03 Ağustos 2005 21:00
Bel ağrısı çekmemek için egzersiz yapın
Bel ağrıları, bel omurlarına fazla yük binmesi, ters hareket yapılmasından olduğu gibi doğuştan omurga hastalıklarından da kaynaklanır. Bel kaslarınızı basit hareketlerle güçlendirererek bu ağrıların birçoğundan kurtulabilirsiniz.
Toplumun yaklaşık yüzde 85'inde görülen bel ağrıları en çok rastlanan rahatsızların başında geliyor. Büyük iş kaybına da sebep olan bu ağrıları önlemenin en iyi yolu ise spor yaparak bel kaslarını güçlendirmek. Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Operatör Dr. Şükrü Güner, bel ağrılarının nedenleri, korunma yollarını ve tadavisi hakkındaki sorularımızı yanıtladı.
Bel ağrılarının nedeni nedir? İnsan vücudunu dik tutan en önemli parçası omurgalardır. Omurgaların da en hareketli kısımları bel ve boyun omurgalarıdır. Bu özelliğinden dolayı bel ağrıları insanları en çok rahatsızlandıran hastalıklardan bir tanesidir. Ülkemizdeki alışkanlıklar sebebiyle, yaşantı biçimi olarak, bel ağrılarının oluşması için elimizden ne geliyorsa onu yapıyoruz.
Bel ağrılarının oluşmasına ya da artmasına neden olan faktörler nelerdir? Bebek doğduğu zaman kundak yapılıyordu; şimdi ise iyi ki bu kundak terk edildi. Ve yapılan yanlışlıklardan bir tanesi de bebek rahat etsin diye her gün yatağı kabartılır. Bebeklerde ve çocuklarda bebek masajı önemli bir işlemdir. Daha sonra çocuk ilkokula başladığı zaman okullarda gerekli olan masa, sandalye düzeneği sağlanmıyor. 110 santimden 150 santime kadar çocuklar olmasına karşın okullardaki sıralar tek düzeydedir. Yine aynı şekilde çocuklar okula giderken çanları ile ağır yük taşımaktadırlar. Toplum olarak spor yapmayı erteliyoruz. Egzersiz yapmayan bir vücütta bel ağrıları erken ortaya çıkacaktır. Bir de tabi ağır işlerde çalışanların son derece dikkatli olması lazım.
Bunların dışında doğuştan ya da bir hastalıktan kaynaklı bel ağrıları oluşur mu? Tabii ki bel ağrılarının oluşmasında bazı hastalıkların etkisi vardır. İnsanlardaki omurga bozuklukları bel ağrısının oluşmasına neden olabilir. Mesala bir insanda 5 tane bel omurgası olması gerekirken bazılarında yapısal olarak 6 veya 4 tane olabiliyor. Ya da "yarım omurga" dediğimiz, tam gelişmemiş omurgalar vardır. Bu kişilerin beli, iş yaptıkları zaman normal bir insana göre daha fazla ağırır. Bel kemiği, omurga eklemi eğrilikleri, omurga ekleminin kamburluğu, omurga iltihabı ve omurga veremi - nasıl ki ciğerde yara olursa, omurgalar da da yaralar oluşur - belin ağrımasına neden olan önemli hastalıklardır. En çok karşılaştığımız da tabi omurga arası yastıklarının omuriliğe baskı yapması ile oluşan bel fıtıklarıdır. Omurga arası yastıklar omuriliğe neden basınç yapar? Bunun nedeni hem yapısal faktörlerden, hem de kişinin egzersizden uzak yaşamasından kaynaklanmaktadır. Eğer sadece ağır işlerde çalışanlarda, ağır kaldıranlarda bel fıtığı görülseydi bütün hamalların bel fıtığı olması gerekirdi. Halbuki elini sıcaktan soğuya sokmayan bir kadının bel fıtığı şikayeti ile geldiğini görüyoruz. Tabii ki ağır işlerin bel fıtığına yol açtığını görüyoruz. Özellikle ülkemizde çok yaygın bir durumdur. Fıtıkların tedavilerinde bazı doktorlar ameliyata öncelik verir, bir başkası ameliyatı en son çare olarak düşünür ve gerekli ilaçlarla, korseyle ve egzersizle tedavi eder. Ben de bel fıtığı durumlarında hastamı çok az ameliyata göndermeyi tercih ederim. Örneğin parmak ucuna basarak yürüyememe veya topuk ucuna basarak yürüyememe, idrar tutamama, çok az olarak da her türlü tedaviye rağmen ağrının ortadan kaldırılamaması durumlarında ameliyata başvurulur. Ama şunu söyleyeyim ki bunların görülmediği durumda bel fıtığı teşhisi konulsa bile bunların yüzde 90'ından fazlası ameliyatsız iyi olabilecek durumlardır. Ameliyat haricinde öncelikle ağrının minumuma indirilmesi için önce tam yatak istirahatı, balenli (çubuklu) korseler ve ilaçlarla başlanır. İlacı en son saydım çünkü burada tam istirahat önemlidir.
