Bakanlığın üstün kamu yararına Danıştay 'dur'dedi

Sinem UĞURLU
İstanbul

Danıştaydan Dersim’de baraj ve HES tehdidi altında olan Munzur Vadisi Milli Parkı’nı sevindirecek bir karar geldi. Danıştay, Munzur Milli Parkı’ndaki baraj ve HES projelerinin yapılmasında “üstün kamu yararı” bulan bakanlık kararının iptal edilmesi gerektiğini söyledi. 

HES YAPILSIN DİYE 10 ÜNİVERSİTE SEFERBER OLDU

Munzur Vadisi Milli Parkı’nın mutlak koruma alanında yapılması planlanan 4 baraj ve 6 HES projesi için, Çevre ve Orman Bakanlığı 2011 tarihinde, bu projelerin yapılmasında üstün kamu yararı bulunduğuna dair karar aldı. Bu karara gerekçe olarak da, enerji ihtiyacının yerli başka kaynaklardan karşılanmasının mümkün olmadığı, böylece kamu yararı bakımından vazgeçilmez ve kesin zorunluluk şartlarının oluştuğunu söyledi. 10 üniversiteye 9 farklı ‘bilimsel’ rapor hazırlattırılarak alınan bu kararla, Türkiye’deki 40 Milli Parktan biri olan Munzur Vadisi Milli Parkı, HES ve baraj kıskacında kaldı. Çünkü, bu izin dayanak yapılarak, Bozkaya, Kaletepe, Akyayık baraj ve HES’i, Konaktepe Barajı ve 2 HES’i ile yapımına 1985 yılında kaçak olarak başlanan Mercan HES’i, “Munzur Vadisi Milli Parkı Uzun Devreli Gelişme Planı”na işlendi. 

DANIŞTAYDAN BAKANLIĞA REST

Bakanlığın aldığı bu karar sonrasında Dersim’deki yaşam savunucularının “Üstün kamu yararı”na karşı HES savaşı başladı. Bir yandan Dersimliler “Munzur özgür aksın” diyerek sokağa döküldü, bir yandan da Avukat Barış Yıldırım aracılığıyla ısrarlı bir hukuki mücadele başladı. Dava açıldı, Ankara 3. İdare Mahkemesi reddetti. Dava Danıştaya gitti. Danıştay 10. Dairesi ise, Ankara 3. İdare Mahkemesi kararının bozulmasına karar verdi. Danıştay kararında şu ifadelere yer verdi: “Davaya konu projelerin, ‘çevreye uyumlu’ olup olmadığının tespiti bakımından, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) sürecinin tamamlanması gerekmektedir. Aksi taktirde, “ÇED Olumlu” veya “ÇED Gerekli Değildir” kararı alınmadıkça projelerle ilgili onay ve izin verilemez. Bu durumda, İdare Mahkemesince, dava konusu işlemin iptaline karar verilmesi gerekirken, aksi yönde verilen kararda hukuki isabet bulunmamaktadır.” 

ÖNCE ÇED, SONRA PLAN 

Danıştay kararı, pek çok açıdan emsal ve bir ilk niteliği taşıyor: 

* Danıştay, Bakanlık tarafından alınan HES ve baraj projelerinin yapılmasında “üstün kamu yararı” bulunduğu kararının iptal edilmesi gerektiğini belirtti ve davayı tekrar görülmek üzere Ankara 3. İdare Mahkemesine yolladı. 

* Milli Parklar Kanunu’na göre, mili parklarda herhangi bir tesis inşa etmenin ön koşulu Bakanlığın vereceği izindir. Munzur Milli Parkı’na yapılması planlanan baraj ve HES’ler için Bakanlık izin vermiş olsa bile Danıştay, bu iznin iptal edilmesi gerektiğini söylüyor. 

* Mevcut uygulamada, baraj ve HES projeleri için önce planlar yapılır. Danıştay kararında, bir milli parkta, bir tesis inşa etmek için planlar oluşturulmadan önce projelerin çevreye uyumlu olup olmadığının tespiti için, önce ÇED sürecinin tamamlanması gerektiğini söyledi. Buna örnek olarak da, Munzur Vadisi’nde yapılması düşünülen en büyük proje olan Konaktepe baraj ve 2 HES projesi için ÇED raporu alınmamasını gösterdi. 

*Danıştayın ortaya koyduğu bir diğer önemli nokta ise, bölgede yer alan her proje için ayrı ayrı işletilen ÇED süreçlerinin ezberini bozuyor. Danıştay, Munzur Havzası için proje bazında işletilen ÇED süreci yerine, havza için tek bir ÇED süreci uygulandıktan sonra tesislerin planlarının yapılması gerektiğini belirtiyor. Yani, “Önce tüm projeler için toptan ÇED, sonra plan, proje.”

KARAR İPTAL EDİLECEK Mİ?

Danıştayın verdiği bu kararın ardından gözler, Ankara 3. İdare Mahkemesinin vereceği karara çevrildi. Dersimliler, Bakanlık tarafından verilen ve Munzur Vadisi Milli Parkı’ndaki baraj ve HES projelerine dayanak oluşturan “Üstün kamu yararı” kararının iptal edilmesini istiyor. 

‘MUNZUR ÖZGÜR AKMALIDIR’

Dersim Kültürel ve Doğal Miras Koruma Girişimi tarafından açılan davada, Munzur Vadisi Milli Parkı’nda yapımı planlanan baraj ve HES’lerin tümünü kapsayacak şekilde ÇED raporu alınması gerektiği kararı Dersimlilerle paylaşıldı.  Seyit Rıza Meydanı’nda yapılan açıklamaya, DBP, HDP, EMEP, ESP temsilcileri ile vatandaşlar katıldı. Dersim Kültürel ve Doğal Miras Koruma Girişimi Sözcüsü Avukat Barış Yıldırım şunları ifade etti: “Karar, Milli Parklar ve Planlama Mevzuatı bakımından emsal niteliktedir. Munzur Vadisi Milli Parkı Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alacak kriterlere sahiptir. Munzur özgür akmalıdır.”