EMO’dan kritik uyarılar: Yetersiz önlem, yakıcı sonuç

Dilan TEMİZ
Diyarbakır

Diyarbakır'ın Çınar ilçesi ile Mardin'in Mazıdağı ilçesinde büyük bir katliama neden olan yangında hayatını kaybedenlerin sayısı 14’e yükseldi. İçişleri Bakanlığı yangının çıkış sebebinin tespit edilemediğini açıklarken Dicle Elektrik Dağıtım Şirketinin (DEDAŞ) ihmalleri de tartışılıyor. Yangının DEDAŞ’ın elektrikleri kesmesinin ardından elektriğin birden verilmesi sonucu tellerde sürtünmeye neden olup yandığı iddia ediliyor. DEDAŞ yaptığı açıklamada yangının anızdan çıktığını, bölgeden elektrik iletim hatlarının geçmediğini iddia etse de yangın bölgesinden paylaşılan videolarda ahşap elektrik direkleri dikkat çekti.

Yaşanan yangına ve tartışmalara ilişkin Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) Diyarbakır Şube Yönetim Kurulu Eş Başkanı Ufuk Bulut ile konuştuk. Bulut, yangının kesin sebebinin belirlenemediğini, ancak hatların eskiliği ve tekniğine uygun yapılmayan işlerin bu tür olaylara yol açabileceğini belirtti. Ayrıca, tarımsal sulama yapan müşterilerin tesislerinin çok kötü durumda olduğuna dikkat çekti.

"DEDAŞ'IN TESİSLERİNDE DENETİM EKSİK"

Bulut, DEDAŞ'ın sorumluluğunda olan bu tesislerin denetim mekanizmasından yoksun olduğunu vurguladı. Elektrik mühendisliğinde yüksek gerilim işletme sorumluluğu gibi önemli bir konunun, tarımsal sulama alanında DEDAŞ tarafından göz ardı edildiğini belirtti. Bulut şöyle konuştu: “Elektrik orada olağan şüpheli. O kadar kötü tesislerin kabul edilmemesi gerekir, bir denetim mekanizması yok. Elektrik mühendisliğinde ‘yüksek gerilim işletme sorumluluğu’ diye bir konu var. Yüksek gerilimde kullanılan elektriğin mühendis kontrolünden geçmesi gerekir. Bölgemizde DEDAŞ tarımsal sulama alanını bu konuya dahil etmiyor. ‘Köylüler bunu karşılayamaz’ diyorlar ama köylülerin sırtına bindirebilecekleri kadar yükü bindiriyorlar. Elektrik mühendislerinin denetimi burada devede kulak.”

Yangın çıkan köylerin çoğunun DEDAŞ'a ciddi borçları olduğunu belirten Bulut, kaçak kullanım veya borçların ödenmemesi durumunda köyde toplu cezalandırma yönteminin uygulandığını ve elektriklerin kesildiğini ifade etti. Bu durumun, köylüleri tarımsal sulama işlemlerinden vazgeçirmeye yönelik bir politika olduğunu belirtti.

"BAKIM VE DENETİM YETERSİZ"

Bulut, kamu denetimine girmediği sürece kâr amaçlı bir şirketin yapabileceklerinin sınırlı olduğunu ve şirketin her türlü konuda kendini haklı görebileceğini söyledi: “Sistemlerin eski, yetersiz ve ihtiyacı cevap vermeyen bir şekilde olduğu kesin. Ama bu kadar uzun sürede, yatırımları bekleterek, yapmayarak insanların mağduriyetlerine yol açmak işin ayrı boyutu. Bu sistemlerden bugün olmasa bile yarın benzeri bir kazanın çıkması ihtimali çok yüksek. O yüzden bu sistem, kâr amaçlı bir yapıdan alınarak kamu yararına kullanılacak bir yöne evrilmeli.”

NE YAPILMALI?