Tam istirahat nedir? Tam istirahat günlük hayatın tamamını kapsar. Pazara gidin, file taşıyın, evde temizlik yapın, koltuk kaldırın, halı silkeleyin; ondan sonra avuç avuç, leblebi gibi ilaç içseniz de bir faydası olmaz. Bu nedenle başlangıçta ilk başta yatak istirahatı çok önemlidir. 45-50 yaş insanlarda korseye başvurmak zorunda kalıyoruz. Korse arkasındaki çelik balenlerden dolayı omurgaya dektek işlevini görüyor. Tedavinin başlangıç döneminde son derece önemli bir de ilaç kullanıyoruz ve ağrıları minumuma indiriyoruz. Daha sonra kişiye yönelik egzersizlere geçiyoruz ve fizik tedavi yapıyoruz. Bel ağrısı veya bel fıtığı geçiren bir insan eğer bu olayın tekrarlanmamasını istiyorsa egzersizlerini yapmalı, özellikle de yüzme sporunu bırakmamalı. Ameliyat sonrası da hastanın sanki ameliyat olmamış gibi egzersizine dikkat etmeli. Zaten, sadece bel için değil, genel sağlık için de spor hayatın vazgeçilmez bir parçası olmalı.
Tedaviye ne kadar devam edilir? Bir bel fıtığı tedavisi ortalama 3 ayı aşar. Fakat 6 ayı gözden çıkarması lazım. Ondan sonra da haftada 3 gün tempolu yürüyüş, arada bir gün aşırı bel hareketleri yapmanın faydaları vardır. 40 dakikalık tempolu yürüyüş, vücudun dolaşım sistemine son derece faydalıdır. Tempolu yürüyüş demek dakikada 110-120 adım demektir. Hasta egzersize devam etmediği zaman, bel adalelerinin gücünü muhafaza edemez; beklenmedik ani olaylarda tekrar bel ağrıları başlayabilir.
Bel ağrısı ile bel fıtığı arasında nasıl bir fark var? Belden sağlı ve sollu olarak sinirler çıkar. Buradaki sinirler kalçadan başlayarak ayak parmaklarına kadar gider. Bel ağrısı belde meydana gelir ama sinirlere baskı yapmaz. Bel fıtığında ise omurga arası yastıklar omuriliğe baskı yapar. Bel fıtığı sinirsel bazı belirtiler verir. Bel fıtığı olduğunu anlamak için şöyle bir deneme yapılabillir: Her iki bacağa da tüy sürersiniz. Eğer bel fıtığı varsa her iki bacakta farklı bir his hissedilir. Normal bacakta normal tüy hissederken, hasta bacakta o tüyü karıncalanma olarak ya da daha hafif hissedersiniz. Ya da yüzü koyun yatarken baldırda ve uylukta bazı noktalara basarsınız, hasta bacakta çok şidetli ağrı duyarken, sağlam bacakta böyle bir ağrı duyulmaz. Her bel ağrısı bel fıtığı değildir. Bel ağrısının sinire baskı yapmayan, bacak belirtileri bulunmayan pek çok nedenleri vardır. Bazen bel fıtığı bacak belirtisi de yapmaz; bir bakarsınız tesadüfen bir tetkikle bel fıtığı ortaya çıkar. Bu nedenle MR'ına bakıp, "Sizde bel fıtığı var, sizi amaliyat etmem gerekiyor" demek son derece yanlış bir tutumdur. Ameliyat kararını verebilmek için önce hastanın durumu son derece önemlidir. Biz bazı durumlarda hastayı hiç bekletmeden ameliyata göndeririz. Ama bu özel durumlar dışında hastayı ameliyatsız tedavi etmek için çaba gösteririz. Bel ağrsı ya da fıtığı olan hastaların yaptığı bir hata vardır. Hasta gelir, teşhisi konur, tedaviye başlanır. Bir süre böyle devam eder. Daha sonra kontrole çağrıldığı zaman "Çok iyiyim" diyerek tedaviye gelmez ya da verdiğimiz tedavileri yarım bırakır. "Nasılsa şikayetim yok, hastalığım iyileşti" der. Bu en tehlikeli hastadır. Bu hasta, hastalığı daha da ilerlemiş olarak tekrar karşımıza gelecektir. Zannederler ki bademcik gibi, tedavi edildiği zaman bir daha olmayacak. İyileşmenin süreklililiği için tedavinin mutlaka devam etmesi gerekiyor. Egzersizleri devam etmeli.
