Nâzım Hikmet ve sanatçının taraf olması

Tahir ŞİLKAN

“ ... Ben yirminci asırlıyım
 ve bununla övünüyorum.
 Bana yeter
 yirminci asırda olduğum safta olmak
 bizim tarafta olmak
 ve dövüşmek yeni bir âlem için...

Ölümünün üzerinden yarım yüzyılı aşkın zaman geçmiş olmasına karşın Nâzım Hikmet, Türk ve dünya edebiyatındaki yeri ile unutulmayan, yalnız kendi yazdığı emsalsiz eserleriyle değil, sanat ve edebiyat üzerine  aydınlatan-yol gösteren düşünceleriyle de yaşamaya devam eden bir sanatçımızdır.
Nâzım Hikmet’e göre bir sanatçının en ayırt edici özelliği dünya görüşüdür.  Nâzım Hikmet, dünya görüşünü çok açık ve net olarak ortaya koymuştur: “...Ben her şeyden önce bir yazarım, fakat aynı zamanda bilimsel sosyalistim. Bence yirminci yüzyılda yüceliğinin doruğuna ulaşan sosyalist öğretiyi bilmeden hiçbir şey olamayız; yalnız şair değil, genellikle düşünen insan da olamayız.  
Nâzım Hikmet sınırsız ve sınıfsız bir topluma inanan, bunun mücadelesini hayatın her alanında veren bir komünisttir. Otobiyografisinde ve şiirlerinde bunu açıkça yazmıştır.
Nâzım Hikmet, kendisini realist-diyalektik-materyalist iyimser bir insan olarak niteler.  “Gerçek olarak kabul etmediğim şeye, gerçekliğini ispat etmemiş şeye inanmam ve inanmadığım şeye sanatımı alet etmem…” Nâzım Hikmet, hayatını ve sanatını yaratıcı, geniş halk yığınlarının hayatına ve yaratıcılığına samimi bir biçimde bağlamıştır. “…İnsanlarımı seviyorum, bütün zaafları ve kepazeliklerine rağmen onlara güveniyorum, tarihi onlar yapmışlardır ve onlar yapacaklardır.

‘EDEBİYATÇIYI BÜYÜK YAPAN YARINI SEZEBİLMESİDİR’

Nâzım Hikmet’e göre sanatçının  taraf olması zorunludur. “...Devletler arasındaki ilişkilerde yansızlık politikası yararlı ve etkili olabilir, ama yazarlarda olamaz. Dünya tarihinde, çağının sorunları karşısında büsbütün yansız kalmış bir tek büyük yazar göstermek kuşkusuz güç olacaktır. Yansız olunduğu sanılabilir ve söylenebilir, ama nesnel olarak hiçbir zaman yansız olunamaz. Ben kesinlikle yan tutmayı yeğlerim. Ama güdümlü sanata da karşıyım. Çünkü sanatçıyı koyun saymıyorum. Sanatçının güdümü kendi sosyal, felsefi inançlarından gelmeli. Sanatçı güdüldüğü zaman sanat denilen nesne ortadan kalkar...”
Nâzım Hikmet Partili bir sanatçı olarak, kendini ve edebiyatını, dünyayı değiştirip-dönüştürme mücadelesinin ayrılmaz bir parçası olarak görmüştür.
Şiirinde ideoloji olduğu eleştirisini  ‘İyi bir sanatçı isem bunu her şeyden önce ideolojime borçluyum’ diyerek yanıtlayan Nâzım Hikmet, “İlerici şair olmak iyi şey, güzel şey. Ama daha güzeli sosyalist şair olmak “ der ve ekler: “Ben sosyalist şairim.” devam eder: “...sosyalist şair olmak, yani memleketini ve halkını en çok seven, memleketinin ve halkının en mamur olmasını isteyen şair olmak neden kusur olsun, tersine bir sosyalist şairde memleket ve halk sevgisi, elle tutulur, gözle görülür, sesle konuşulur insanlara ait bir sevgidir...”
Edebiyatı ve edebiyatçıyı sahtelerinden ayıran en temel özelliğin “Olanı durgun taş kesilmiş olarak değil; olanı olduğu gibi, yani doğuş, oluş ve ölüş akışında aksettirmek” olduğunu söyleyen Nâzım Hikmet, “Edebiyatçıyı, eserlerini büyük yapan şeyin, dünü öğrenip, bugünü anlayıp, yarını sezebilmesidir” diyor.
Nâzım Hikmet’in  unutulmadığını, unutulmayacağını gösteren, ülkemizin her yöresinde anıtların, kültür evlerinin  olduğu, caddelere, sokaklara isminin konulduğu günlerin uzak olmaması dileğiyle...