120 yaşında bir yazar: Nahit Sırrı Örik

Sennur SEZER 

Selim İleri’nin Cemil Şevket Bey, Aynalı Dolaba İki El Revolver romanındaki erkek karakter,  Yazar Nahit Sırrı Örik’ten esinlenerek yaratılmıştır. 

Nahit Sırrı Örik , yaşasa 22 Mayıs’ta 120 yaşını kutlayacaktı. Siyasi gücü elde etme hırsını ve kadın karakterlerini  anlatmaya ayrı bir özen gösteren Nahit Sırrı Örik , bu yanıyla modası hiç geçmeyecek bir yazardır. 

Kemal Bekir’in Örik’in Sultan Hamid Düşerken  (1947) adlı romanını 1976 yılında Düşüş ismiyle oyunlaştırdığında gördüğü ilgi, romanın 2002 ‘de Ziya Öztan’ın Abdülhamit Düşerken adıyla filme çekilişi eserlerinin eskimeyişi  konusundaki kanıtlarımızdandır. 

2009 yılında yazarın 1946 tarihli Kıskanmak adlı  romanı da Zeki Demirkubuz tarafından filme çekilmiş, film Antalya Altın Portakal Festivalinde önemli bir başarı kazanmıştır. Örik karakterlerinin davranış, duygu ve düşüncelerinin altında yatan psikolojik nedenleri irdeleyerek gösterir. Kıskanmak, yazarın insan ruhunun derinliklerine inerek oradaki kötücüllük tohumlarını yüzeye çıkarışındaki başarısını en iyi gösteren romanıdır. Romanın kahramanı Seniha haset duygusunun simgesi gibidir. 

Nahit Sırrı Örik öykü ve romanlarında Osmanlı’nın son döneminden Cumhuriyet dönemine geçiş sürecindeki insan ve toplum ilişkilerini gerçekçi ve yalın bir anlatımla kaleme aldı. Eski yaşantının kalıntılarını, silinmekte olan töreleri ve insan tiplerini, “kibar tabaka”nın maddi ve manevi düşkünlüklerini işler. Nahit Sırrı Örik’in  yazarlık yaşamında geri planda kalışının sebeplerinden biri de bu tür anlatılarındaki döneminin siyasal tercihine aykırı olan tarihe bağlılığıdır. Döneminin homofobisi ya da Nahit Sırrı’nın cinsel tercihleri de onun ön plana çıkamayış nedenlerindendir. 

Nahid Sırrı Örik seçkin bir ailenin çocuğudur. Dedesi divan sahibi de olan Ahmet Nafiz Paşa , babası Hasan Sırrı Bey ise  üst düzey bir bürokrat ve Shakespeare’in iki eserini dilimize kazandırmış bir çevirmendi. 

Eğitimine evde bir Türkçe hocası ve bir Fransız mürebbiye ile başlayan Nahid Sırrı, Afitab-ı Maarif Rüştiyesini bitirdikten sonra aralarında Galatasaray ve Hukuk Mektebi’nin bulunduğu birkaç okul değiştirdi. Birinci Dünya Savaşı içinde, 1915’te yurt dışına gitti. Tiflis, Berlin, Kopenhag, Paris, Viyana ve Roma’da bulundu. İlk öyküsü Kibar Fahişe Zeynep 1927’de Fransa’da, Fransızca olarak yayımlandı. 1928’de yurda döndü. Ankara’da  Milli Eğitim Bakanlığında uzun yıllar çevirmen olarak çalıştı. Bu arada Yaşar Nabi ile 1933 yılında Varlık Dergisini kurdu. Babasının ölümünden sonra  İstanbul’a dönerek gazetelerde köşe yazarlığı yaptı. Roman, hikaye, oyun, deneme, inceleme, anı ve gezi türlerinde yazdı, çevirileri dahil 30’u aşkın kitabı yayımlandı. 18 Ocak 1960 tarihinde İstanbul’da ölen Nahit Sırrı Örik’in  kitaplarının çoğu Oğlak yayınları arasında yayımlanıyor. 

Fethi Naci şöyle tanımlar onu: “Ben Nahid Sırrı Örik’in daemonic (kötü ruhlu, şeytani )bir yazar olduğunu düşünüyorum. yapıtlarında insanın yıkıcı, kötücül güçlerini öne çıkarmaktadır hep. Onda güzelliğin içinden bile kötülük ve acımasızlık çıkıyor gibidir.” Bahriye Çeri ise incelemesinin alaycı adıyla özetler onun kişiliğini Bir Cihan Kaynanası: Nahit Sırrı Örik. Çeri, bu  incelemede onun üretkenliğini vurgulamaktan kaçınmaz:  “Nahid Sırrı Örik çok yönlü ve çok üreten yazarlara verilebilecek en iyi örnektir. Yazı hayatına başladığı 1928’den olduğu 1960 senesine kadar çok çeşitli dergi ve gazetelerde binlerce yazı kaleme almıştır. Nahid Sırrı’nın yazılarında ele almadığı, görüş bildirmediği konu hemen hemen yok gibidir. Resimden müzik eleştirisine, tiyatrodan sinemaya, müzelerden sergilere, müzayedelerden at yarışlarına, kahvelerden lokantalara, İstanbul’dan Kayseri’ye, yalılardan çarşılara, yangınlardan ulaşıma, kedilerden çocuklara, Türk edebiyatından Batı edebiyatına... Hâsılı Nahid Sırrı Örik kelimenin tam anlamıyla ‘Bir Cihan Kaynanası’ dır.” Bence tam seçim dönemine girmeden Nahit Sırı Örik okumanın sırasıdır.