OTURUŞA DİKKAT! Beli korumak için masa başında nasıl oturulması gerekiyor? Sandalyeye dik oturulması gerekiyor. Sandalyenin sabit değil, dönerli olması lazım. Masanın dirsek hizasında olması lazım. Karşıdaki bilgisayar ise kişiden aşağı olmamalı. İş kaybı en fazla olan hastalıklardan bir tanesi bel ağrılarıdır. Özellikle Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bel ağrıları çok fazla.
Bunun nedeni nedir? Şu ana kadar bilimsel bir araştırmaya rastlamadım. Çay, fındık çuvullarını taşımaktan mı, başka bir şeyden mi bilmiyorum; ama 30 yıllık meslek hayatımda gördüğüm şey, bu bölgedeki insanlarda, özellikle de kadınlarda bel ağrıları görülüyor.
Bel fıtığı ilerlerse nasıl bur sonuçla karşılaşılır? Bel fıtığı hangi bacağı vuruyorsa düşük ayak - yani ayak bileklerini kaldıramama - durumu olur. Parmak ucuna veya topukların ucuna basarak yürüyemez. Bu insanlar yürürken önce ayağının ucunu, daha sonra da topuk kısmını basar. Benzetme yıpılırsa, yürüyüşü at yürüyüşü gibidir. Gece sabaha kadar dayanılmaz ağrılar yaşar, bacaktaki elektiriklenmeler hastayı canında bezdirir. Bu hastalar daha sonra ameliyat olsalar da düşük ayak bir daha düzelmez.
Omurga ağrılarından kurtulmak için neler yapılmalıdır? Öncelikle spor yapmak gerekiyor. Özellikle egzersizler, omurga bağlarını, adalelerini güçlendirdikleri için omurga ağrılarının ortaya çıkmasını engelliyor. İkinci olarak ağır kaldırırken dikkat etmek gerekir. Ağır kaldırma, yük taşıma konusunda mutlaka standartlara uyulması gerekiyor. Ayrıca yük kaldırırken doğru tekniklerin öğrenilmesi gerekmektedir.
Bel ağrılarının nedeni nedir? İnsan vücudunu dik tutan en önemli parçası omurgalardır. Omurgaların da en hareketli kısımları bel ve boyun omurgalarıdır. Bu özelliğinden dolayı bel ağrıları insanları en çok rahatsızlandıran hastalıklardan bir tanesidir. Ülkemizdeki alışkanlıklar sebebiyle, yaşantı biçimi olarak, bel ağrılarının oluşması için elimizden ne geliyorsa onu yapıyoruz.
Bel ağrılarının oluşmasına ya da artmasına neden olan faktörler nelerdir? Bebek doğduğu zaman kundak yapılıyordu; şimdi ise iyi ki bu kundak terk edildi. Ve yapılan yanlışlıklardan bir tanesi de bebek rahat etsin diye her gün yatağı kabartılır. Bebeklerde ve çocuklarda bebek masajı önemli bir işlemdir. Daha sonra çocuk ilkokula başladığı zaman okullarda gerekli olan masa, sandalye düzeneği sağlanmıyor. 110 santimden 150 santime kadar çocuklar olmasına karşın okullardaki sıralar tek düzeydedir. Yine aynı şekilde çocuklar okula giderken çanları ile ağır yük taşımaktadırlar. Toplum olarak spor yapmayı erteliyoruz. Egzersiz yapmayan bir vücütta bel ağrıları erken ortaya çıkacaktır. Bir de tabi ağır işlerde çalışanların son derece dikkatli olması lazım.
