13 Ocak 2000 22:00
Elmas tekellerinin elleri kanlı
Afrika ülkelerinde süren iç savaş ve çatışmaların önemli bir bölümünün ardında, elmas yatakları üzerindeki hakimiyet mücadelesi yatıyor.
Elmas tekellerinin elleri kanlı
Afrika ülkelerinde on yıllardır süren savaş ve çatışmaların önemli bir bölümünün ardında, elmas yataklarını ele geçirme çabasının yattığı bir kez daha doğrulandı.
Kanadalı Afrika-Kanada Ortaklığı (PAC) adlı örgütün önceki gün yayınladığı raporda, uluslararası tekeller ve bölgesel güçlerin, elmas uğruna kıtayı kana buladığına dair çeşitli örnekler yer aldı. Raporda, Sierra Leone'de 7 yıldır süren iç savaşın "elmas elde etmek için her şeyi yapmaya hazır olan savaş ağaları, gangsterler, devlet yetkilileri ve uluslararası madencilik şirketleri" tarafından başlatıldığı vurgulandı. Suçlanan şirketler arasında, Güney Afrikalı tekel De Beers da bulunuyor.
Antwerp 'kan pazarı'
PAC, Belçika'nın Antwerp bölgesindeki büyük elmas piyasasına da sert suçlamalar yöneltti. Rapora göre, bu piyasa için Liberya ve diğer ülkelerden alınan elmaslar, Sierra Leone'den kaçırıldığı halde Belçikalı yetkililer bu duruma müdahale etmiyor. Antwerp'in "dünya elmas merkezi" pozisyonunu güçlendirmeyi amaçlayan Elmas Yüksek Konseyi adlı örgüt, gayri meşru elmas ticaretine göz yumuyor. Örneğin, Liberya'nın ortalama yıllık elmas rekoltesi 100-150 bin karat olmasına rağmen, 1994-98 yılları arasında bu ülkeden Belçika'ya giren elmas miktarı, tam 31 milyon karat. Benzer bir biçimde, geçtiğimiz aylarda askeri darbeyle sarsılan Fildişi Sahilleri'nden Belçika'ya yönelik elmas ihracatı, 1995-97 arasında, yılda 1.5 milyon karat olarak görünüyor. Oysa bu ülkedeki elmas madenleri, 1980'lerin ortalarında kapatılmış bulunuyor.
Bu rakamlar, elmasın Sierra Leone gibi savaş bölgelerinden önce Liberya'ya, ardından da Belçika'ya sokulduğunu doğruluyor. Elmaslara ödenen paranın önemli bir bölümü ise, madenler üzerinde denetim mücadelesi veren rakip silahlı çetelere gidiyor. Bu çeteler de, kazandıkları para ile silah ve asker toplayarak savaşlarını finanse etme olanağı buluyorlar.
Ateşkes pamuk ipliğine bağlı
Raporu hazırlayanlardan Ian Smillie, Sierra Leone'deki savaşın bitmesinin tek yolunun, "elmas sektörünün bir bütün olarak doğru dürüst yönetilmesi" olduğunu vurguladı.
Raporda, Sierra Leone hükümetinin, elmas ticaretinde "şeffaflık, yüksek standartlar ve sıkı bir gözlem" gerçekleştirmesi gerektiği ifade edildi. Hükümetten, bu amaçla, profesyonel bir elmas gözlem birimi kurması istendi.
BM Genel Sekreteri Kofi Annan da, önceki gün yaptığı açıklamada, 75 bin sivilin öldüğü ve 1 milyon insanın mülteci konumuna düştüğü ülkede tesis edilen ateşkesin "çok kırılgan" olduğunu kabul etti. Annan, Sierra Leone'deki BM askeri sayısının 6 binden 11 bine yükseltilmesi gerektiğini söyledi.
Angola'da vahşet
25 yıldır iç savaş yaşayan Angola'da da, Sovyetler Birliği'nin çöküşüne kadar ABD'nin tam desteğini alan UNITA'nın, elmas kaçakçılığından 4 milyar dolar gelir elde ettiği belirtidi. 1990'lı yıllar boyunca Angola'daki yasal ve yasadışı ticareti inceleyen "Küresel Tanık" örgütünden Alex Yearsley de, gözlemlerini bir diğer rapora döktü. Bu raporda, elmas madenleri üzerine yürütülen hakimiyet mücadelesi boyunca, "kol kesme"nin sık başvurulan bir cezalandırma yöntemi olarak kullanıldığı yer aldı. Yearsley, "Binlerce insanın kollarını kestiler" dedi.
De Beers'ın kanlı elmasları
PAC raporundan, elmas tekelleri de nasiplerini aldı. Raporda en sert dille suçlanan şirket ise, dünyanın en büyük elmas tekeli olan Güney Afrikalı De Beers. PAC'a göre şirket, Sierra Leone gibi ülkelerden büyük miktarlarda elmas satın alarak, bölgesel savaşların sürmesine katkıda bulunuyor.
De Beers yönetiminden yapılan açıklamada ise, şirketin Sierra Leone'den alım yapmayı "yıllar önce" bıraktığı, bir süredir de Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden alım yapmadığı öne sürüldü.
De Beers yöneticilerinden Tim Capon, şirketin "polislik yapamayacağını" söyledikten sonra, "Çatışma elması olarak nitelenen elmaslara dokunmadığımızı rahatlıkla söyleyebiliriz" iddiasında bulundu. Şirket yönetimi, "çatışma elması" ticaretini önlemek için tedbir almanın "yasal ticareti de zedeleyeceğini" açıkladı.