Bulut, elektrik kesintileri ve yangınların sadece teknik sorunlardan değil, aynı zamanda denetim eksikliği ve köylülerin borç yükünden de kaynaklandığını belirterek “Bu adımların atılması, hem elektrik kesintilerinin hem de yangınların önlenmesine yardımcı olacak ve toplumun enerjiye erişimini daha güvenli hale getirecek” dedi. Bulut, denetim mekanizmasının güçlendirilmesi, borç yükünün hafifletilmesi, kamu denetiminin artırılması ve altyapı yatırımlarının hızlandırılması gerektiğini ifade etti.

YANGINLAR SÜRÜYOR, ÖNLEM YOK

Bir yandan da yurdun dört bir yanında yeni orman yangınları çıkıyor. Manisa’nın Salihli ilçesinde, makilikte başlayıp, ormana sıçrayan yangın, 14.5 saatte kontrol altına alınabildi. 2 ev ve 1 deponun yandığı yangında, 300 hektar alan zarar gördü. Müdahale sırasında 3 orman işçisi de yaralanırken yangının çıkış nedeni henüz belirlenemedi. İzmir’in Çeşme ilçesinde çıkan yangın da 3.5 saat sonra kontrol altına alınabildi. Çanakkale'nin Bayramiç ilçesinde ise tarım arazisinde başlayan yangın, ormana sıçradı. Yangın 2 saatte kontrol altına alındı. Mardin’de ise 5 ayrı noktada yangın çıktı. Yine Uşak’ta da Kışla köyü yakınlarındaki ormanlık alanda belirlenemeyen nedenle yangın çıktı. 3 evin zarar gördüğü yangın nedeniyle bazı evler tahliye edilirken 7 saatte kontrol altına alındı.

İzmir Orman Bölge Müdürlüğü tarafından İzmir ve Manisa illeri için yapılan bilgilendirmede 2024 yılının ilk altı ayında 45 yangın çıktığı belirtildi. 

Uzmanlar ise ormana giriş yasaklarının, orman yangınlarını önlemek için tek başına yeterli olmayacağının senelerdir altını çiziyor, orman yangınlarına ilişkin politikaların bir an önce kriz yönetiminden risk yönetimine dönmesi gerektiğini belirtiyor. Alınması gereken önlemlerden bir kısmı şöyle:

Tesisler, enerji nakil hatları, maden tesisleri ya ormanda açılmamalı ya da sık sık denetlenmeli. Riskli bölgelerde sık ormanlarda seyreltme çalışmaları yapılmalı. Yerleşim alanlarının çevresinde, yol kenarlarında toprak üstünde biriken kuru yapraklar denetimli şekilde yakılmalı. Yine riskli bölgelerde iş makineleriyle yollar ya da ağaçsız alanlar ‘savunma hattı’ olarak genişletilmeli.Yangının genişleme yönünde çıplak toprak oluşturulmalı.

ÖZELLEŞTİRMEYE TEPKİ BÜYÜKTÜ

TEDAŞ’ın Özelleştirme Yüksek Kurulunun 02.04.2004 tarihli ve 2004/22 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamı ve programına alınması neticesinde DEDAŞ kuruldu. 2005’te kurulan DEDAŞ, aynı tarihten bu yana elektrik dağıtımı yapıyor. Özelleştirilen elektrik dağıtım hizmetleri sonucu Diyarbakır’ın elektrik dağıtımını Eksim Holdingin sahibi olan Tivnikli ailesi yapıyor. DEDAŞ, elektrik dağıtımı yaptığı süreçten bu yana çiftçisinden, yoksuluna pek çok vatandaşı mağdur etmeye devam ediyor. Bakım-onarım ve tasarruf gerekçeleriyle sık sık elektrikleri kesiyor.

DEDAŞ, 2018’de Mardin’de 40 köyün elektriklerini kesmiş, onlarca hayvan yaşamını yitirmişti. Yine 2023’te yüzlerce yerleşim yerinde günlerce “bakım-onarım” gerekçesiyle 12 saati aşan elektrik kesintisi yapmış çiftçilerin başvurduğu mahkeme bakım-onarım için elektrik kesintisinin günlük 3 saati geçemeyeceği kararını almıştı.

DEDAŞ'ın "yangın bölgesinde yok" dediği elektrik direkleri görüntülendi

Yangında ihmal şüphesi: Gözler DEDAŞ’ın üstünde