Nâzım Hikmet'in geçim kaygısı

Sennur SEZER

Nâzım’ın bir film tasarısı için yazdığı Mesut Cemil’in bestelediği şarkı sözlerini anımsayacaksınız.. Nihavent Makamında 'Kanatları gümüş yavru bir kuş' ile  Hicaz makamında' Martılar ah eder, çırparlar kanat'.
Biliyorum kimsenin bu şarkılara itirazı olmaz ama Lüküs Hayat da Nâzım’ın desem dudak bükenler çıkacaktır. Üstelik yalnız Lüküs Hayat değil, ilk Türk müzikali Alabanda da. Yavuz Pekman şöyle yazıyor:  
“İki kardeş; 1932-33 tiyatro döneminde Şehir Tiyatroları’nda Üç Saat’le başlayan “Operetler döneminin” yaratıcılarıydı. Ekrem Reşid yazdığı oyunları, Cemal Reşid bestelemektedir. Muhsin Ertuğrul onların yanlarına bir de şair katmıştır. “Ah Berelim”, “Lüküs Hayat”, “Zeynebim”, “Hesap Günü Kazıklanır” gibi unutulmaz şarkıların sözlerini Nâzım Hikmet yazar. Gerçekten de, üçlünün sağlamış olduğu başarı olağan üstüydü.”
Nâzım Hikmet’in imza koymadığı bu operetlerin  ne kadarını yazdığını bilemeyeceğiz elbet ama alaycı havası ve yer yer de olsa sınıfsal bakış Nâzım’ın elinin bu dizelere değdiğini kanıtlar; “Şişli’de bir apartıman/yoksa eğer halin yaman /.../Lüküs hayat lüküs hayat/Bak keyfine yan gel de yat”.
Haldun Dormen de bunu doğrular: “Muhsin Ertuğrul ben Amerika’da aktörlük yaparken müzikallere meraklı olduğumu görünce anlatmıştı. Nâzım’ın paraya ihtiyacı vardı ve maddi açıdan kötü durumdaydı Muhsin Bey de onun durumunu düzeltmek için ve ona biraz para kazandırmak için bu sözleri yazdırmış. Ve parayı da belki Rey kardeşlerin haberi olmadan vermiş..”
Muhsin Ertuğrul’un ziyaretine gelip  piyesi olup olmadığını soruşu Nâzım’a Kafatası ve Bir Ölü Evi piyeslerini yazdırmıştı. Muhsin Ertuğrul’un çektiği Bir Millet Uyanıyor filminde de Nâzım, hem reji asistanı hem de seslendirme yönetmeni olarak çalıştı. İpekçiler, ilk sesli film stüdyosunu kurunca da Nâzım dublajı yönetmeye başlar.
1933 yılında çekilen yedi filmin beşi Cici Berber, Fena Yol, Karım Beni Aldatırsa, Naşit Dolandırıcı, Söz Bir Allah Bir,  yönetmen olarak Muhsin Ertuğrul, senaryo olarak Mümtaz Osman imzasını taşır. Karım Beni Aldatırsa ilk operet filmdir: “Aldatırsa beni karım/Ben ona bir iş yaparım/ Devrederim aşığına / Sağlam bir nikah kıyarım/Nikahta vardır keramet /Âşığa etmem merhamet/Beni aldatan karı/ Onu da aldatır elbet”. Nâzım aynı yıl çekilen ‘Düğün Gecesi/Kanlı Nigar’ filminin hem yönetmeni hem de senaristidir. 1934 yılında da Muhsin Ertuğrul’un yönettiği Aysel Bataklı Damın Kızı, Leblebici Horhor Ağa  ve Milyon Avcıları’nın senaryolarını yazar, 1937 yılında senaryosunu da yazdığı Güneşe Doğru filminin yönetmenliğini yapar.  
Nâzım Hikmet 1938 yılında tutuklandı, İpekçiler ve Muhsin Ertuğrul, Nâzım Hikmet’le ilişkilerini  sürdürdüler. 1939 yılında Mümtaz Osman imzalı senaryolarla Tosun Paşa, 1940’ta Şehvet Kurbanı, 1941’de Kahveci Güzeli (M. İhsan imzasıyla) ve 1942’de de Kıskanç filmleri çekilir.
Nâzım Hikmet 1946 yılında Muhsin Ertuğrul için Ercüment Er imzasıyla özgün bir senaryo yazar: ‘Kızılırmak Karakoyun’.
Nâzım 15 Temmuz 1950’de af yasasıyla hapisten çıktı. Barbaros Hayrettin Paşa ve Lale Devri (İhsan Koza imzasıyla) 1951 yılında, Balıkçı Güzeli, 1953 yılında filme çekildi.
17 Haziran 1951 günü, Refik Erduran’ın ayarladığı bir deniz motoruyla hasrete doğu yola çıktı.
Nâzım Hikmet, yazdığı senaryolardan hoşnut değildir: “Asıl dava, mesela bana senaryo yazdırırlarken, benden ne operet, ne melodram, ne kepaze sergüzeşt mevzuu değil; benden ciddi, realist, ağırbaşlı ve tek kelimeyle gerekirse altına imzamı koyacağım senaryo istememeleridir.(...) Bütün mesele film çevirmek isteyen sermayedarın kafasında ve çeviren insanın zihniyetinde Amerikan, İngiliz, Fransız filmlerinin örnek tutulmasındadır. Halbuki biz eldeki teknikle, personelle, parayla hakikaten güzel filmler çevirebilirdik. Yeter ki ‘Türk janrı’ filmin mevcut imkanlarla nasıl olması gerektiği işi üzerinde düşünülsün. ”