Dünyamızı biçimlendiren olağanüstü bitkiler

Sennur SEZER

Keten pantolonuzun, saf pamuk, sağlıklı gömleğinizin, dumanı tüten bir fincan  kahvenizle yanındaki  tablet çikolatanın ortak noktası nedir? Hepsinin de bitkisel kökenli oluşu... İsterseniz bunlara vanilya kokulu yulaf bisküvinizi, meyvelikteki muzla, elmayı, vazonuzdaki laleyi ya da gülü katabilirsiniz.
Mısır, çay, arpa, buğday, yer fıstığı, zeytin, zeytinyağı, mercimek, bezelye, şu ara pek moda olan kinoa ya da bırakmadınızsa sigaranızın tütünü de bu bitkisel ürünlere katılabilir. Kısacası dünyamızı ya da uygarlığımızı bitkilere borçluyuz diyebiliriz. Hele kauçuğun da bitkisel bir ürün olduğunu hatırlarsak. Daha sırada ağız tadımızın olmazsa olmazı baharatlar var: Karanfil, karabiber, muskat, kırmızıbiber.
Dünyamızda yaşamın temel taşı kuşkusuz bitkiler. Mutfağımızdaki üzümden şaraba, sarımsak soğandan kuşkonmaza, lahana pırasadan caysak bile  ilaç olarak tanıdığımız kınakına, sarısabır, safran gibi seçkin  bitkileri hesaba katınca bitkisiz ne yapılabilirdi sorusunun yanıtı kocaman bir hiç oluyor. Aslında bu bitki denen topraktan boy atan yeşillikler olmazsa bu gezegende hayat olmazdı ki...
Binaların tahta bölümlerinde renkleriyle göz okşayan sedir, maun ağaçlarından daha söz etmedim. Bambunun eşyalardaki yerini de anmadım.
Hem ilaç hem keyif verici olan haşhaş ile koka da girmedi listeye. Biranın olmazsa olmazı şerbetçi otunun adını eden olmadı. “Yeni Dünya’dan domates gelmeden önce yemeklere ne lezzet verirdi” sorusunu da sormadım. Çinin portakalı Portekiz filolarıyla gelip Akdeniz’i yurt edinmedi kendine.
Göllerde nilüferler salınmıyor. Kenevir halat yapılıyor ama keyif vericiliği keşfedilmemiş. Söğüdün bir ağrı kesici olduğunu Anadolu’nun ağrı ocakları dışında bilen var mı?
Bütün bu soruları bir dünya uygarlık tarihi biçiminde Dünyamızı Biçimlendiren Olağanüstü Bitkiler başlığıyla yazıp resimlemişler Helen ile William Bynum. Kitabı İngilizce aslından Begüm Kovulmaz çevirmiş, yayına da Senay Haznedaroğlu hazırlamış.
Oğlak Yayınlarının Güzel Kitaplar dizisinde yer alan bu kitapta 174’ü renkli 205 görsel malzeme yer alıyor. Lotustan orkideye, laleden nara görünüşü, üremesi, etkileri, tarihi daha doğrusu arkeolojide yer alışının öyküleri de eğlendirici. Bir oturuşta bitiremeyeceğinizi, sık sık belli konulara başvuracağınızı garanti ederim.