Savaştan barışa, çatışmadan çözüme...

Heinrich Böll Vakfı, İsmail Beşikci Vakfı, Diyarbakır Siyasal ve Sosyal Araştırmalar Enstitüsü ile Açık Toplum Vakfı, geçtiğimiz hafta ‘Savaştan Barışa Çatışmadan Çözüme’ adıyla bir konferans düzenledi. Benzer başlıklarla İstanbul ve Diyarbakır’da düzenlenen iki günlük konferans süresince ‘Çözüm ve Barış Girişimleri’, ‘Müzakere Süreçlerinde Silahsızlanma’ ve ‘Kadın Perspektifiyle Müzakere’ konuları masaya yatırıldı.

BM Genel Sekreterliğinde 25 yıl boyunca birçok çatışmalı sorunda görev yapan Alvaro de Soto, BM’nin üst düzey siyasi kadrolarından Francesc Vendrell, Güney Afrika’daki Cape Town Üniversitesinde Cinsiyet Araştırmaları Departmanının başı ve Siyaset Araştırmaları Departmanının Adalet ve Dönüşüm Programının Temsilcisi Dr. Helen Scanlon, Afrika Ulusal Kongresinin (ANC) önemli kadrolarından Güney Afrikalı Parlamenter Letsatsi Duba konferansın yabancı konuklarıydı.
Konferansa yurt içinden de geniş bir katılım vardı.

Dışarıdan gelen konuklar, uzun yıllar diplomasi yapmanın getirdiği tutukluluğu yer yer yaşasalar da önemli deneyimler aktardılar. ‘3. Göz’ ile taraflar arasında uzlaşının yolunda gidip gitmediğine dönük Alvaro de Soto’nun dedikleri dikkat çekiciydi. Silahsızlanma ve kadınların katılımı ile müzakere süreçleri arasındaki ilişki konularında da önemli deneyimlerin paylaşıldığını belirtmekte yarar var.  Hakeza yurt içi katılımcıları da sorunu enine boyuna masaya yatırdılar. Doğrusu hem Diyarbakır, hem de İstanbul’da izleyicilerin/katılımcıların soruları da bir o kadar ön açıcıydı.

‘Çözüm ve Barış Girişimleri’ oturumunda birlikte yer aldığımız Alvaro de Soto, “İşin yolunda gidip gitmediğini anlamak açısından taraflara yakın yayın organları önemli ipuçları verir” diyordu. Bir diğer deyimle taraflar uzlaşı noktalarından çok ayrılıkları öne çıkarıyorlarsa, yayın alanında çatışıyorlarsa bilin ki müzakere iyi bir noktada değil, demeye getiriyordu. Alvaro de Soto ‘3. Göz’ ile ilgili gözlemcilikten arabuluculuğa kadar varan birçok farklı noktayı ayrıntılı değerlendirirken, bunun her zaman gerekli olduğu konusunda kuşkuları olduğunu da belirtti. Birçok çatışmalı sorunda BM adına gözlemcilik veya arabuluculuk yapan de Soto’ya göre tarafların üçüncü bir göz olmadan uzlaşıyı başarıp süreci sonlandırmaları en mükemmeli.

Konferansın ağırlıkla tartışılan başlıklarından biri de silahsızlanmaydı.

Cengiz Çandar, Harun Ercan ülke içinden, Güney Afrikalı Parlamenter Letsatsi Duba dışarıdan, konuyla ilgili çalışma, deneyim ve görüşlerini paylaştılar. Hem Alvaro de Soto, hem de etkili bir diplomat olan Vendrell, kendi oturumlarında bu konuyla ilgili deneyim ve görüşlerini aktardılar. Mutabık olunan ya da deneyimlerden ortaya çıkan sonuç o ki tam silahsızlanma ancak her şey tamamen yolunda gidince, bir diğer deyimle müzakere sonuçlanınca sağlanıyor. Yani Türkiye’de hükümetin iddia ettiği gibi önce silahsızlanma sağlanıp sonra sorun çözülmüyor. Tam aksine, sorun çözülünce silahsızlanma gerçekleşiyor. Ancak silahsızlanma ile silahlı güçlerin çatışma alanlarının dışına çıkarılmasının, tam çatışmasızlık durumuna geçilmesinin aynı şey olmadığını da hatırlatmakta yarar var.
Bu konuyla ilgili de ilginç gözlemler ve deneyimler gündeme geldi. Tarafların silahlı güçlerinin çatışırken bile müzakere yürüttüklerine dair örnekler paylaşıldı.

Ulrice Dufner, İbrahim Gürbüz, Necdet İpekyüz ve İsmail Beşikçi’nin açılış konuşmaları ile Nurcan Baysal, Şemsa Özer, Ayhan Bilgen ve Mehmet Tarhan’ın moderatörlükleriyle, Heinrich Böll Vakfının proje koordinatörlerinden Semanat Sevim ile Saynur Gürçay’ın emekleriyle katkı sunduğu konferansın iki gün boyunca tartışılan ‘Kadın Perspektifiyle Müzakere’ başlığında öne çıkan ise Kürt hareketinin bu konudaki şansıydı. Yüksel Genç ile Nimet Tanrıkulu’nun yurt içinden katıldığı bu oturumda Rojava’da kadın savaşçıların belirgin bir biçimde öne çıkması, kadın mücadelesinin Kuzey’deki etkileyiciliği önemli bir kazanım olarak vurgulanıyordu.

Konferansta konuşulanların geciktirilmeden, kısa sürede kitaplaştırılıp yayınlanmasını umut ediyorum.