Afrika ülkelerinde on yıllardır süren savaş ve çatışmaların önemli bir bölümünün ardında, elmas yataklarını ele geçirme çabasının yattığı bir kez daha doğrulandı.
Kanadalı Afrika-Kanada Ortaklığı (PAC) adlı örgütün önceki gün yayınladığı raporda, uluslararası tekeller ve bölgesel güçlerin, elmas uğruna kıtayı kana buladığına dair çeşitli örnekler yer aldı. Raporda, Sierra Leone'de 7 yıldır süren iç savaşın "elmas elde etmek için her şeyi yapmaya hazır olan savaş ağaları, gangsterler, devlet yetkilileri ve uluslararası madencilik şirketleri" tarafından başlatıldığı vurgulandı. Suçlanan şirketler arasında, Güney Afrikalı tekel De Beers da bulunuyor.
Antwerp 'kan pazarı'
PAC, Belçika'nın Antwerp bölgesindeki büyük elmas piyasasına da sert suçlamalar yöneltti. Rapora göre, bu piyasa için Liberya ve diğer ülkelerden alınan elmaslar, Sierra Leone'den kaçırıldığı halde Belçikalı yetkililer bu duruma müdahale etmiyor. Antwerp'in "dünya elmas merkezi" pozisyonunu güçlendirmeyi amaçlayan Elmas Yüksek Konseyi adlı örgüt, gayri meşru elmas ticaretine göz yumuyor. Örneğin, Liberya'nın ortalama yıllık elmas rekoltesi 100-150 bin karat olmasına rağmen, 1994-98 yılları arasında bu ülkeden Belçika'ya giren elmas miktarı, tam 31 milyon karat. Benzer bir biçimde, geçtiğimiz aylarda askeri darbeyle sarsılan Fildişi Sahilleri'nden Belçika'ya yönelik elmas ihracatı, 1995-97 arasında, yılda 1.5 milyon karat olarak görünüyor. Oysa bu ülkedeki elmas madenleri, 1980'lerin ortalarında kapatılmış bulunuyor.
Bu rakamlar, elmasın Sierra Leone gibi savaş bölgelerinden önce Liberya'ya, ardından da Belçika'ya sokulduğunu doğruluyor. Elmaslara ödenen paranın önemli bir bölümü ise, madenler üzerinde denetim mücadelesi veren rakip silahlı çetelere gidiyor. Bu çeteler de, kazandıkları para ile silah ve asker toplayarak savaşlarını finanse etme olanağı buluyorlar.
Ateşkes pamuk ipliğine bağlı
Raporu hazırlayanlardan Ian Smillie, Sierra Leone'deki savaşın bitmesinin tek yolunun, "elmas sektörünün bir bütün olarak doğru dürüst yönetilmesi" olduğunu vurguladı.
Raporda, Sierra Leone hükümetinin, elmas ticaretinde "şeffaflık, yüksek standartlar ve sıkı bir gözlem" gerçekleştirmesi gerektiği ifade edildi. Hükümetten, bu amaçla, profesyonel bir elmas gözlem birimi kurması istendi.
BM Genel Sekreteri Kofi Annan da, önceki gün yaptığı açıklamada, 75 bin sivilin öldüğü ve 1 milyon insanın mülteci konumuna düştüğü ülkede tesis edilen ateşkesin "çok kırılgan" olduğunu kabul etti. Annan, Sierra Leone'deki BM askeri sayısının 6 binden 11 bine yükseltilmesi gerektiğini söyledi.
Angola'da vahşet
25 yıldır iç savaş yaşayan Angola'da da, Sovyetler Birliği'nin çöküşüne kadar ABD'nin tam desteğini alan UNITA'nın, elmas kaçakçılığından 4 milyar dolar gelir elde ettiği belirtidi. 1990'lı yıllar boyunca Angola'daki yasal ve yasadışı ticareti inceleyen "Küresel Tanık" örgütünden Alex Yearsley de, gözlemlerini bir diğer rapora döktü. Bu raporda, elmas madenleri üzerine yürütülen hakimiyet mücadelesi boyunca, "kol kesme"nin sık başvurulan bir cezalandırma yöntemi olarak kullanıldığı yer aldı. Yearsley, "Binlerce insanın kollarını kestiler" dedi.
De Beers'ın kanlı elmasları
PAC raporundan, elmas tekelleri de nasiplerini aldı. Raporda en sert dille suçlanan şirket ise, dünyanın en büyük elmas tekeli olan Güney Afrikalı De Beers. PAC'a göre şirket, Sierra Leone gibi ülkelerden büyük miktarlarda elmas satın alarak, bölgesel savaşların sürmesine katkıda bulunuyor.
De Beers yönetiminden yapılan açıklamada ise, şirketin Sierra Leone'den alım yapmayı "yıllar önce" bıraktığı, bir süredir de Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nden alım yapmadığı öne sürüldü.
De Beers yöneticilerinden Tim Capon, şirketin "polislik yapamayacağını" söyledikten sonra, "Çatışma elması olarak nitelenen elmaslara dokunmadığımızı rahatlıkla söyleyebiliriz" iddiasında bulundu. Şirket yönetimi, "çatışma elması" ticaretini önlemek için tedbir almanın "yasal ticareti de zedeleyeceğini" açıkladı.
