Sovyetlerin kaleminden KÜRTLER...

Kürt sorunu; zaman zaman gerilere itilse de yıllardır hiç gündemden düşmedi. Sadece Türkiye açısından değil; Irak, İran ve Suriye için de durum böyle. Büyük bir çoğunluğu bu dört ülkeye bölünmüş Kürtler, yıllarca inkâr edildi, dilleri ve kültürleri yasaklandı, isyanları kanla bastırıldı. Sadece yakın zamanda değil, oldukça geniş bir alana yayılan Osmanlı döneminde de durum farklı değildi. Bu yüzden "devletsiz en büyük millet" olarak kabul edilen Kürtler, yüzlerce kitabın konusu oldu. Evrensel Basım Yayın'da, "Kürt Tarihi ve Kültürü Dizisi" çerçevesinde; "Dünden Bugüne Kürtler" adlı bir kitap yayınladı. Ancak bu kitabın daha öncekilerden bir farkı var. Sovyet yazar A.M. Menteşaşvili tarafından yazılan ve Ayşe Hacıhasanoğlu'nun Türkçe'ye çevirdiği kitap, "yakın dönemde Kürtlerin yaşadığı topraklarda sosyo-ekonomi gelişmeler konusunda Sovyet tarihçiliğinde yapılmış ilk araştırma" olarak kabul ediliyor. İlk baskısı Moskava'da Nauka (Bilim) Yayınevi tarafından 1984'de yapılan kitap, Kürtlerin yakın ve son dönemini kronolojik olarak sıralıyor. Sadece Kürtlerin feodal değerleri değil, aynı zamanda soy-kabile ilişkilerini de ele alan kitap, Kürtlerin aile yapısına, günlük yaşamına, törelerine ve geleneklerine özel önem vermiş.

Sovyet Kürtleri Kürt yazını ve basınına ayrı bir bölümün ayrıldığı kitapta, özellikle Sovyet Kürtlerinin anlatıldığı bölüm dikkat çekiyor. Türkiye, İran ve Suriye gibi ülkelerde Kürtler hâlâ inkâr edilirken, Sovyet Kürtleri kitapta şöyle anlatılıyor; "SSCB Kürtleri için yazının yaratılması ve ana dillerinde eğitimin düzenlenmesi, Sovyet Kürtlerinin hızlı kültürel ve ekonomik gelişimi açısından büyük öneme sahiptir. Okul eğitimi ve yayınlanan kitaplar halkın dilini zenginleştirmiş ve böylece şivelerin yakınlaşmasına ve bu şiveleri esas alarak Sovyetler Birliği Kürtlerinin tek bir edebiyat dili yaratmalarına yardımcı olmuştur. 1928 yılından itibaren Erivan'da bir Kürt gazetesi, Ermenistan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin organı olan 'Riya Teza' (Yeni Yol) yayınlanmaya başlandı. Günümüzde Sovyetler Birliği Kürtleri sadece kendi yazılarına ve edebiyatlarına değil, kendi bilim adamlarına ve yazarlarına da sahip bulunuyorlar. Çok sayıda Sovyet Kürt aydını, Moskova, Leningrad, Tiflis, Bakü, Erivan ve Aşkabad'da eğitim gördü. Sovyet egemenliğinden önce Kafkaslar ötesi Kürtleri arasında bir tane bile Kürt öğretmeni yokken şimdi öğretmen sayısı birkaç yüzü buluyor. Kürt halkının en iyi temsilcileri, sadece yerel toplumsal, idari ya da kültürel-ekonomik kuruluşların yönetimine etkin biçimde katılmakla kalmıyorlar, aynı zamanda birlik cumhuriyetlerinin yüksek sovyetlerinde halklarını temsil ediyorlar."

Tek ülkeydi Kitapta, "tanınmış Kürt toplum adamı" olarak ifade edilen Doktor Kamuran Sedirxan ise Sovyet Kürtleri için şunları yazmış; "Şu anda SSCB kadar Kürtlere kültürünü serbestçe geliştirme hakkının tanındığı tek bir ülke yoktur. SSCB Kürtleri, özgür gelişme haklarından diğer halklarla eşit olarak yararlanıyorlar..." Kitabın son bölümünde ise Kürtlerin yaşadığı topraklarda; "Tarım İlişkileri ve Ekonomik Gelişme" konusu inceleniyor.