Demiriniz tam, kanınız bol olsun!

 
Tanı konması, önlenmesi ve tedavisi en kolay anemi türü olmasına rağmen üreme çağındaki kadınların çok büyük bir kısmında demir eksikliğine bağlı kansızlık olduğunu biliyor muydunuz? Peki ne yapmalı?  

Demet DİNER
İç Hastalıkları Uzmanı

Kan, içerdiği hücreler ve maddelerle kalpten tüm organlara pompalanan ve organların oksijen ve besin maddesi ihtiyaçlarını karşılayan bir sıvıdır. Düzenli olarak aldığımız sıvı ve besin maddeleri kana geçerek organlara dağıtılır. Soluduğumuz havada bulunan oksijen akciğerlerden kana geçerek kalbe, sonra da organlara ulaştırılır.
Kanda oksijen taşıyan hücrelere alyuvarlar adı verilir ve bu hücreler en iyi şekilde işleyebilmeleri için düzenli olarak üretilmelidirler. Yaşlanan hücreler dalak tarafından devre dışı bırakılır ve kemik iliğinde yeni hücreler üretilerek kana verilir.
Alyuvarların oksijen taşıyabilmeleri için hücrelerin içinde hemoglobin adı verilen proteine bağlı demir bulunur. Doğada bir metal olarak bulunan bu madde vücutta üretilemediğinden besinlerle alınması zorunludur.
Besinlerle alınan demir, sindirim sisteminden kana geçtiğinde bazı taşıyıcılar tarafından alınır ve alyuvarların yapım yeri olan kemik iliğine götürülür. İhtiyaç fazlası ise çeşitli organlarda depolanır. Günlük ihtiyaç besinlerle karşılanamadığında bu depolardan faydalanılır.
Demirin günlük alımı yetersiz olduğunda veya ihtiyaç fazla olduğunda depolar tükenir ve alyuvarların üretimi aksamaya başlar.
Üretim aksaması ilk başlarda vücut tarafından giderilmeye çalışılır. Vücudun aldığı önlemler yetersiz kaldığında "kansızlık" yani demir eksikliğine bağlı olarak alyuvarların yetersiz üretilmesinden kaynaklanan durum vücutta çeşitli belirtiler vermeye başlar.

DEMİR EKSİKLİĞİNE BAĞLI KANSIZLIĞIN BELİRTİLERİ
Cildiniz eskisine göre daha soluk bir renk alır.
Nabzınız daha hızlı atar, kalbinizin düzensiz attığını hissedebilirsiniz. Kalp bu aşırı aktivite esnasında "yorulmaktadır". Çarpıntı deyip geçmeyin, bu aşırı çalışma, ileri durumlarda kalbin büyümesine ve yetersiz kalmasına neden olabilir. 
Kalbin daha fazla çalışması, akciğerlerin de gerektiğinden daha fazla çalışmasına neden olur. Kansızlık, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkarabilir. Kalp de akciğer de normalden fazla yoruluyor olsa da bu, vücudun oksijen ihtiyacını karşılayabildikleri anlamına gelmez. Bu da halsizliğe yol açar. 
Kan, vücut ısısının korunmasını sağlar. Eğer kansızlık varsa etrafınızdaki insanlara göre daha çok üşürsünüz.  
Saçlarınızda aşırı dökülme ve kırılma, ağız kenarınızda çatlaklar, tırnaklarınızda kolayca kırılma yaşıyorsanız kansızlığa dikkat! 
İleri derecede demir eksikliğinde toprak, buz, kireç, nişasta gibi maddelere aşermeniz hiç de şaşırtıcı olmaz. 

TANI NASIL KONUR?
Çok kolay, bir kan sayımı yaptırıp hemoglobin ve hematokrit değerlerine baktırmanız yeterli. Bunlar normalin altındaysa, alyuvar büyüklükleri azalmışsa demir eksikliği anemisi tanısı için yeterli veri var demektir.  

Unutmamamız gereken ise şu; beslenmeniz düzenli, adet döngüleriniz normal ise yani kansız olmak için bir neden göremiyorsanız, kansızlığınızın nedeninin araştırılması için ileri tetkikler istemenizde fayda var.  Çünkü nadir de olsa kanser gibi bazı önemli hastalıkların ilk göstergelerinden biri demir eksikliği olabiliyor. Gerekli durumlarda endoskopi, bilgisayarlı tomografi gibi ayrıntılı incelemelerin yapılması ve sonuca göre tedavi uygulanması gerekebiliyor.

ADET KANAMASINA DİKKAT!
Özellikle üreme çağındaki kadınlarda demir eksikliğine bağlı aneminin en önemli nedeni aşırı adet kanamasıdır. Yani adet kanamanızı düzene soktuğunuza kansızlık sorununu gidermek için yapabileceğiniz en önemli şeyi yapmış olursunuz. Normal bir döngü sağladıktan sonra boşalan demir depolarını doldurmak daha anlamlıdır. Tablet ve şurup şeklinde olan ya da direkt damardan enjekte edilen demir takviyesi sorunun giderilmesi için kullanılan yöntemlerdir. Ancak, buna kendi başınıza değil, doktorunuzla karar vermeniz gerekir.  

DEMİRİ BOL ÖĞÜNLER İÇİN İPUÇLARI
Gebelik döneminde artan demir ihtiyacının karşılanması, üreme çağındaki bir kadının genel kansızlık sorunu açısından çok önemlidir. Gebelik sürecinde doktorunuzun verdiği demir ilaçlarını aksatmamanız sadece gebelik sürecinde değil, daha sonrası için de elzemdir. Demir içeriği yüksek maddeleri tüketin, bir yandan da demirin emilimini azaltan yeme-içme alışkanlıklarınızı da terk edin.
Mesela: 
Çay, demir emilimini engelleyen maddeler içerir. Yemek sonrası hemen çay içmeyin, genel olarak çok çay içme alışkanlığını da terk edin. 
Yapraklı yeşil sebzeler, bira mayası, karaciğer, böbrek, yumurta, zarı alınmamış tahıllar, ceviz, badem, fındık, fıstık, mercimek, ıspanak, yonca, mavi-yeşil alg (yosun), maydanoz, nane, kuru fasulye (baklagiller) ve tohumlu gıdalar muhakkak sofranızda bulunmalı. 
Kalsiyum demir emilimini engeller. C vitamini ise demir emilimini artırır. Mesela köfte yerken yanında ayran içmek ya da yoğurt yemek yerine bol limonlu bir salatayı tercih ederseniz o zaman etteki demiri daha çok alırsınız.  
C vitamininden zengin portakal suyunun içerisine birazcık pekmez eklerseniz, demir mineralinden daha fazla yararlanırsınız
Kahvaltıda haşlanmış yumurtanızın yanında kahvaltıda yanında domates, salatalık, biber, maydanoz  tercih ederek demirin vücudumuza daha fazla katkısı sağlanır.
Fındık, badem, ceviz gibi yağlı tohumların yanında 1 orta boy kivi veya 8 çilek yerseniz hem demirin biyoyararlılığını sağlarsınız hem de güzel bir ara öğün yapmış olursunuz.