Türkiye'deki 33 evlenme biçimi

Türkiye'de insanlar 33 farklı yöntemle evleniyor. En yaygın evlilik türü ise görücü usülü. Türkiye'deki kültürel ve sosyolojik değişim evlilik türlerini de etkiledi. Görücü usülünün yerini korudu ülkemizde, televizyon, dış güveyi ve ilanla evlilik yöntemleri de yaygınlaşmaya başladı. Büyük kentlerde ağırlık olarak tanışarak evlilik tercih ediliyor. Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde ise eşler daha çok birbirni tanımadan dünyaevine giriyor.

Çeşitlilik artıyor İnsan hayatının en önemli geçiş dönemlerinden biri olarak bilinen evlilik, kültürel ve sosyal değişimlere paralel olarak çeşitleniyor. Türkiye'nin evllik profilini çıkaran Atatürk Üniversitesi (A.Ü.) Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Türkçe Bölümü öğretim üyesi Yard. Doç. Dr. Lütfü Sezen, evlenme türlerini "Türkiye'de Evlerme Biçimi" isimli çalışmasında ortaya koydu. 33 çeşit evliliğin olduğunu saptayan Sezen, evlilik biçimlerinin bir çoğunda kadına söz hakkı verilmediğini ifade ederek, en yaygın evlenme biçiminin ise görücü usulüyle yapılan evlilik olduğunu aktarıyor. İnsan neslinin devamında önemli bir yeri olan evliliğin günümüzde çeşitliliğinin de arttığını kaydeden Yard. Doç. Dr. Sezen evliliğin değer yargılarına, sosyal ve ekonomik yapıya, kırsal ve kentlerdeki yaşam biçimlerine göre farklılık gösterdiğini dile getiriyor. Yrd. Doç. Dr. Sezen'in çalışmasına göre Türkiye'de yapılan evlilik çeşitlerinden bazıları şunlar:

---

Görücü usulü: Gelenekselliğin ağır bastığı yörelerde görülen evlenme biçimidir. Bu evlenme biçiminde kız seçme girişimi doğrudan doğruya evlenecek gencin annesi babası veya diğer yakınları tarafından başlatılmaktadır. Gencin kızı beğenmesi yeterli değildir. Diğer aile bireylerinin de onayını alması gerekir. Kız kaçırma (Düğünsüz evlenme): Aillelerin evliliğe kesin karşı durumunda kız kaçırma olayı gündeme gelir. Bu durum en çok sosyo- ekonomik ve diğer sebeplerle en çok kız tarafının engellemesiyle ortaya çıkar. Delikanlı, kızla anlaşarak kızı kaçırır. Başlık parası karşılığında evlilik: Başlık Anadolunun birçok yerinde evlenecek gencin kız tarafına ödediği paraya denir. Bu ödeme nakit para yanında ev, bahçe, tarla, veya canlı hayvan olarak da gerçekleşir. Oturarak alma evlilik: Erkeğin kızı zorla kaçırması yanında kızın bohçasını alarak oğlan evine gidip oturması durumuna denir. Kütahya, Sivas, Kastamonu yörelerinde görülür. Baş örtüsü kaçırma: Hakkari, Van, Ağrı ve Erzurum'un bazı ilçelerinde görülen bu evliliğin gerçekleştirilmesinde kıza ait bir eşyanın kaçırılması kız kaçırmakla eş tutulmaktadır. Yerel adı 'dezmal' olan bu bu adete göre çeşmede veya yoldayken bir kızın başörtüsünün kaçırılması o kızın ifettinin bozulduğunun göstergesidir. Oğlan tarafı kız tarafıyla anlaşmak zorundadır yoksa aileler arası çatışma çıkabilir. Beşik kertmesi: Dede Korkut kitabında geçen bu evlenme biçimi çok eski bir geçmişe sahip. Hindistan ve Avusturalya'da görülen bu evliliğin temelinde sosyo-ekonmik ve psikolojik etmenlerin yattığı görülmektedir. Birbirini seven eş, dost ve akraba yakınları çocukları henüz beşikteyken çocuklarına kertme (işaret) vurarak çocukların haberi olmadan onları nişanlarlar. Taygeldi evlilik: Dul bir kadının eski kocasından olan çocuklarını da alarak dul bir erkekle yaşamasından doğan evliliğe denir. Kadının yanında getirdiği çocuklara 'Taygeldi' denir. Berder (Bedel): Doğu ve Güneydoğu Anadolu'da uygulanan bir evlenme biçimidir. Başlık sorunun ortadan kaldıran bu evlilik biçiminde karşılklı olarak hem kızlarını hemde oğullarını birlikte evlendirme suretiyle gerçekleşmektedir. Başlık parası ödeme güçlüğü çeken aile oğlunu veya kızını evlendirmek için aynı durumdaki bir aileyle evlenir. Ölen kardeşin karısıyla evlenme: Doğu ve Güneydoğu Anradolu'da yaygın olan bu evlilikte törelerden kaynaklanan adet dolayı 'Namusu başkalarına kaptırmamak' gibi bir anlayışla gerçekleşmektedir. Ölen kardeşin karısı, bekar erkek kardeşle evlenir. Erkek kardeşin olmaması durumunda ise yakın akrabalardan biriyle evlendirilir. Kepir (yaban değişimi) evliliği: Zor kullanarak gerçekleştirilen bir evlilik biçimidir. Evlenmek isteyen fakat başlık ve düğün parası bulamayan ailelerin çıkardıkları zorluklardan korkan bekar iki arkadaş kendi aralarında kız kardeşlerini değiştirmeye karar vermesidir. İç güveyi: Genelde erkek çocuğu olmayan ekonomik durumu iyi bazı aileler kız dışarı verme yerine damadı 'iç güveyi' olarak eve almaktadır. Oldu bitti evlilik: Bir oldu bitti evlilik sonucu kızın ekekği kendisiyle evliliğe zorlayan evliliktir. Kızın, erkeğin zayıf yanlarını yakalayarak onunla ilişkiye girmesi sonucu olan evlililiktir. Erkeğin kızın zayıf yanlarını yakalayarak iğfal etmesi sonucunda da bu evlilik görülür. Kan parası karşılığı evlenme: Öldürülen kişinin kan bedeli olarak para, altın, ev, tarla yanında kız verildiği de görülmektedir. Doğu ve Güneydoğu'da rastlanmaktadır. Rastlantılı evlilik: Bir yolculuk sırasında karşılışma, arkadaş, eş, dost, akraba evinde karşılaşılarak beğenme sonucu karar verilen evliliktir. İlan yoluyla evlenme: Son zamanlarda televizyolarda, internette ilan vererek evlenmek istediği görülmektedir. İlanda kişi kendisi hakkında birtakım kişisel ve fiziksel bilgilerde vermektedir. Muta evliliği: Geçici süre için yapılan bu evlilik daha çok İran'da, Türkiye'de bazı bölgelerde de görülmektedir. Tanışıp anlaşarak evlenme: Büyük kentlerde ve eğitim düzeyinin yüksek olduğu yerlerde görülen bu evlilik çeşidinde, kız ve erkek belli bir süre arkadaşlık yaparak birbirini iyice tanıdıktan sonra evlenir.