Bunların dışında doğuştan ya da bir hastalıktan kaynaklı bel ağrıları oluşur mu? Tabii ki bel ağrılarının oluşmasında bazı hastalıkların etkisi vardır. İnsanlardaki omurga bozuklukları bel ağrısının oluşmasına neden olabilir. Mesala bir insanda 5 tane bel omurgası olması gerekirken bazılarında yapısal olarak 6 veya 4 tane olabiliyor. Ya da "yarım omurga" dediğimiz, tam gelişmemiş omurgalar vardır. Bu kişilerin beli, iş yaptıkları zaman normal bir insana göre daha fazla ağırır. Bel kemiği, omurga eklemi eğrilikleri, omurga ekleminin kamburluğu, omurga iltihabı ve omurga veremi - nasıl ki ciğerde yara olursa, omurgalar da da yaralar oluşur - belin ağrımasına neden olan önemli hastalıklardır. En çok karşılaştığımız da tabi omurga arası yastıklarının omuriliğe baskı yapması ile oluşan bel fıtıklarıdır. Omurga arası yastıklar omuriliğe neden basınç yapar? Bunun nedeni hem yapısal faktörlerden, hem de kişinin egzersizden uzak yaşamasından kaynaklanmaktadır. Eğer sadece ağır işlerde çalışanlarda, ağır kaldıranlarda bel fıtığı görülseydi bütün hamalların bel fıtığı olması gerekirdi. Halbuki elini sıcaktan soğuya sokmayan bir kadının bel fıtığı şikayeti ile geldiğini görüyoruz. Tabii ki ağır işlerin bel fıtığına yol açtığını görüyoruz. Özellikle ülkemizde çok yaygın bir durumdur. Fıtıkların tedavilerinde bazı doktorlar ameliyata öncelik verir, bir başkası ameliyatı en son çare olarak düşünür ve gerekli ilaçlarla, korseyle ve egzersizle tedavi eder. Ben de bel fıtığı durumlarında hastamı çok az ameliyata göndermeyi tercih ederim. Örneğin parmak ucuna basarak yürüyememe veya topuk ucuna basarak yürüyememe, idrar tutamama, çok az olarak da her türlü tedaviye rağmen ağrının ortadan kaldırılamaması durumlarında ameliyata başvurulur. Ama şunu söyleyeyim ki bunların görülmediği durumda bel fıtığı teşhisi konulsa bile bunların yüzde 90'ından fazlası ameliyatsız iyi olabilecek durumlardır. Ameliyat haricinde öncelikle ağrının minumuma indirilmesi için önce tam yatak istirahatı, balenli (çubuklu) korseler ve ilaçlarla başlanır. İlacı en son saydım çünkü burada tam istirahat önemlidir.
Tam istirahat nedir? Tam istirahat günlük hayatın tamamını kapsar. Pazara gidin, file taşıyın, evde temizlik yapın, koltuk kaldırın, halı silkeleyin; ondan sonra avuç avuç, leblebi gibi ilaç içseniz de bir faydası olmaz. Bu nedenle başlangıçta ilk başta yatak istirahatı çok önemlidir. 45-50 yaş insanlarda korseye başvurmak zorunda kalıyoruz. Korse arkasındaki çelik balenlerden dolayı omurgaya dektek işlevini görüyor. Tedavinin başlangıç döneminde son derece önemli bir de ilaç kullanıyoruz ve ağrıları minumuma indiriyoruz. Daha sonra kişiye yönelik egzersizlere geçiyoruz ve fizik tedavi yapıyoruz. Bel ağrısı veya bel fıtığı geçiren bir insan eğer bu olayın tekrarlanmamasını istiyorsa egzersizlerini yapmalı, özellikle de yüzme sporunu bırakmamalı. Ameliyat sonrası da hastanın sanki ameliyat olmamış gibi egzersizine dikkat etmeli. Zaten, sadece bel için değil, genel sağlık için de spor hayatın vazgeçilmez bir parçası olmalı.
Tedaviye ne kadar devam edilir? Bir bel fıtığı tedavisi ortalama 3 ayı aşar. Fakat 6 ayı gözden çıkarması lazım. Ondan sonra da haftada 3 gün tempolu yürüyüş, arada bir gün aşırı bel hareketleri yapmanın faydaları vardır. 40 dakikalık tempolu yürüyüş, vücudun dolaşım sistemine son derece faydalıdır. Tempolu yürüyüş demek dakikada 110-120 adım demektir. Hasta egzersize devam etmediği zaman, bel adalelerinin gücünü muhafaza edemez; beklenmedik ani olaylarda tekrar bel ağrıları başlayabilir.
