Enerjide özelleştirme
   özel tekel doğurdu

Elektrik hizmetlerini özelleştirme hazırlıklarını sürdüren AKP Hükümeti, özelleştirme ile rekabet oluşacağını ve elektrik fiyatlarının düşeceğini öne sürüyor. Hükümet, özelleştirme ile devlet tekelinin kırılacağını, rekabet oluşacağını, rekabetten herkesin yararlanacağını ve fiyatların düşeceğini, yatırımların artacağını savunuyor. Oysa Greenwich Üniversitesi Uluslararası Kamu Hizmetleri Araştırma Birimi'nden Stephen Thomas'ın yaptığı çalışma, Avrupa ülkelerinde doğalgaz ve elektrik özelleştirmelerinin sonuçlarının hükümetin iddia ettiği gibi olmadığını gözler önüne seriyor. Thomas'ın araştırmasına göre, özelleştirmede devlet tekelinin yerini özel tekeller alıyor. Avrupa hükümetleri, elektrik sektörünü yabancı şirketlerden korumak için, sektördeki birkaç güçlü yerel ve bölgesel şirketi destekliyor. Böylece Danimarka, Finlandiya, Norveç ve İsveç'de 4 büyük şirket, bölgenin enerji sektörüne hükmediyor. İtalya, Portekiz ve İspanya'da da sektör 4 tekelin elinde. Orta Batı Avrupa'da 5 büyük firma, Orta Doğu Avrupa'da ise 3 büyük şirket, elektrik sektöründe başa oynuyor. Sektörde hakim durumda olan firmalar, kimi zaman grup tekeli gibi davranarak, elektrik fiyatlarını istedikleri düzeyde tutabiliyor ya da yütseltebiliyorlar.

Küçük tüketicinin zararına Elektrik sektörünün özelleştirilmesi sanayicilerin işine yararken, sıradan tüketiciler zarar görüyor. Serbest tüketicilerden elektrik aldığı firmayı değiştirenlerin oranı hayli az. Ancak Norveç ve İngiltere'de firma değiştirenlerin oranı yüzde 20'yi buluyor. Ancak İngiltere'de firma değiştirmenin tüketicilere etkisi şöyle görülüyor: "Endüstriyel kullanıcılara oranla yoksul ve yerleşik kullanıcılara yüksek fiyatlar, etik olmayan satış faaliyetleri, yüksek firma değiştirme maliyeti, değişimde lojistik sorunlar ve küçük kullanıcıların en ucuz şirketi tespit edememesi." Elektrik özelleştirmeleri pek çok yolsuzluğa ve iflaslara yol açarken, bunun bedelini de küçük tüketiciler ödüyor. Sektörü elinde tutan şirketler yeni yatırımlar yapmaya yanaşmazken, elektrik sektöründe çalışan deneyimli emekçiler maliyetleri düşürmek isteyen şirketler tarafından işten çıkarılıyor. Kâr paylarını düşürmek istemeyen şirketler, sektörün uzun dönem güvenilirliğini de riske atıyor.

---

NELER OLDU?

1990 ve 1998 yılları arasında Avrupa doğalgaz ve elektrik sektöründe 250 bin kişi işten çıkarıldı.

İngiltere'de elektrik özelleştirmelerinin ardından fiyatlar büyük tükeciler için yüzde 22 oranında düşerken, küçük tüketiciler için yüzde 5 arttı.

Elektrikte özelleştirmenin iflas ettiği Kaliforniya'da, devlet elektrik krizini gidermek için 12 milyon dolar harcadı.

Özelleştirmenin ardından Brezilya Rio de Janerio'da elektrik fiyatları yüzde 400 arttı.