Tisza nehri de siyanür kurbanı

Tisza nehri de siyanür kurbanı
Batı Romanya'da bulunan Avustralya'ya ait bir altın madeninin, Orta Avrupa nehirlerine 380 bin litreye yakın siyanürlü su boşalttığı ortaya çıktı. Siyanürlü altın madeninin yol açtığı tahribat, "felaket" sözcüğüyle özetleniyor.
Macaristan ve Avrupa Birliği'nden yetkililer, Baia Mare bölgesinde kurulu bulunan Aurul altın madenindeki siyanür sızıntısının 10 gün önce başladığını ve bugün gelinen noktada, 2.5 milyon insanın su kaynaklarının zehirlenme riskiyle karşı karşıya olduğunu belirtiyorlar. Siyanür sızıntısının Yugoslavya'ya ulaştığı ve Tuna'ya doğru ilerlediği kaydediliyor. Tizsa nehrinin bazı bölgelerinde ise, balıkların yüzde 80'i öldü.
Şirket rahat!
Madenin işleticisi olan Avustralyalı Esmeralda şirketi ise, tüm sorumluluğu reddederek, çevre felaketinin "aşırı abartıldığını" öne sürdü. Şirket yöneticisi Brett Montgomery Avustralya'dan yaptığı açıklamada, kaza sonrasında tazminat ödeyeceklerini bile sanmadıklarını söyledi.
Madenin yüzde 50'si bu şirkete, yüzde 45'i Romen hükümetine, yüzde 5'i ise diğer yabancı yatırımcılara ait bulunuyor.
Siyanür sızıntısının mahvettiği Tizsa nehri, Orta Avrupa dağlarından başlayıp yaşlı ormanlara, Slovakya sınırından güneye, Macaristan içlerine uzanıyor. Güzelliğiyle ünlü olan nehir, bu seyahati boyunca geçirdiği değişim nedeniyle Ukraynalılar tarafından "Kara Tizsa", Macarlar tarafından ise "Sarı Tizsa" olarak adlandırılıyor.
Ölü nehir
Ancak bölge halkları için Tizsa, artık ölü bir nehir. Balıkçılar ve çevre gönüllülerinin, en azından balıklarla beslenen nehir kuşlarını kurtarmak için, yüzeye çıkan çok sayıda ölü balığı toplamaya çalıştığı belirtiliyor. Geceleri de, nehrin kıyısında mum ışığında nöbetler tutuluyor.
Uzmanlar, siyanürün verdiği zararın tam olarak anlaşılması için, bitki örtüsünün yenileneceği ilkbahar aylarını beklemek gerektiğini söylüyorlar.
Sızıntı, geç de olsa hükümetleri de harekete geçirdi. Önceki gün bir araya gelen Romen ve Macar çevre bakanları, olayın sonuçlarını araştırma ve sorumluları saptama kararı aldılar. Çevreye verilen zararın tazmini konusunda bir görüşme yapılmadığı belirtiliyor. Ancak her iki hükümetin IMF gibi finans kuruluşları ve uluslararası tekellerle ilişkileri düşünüldüğünde, Esmeralda'nın bu işten "sıyıracağını" söyleyenler haklı görünüyor.
Çevre sömürgeciliği
Bu arada, Macaristan Çevre Komitesi'nin başkanı Zoltan Illes, Esmeralda'yı "çevre sömürgeciliği" yapmakla suçladı. Orta Avrupa'da doğanın yok edilmekte olduğunu vurgulayan Illes, "Avustralya veya Batı Avrupa'da izin verilmesi mümkün olmayan teknolojiler kullanılarak, yüzbinlerce insanın sağlığı tehlikeye atılıyor" diye konuştu.
Siyanürün altın madeninden nasıl sızdığı konusu, bu yöntemin "güvenilir" olduğunu iddia eden çevrelere de bir yanıt teşkil ediyor. Elde edilen bilgilere göre, 30 Ocak'ta başlayan sızıntı için yoğun kar yağışı yeterli oldu. Yağış nedeniyle atık su depolarından biri taştı ve su, Somes nehrine akmaya başladı. Somes üzerinden Tisza'ya ulaşan siyanürün, Yugoslavya bombardımanı nedeniyle zaten yeterince zarar gören Tuna'ya son darbeyi vurmasından korkuluyor.
Yeni felaketler kapıda
Öte yandan, IMF güdümlü Romen hükümetinin "ne pahasına olursa olsun yabancı yatırım" sevdasının, benzer birçok "kaza"ya zemin hazırladığı görülüyor. Romen medyası, iki ayrı madende daha, küçük çapta siyanür sızıntısı görüldüğünü bildirdi. Ülkedeki nehirlerden birindeki siyanür düzeyi ise, sınır seviyesinden 700 kat daha fazla.
Sızıntının tehdit ettiği bir diğer ülke olan Sırbistan'dan yapılan açıklamada, halk uyarıldı. Sırbistan Tarım, Orman ve Su İdaresi Bakanlığı'ndan yapılan yazılı açıklamada, "Suları kullananları ve Tisza nehri kıyısında yaşayan halkı uyarıyoruz: Bu su artık hiçbir amaç için kullanılamaz" denildi.