Bel ağrısı ile bel fıtığı arasında nasıl bir fark var? Belden sağlı ve sollu olarak sinirler çıkar. Buradaki sinirler kalçadan başlayarak ayak parmaklarına kadar gider. Bel ağrısı belde meydana gelir ama sinirlere baskı yapmaz. Bel fıtığında ise omurga arası yastıklar omuriliğe baskı yapar. Bel fıtığı sinirsel bazı belirtiler verir. Bel fıtığı olduğunu anlamak için şöyle bir deneme yapılabillir: Her iki bacağa da tüy sürersiniz. Eğer bel fıtığı varsa her iki bacakta farklı bir his hissedilir. Normal bacakta normal tüy hissederken, hasta bacakta o tüyü karıncalanma olarak ya da daha hafif hissedersiniz. Ya da yüzü koyun yatarken baldırda ve uylukta bazı noktalara basarsınız, hasta bacakta çok şidetli ağrı duyarken, sağlam bacakta böyle bir ağrı duyulmaz. Her bel ağrısı bel fıtığı değildir. Bel ağrısının sinire baskı yapmayan, bacak belirtileri bulunmayan pek çok nedenleri vardır. Bazen bel fıtığı bacak belirtisi de yapmaz; bir bakarsınız tesadüfen bir tetkikle bel fıtığı ortaya çıkar. Bu nedenle MR'ına bakıp, "Sizde bel fıtığı var, sizi amaliyat etmem gerekiyor" demek son derece yanlış bir tutumdur. Ameliyat kararını verebilmek için önce hastanın durumu son derece önemlidir. Biz bazı durumlarda hastayı hiç bekletmeden ameliyata göndeririz. Ama bu özel durumlar dışında hastayı ameliyatsız tedavi etmek için çaba gösteririz. Bel ağrsı ya da fıtığı olan hastaların yaptığı bir hata vardır. Hasta gelir, teşhisi konur, tedaviye başlanır. Bir süre böyle devam eder. Daha sonra kontrole çağrıldığı zaman "Çok iyiyim" diyerek tedaviye gelmez ya da verdiğimiz tedavileri yarım bırakır. "Nasılsa şikayetim yok, hastalığım iyileşti" der. Bu en tehlikeli hastadır. Bu hasta, hastalığı daha da ilerlemiş olarak tekrar karşımıza gelecektir. Zannederler ki bademcik gibi, tedavi edildiği zaman bir daha olmayacak. İyileşmenin süreklililiği için tedavinin mutlaka devam etmesi gerekiyor. Egzersizleri devam etmeli.
OTURUŞA DİKKAT! Beli korumak için masa başında nasıl oturulması gerekiyor? Sandalyeye dik oturulması gerekiyor. Sandalyenin sabit değil, dönerli olması lazım. Masanın dirsek hizasında olması lazım. Karşıdaki bilgisayar ise kişiden aşağı olmamalı. İş kaybı en fazla olan hastalıklardan bir tanesi bel ağrılarıdır. Özellikle Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde bel ağrıları çok fazla.
Bunun nedeni nedir? Şu ana kadar bilimsel bir araştırmaya rastlamadım. Çay, fındık çuvullarını taşımaktan mı, başka bir şeyden mi bilmiyorum; ama 30 yıllık meslek hayatımda gördüğüm şey, bu bölgedeki insanlarda, özellikle de kadınlarda bel ağrıları görülüyor.
Bel fıtığı ilerlerse nasıl bur sonuçla karşılaşılır? Bel fıtığı hangi bacağı vuruyorsa düşük ayak - yani ayak bileklerini kaldıramama - durumu olur. Parmak ucuna veya topukların ucuna basarak yürüyemez. Bu insanlar yürürken önce ayağının ucunu, daha sonra da topuk kısmını basar. Benzetme yıpılırsa, yürüyüşü at yürüyüşü gibidir. Gece sabaha kadar dayanılmaz ağrılar yaşar, bacaktaki elektiriklenmeler hastayı canında bezdirir. Bu hastalar daha sonra ameliyat olsalar da düşük ayak bir daha düzelmez.
Omurga ağrılarından kurtulmak için neler yapılmalıdır? Öncelikle spor yapmak gerekiyor. Özellikle egzersizler, omurga bağlarını, adalelerini güçlendirdikleri için omurga ağrılarının ortaya çıkmasını engelliyor. İkinci olarak ağır kaldırırken dikkat etmek gerekir. Ağır kaldırma, yük taşıma konusunda mutlaka standartlara uyulması gerekiyor. Ayrıca yük kaldırırken doğru tekniklerin öğrenilmesi gerekmektedir.
YAZARLAR
