Eğit-Der’den Eğit-Sen’e

13 Kasım 2010, Eğit-Sen’in 20. Kuruluş yıldönümü, 20 yıllık mücadele, bedel ve özveri tarihi.
12 Eylül 1980 darbesinin ilk saldırı halkalarından biri de anti-faşist, anti-emperyalist öğretmen hareketi ve örgütü TÖB-DER’e yönelikti. Yaklaşık 25 bin öğretmen görevden alındı. Yüzlerce öğretmen işkenceden geçirildi, sıkıyönetim mahkemelerinde yargılandı-mahkûm edildi. Yine binlerce öğretmen sürgün ve soruşturmalara uğradı. Kısacası 1908 den beri her dönemde ekonomik-demokratik hakları ve demokrasi mücadelesi veren öğretmenler örgütsüz kaldı. Bu karanlık dönem yaklaşık 8 yıl sürdü.
1986 yılında TÖS ve TÖB-DER örgütlülüğünden gelen öğretmen önderleri o günkü koşullara denk düşen yeni bir başlangıç olarak “abece” dergisini çıkarmaya başladılar. Bu derginin 2 yıl süren Faaliyeti yeni dönem örgütlenmelerinin de önceli oldu.
1988yılında, Eğit-Der kurularak, öğretmen mücadelesinde yeni bir örgütlenme dönemi başladı. Dernek kurma ve üye olma hakları yasaklanan öğretmenler Eğit-Der’e fahri üye olarak örgütsüzlük yıllarına son verdiler. Çalışan öğretmenler giderek faaliyetin öznesi haline geldiler. 1989’da Eğit-Der Genel Merkezi, Ankara’da “Sendikal Haklar Kurultayı”nı topladı. Bu kurultayda eğitim emekçileri yeni bir hedef, yeni bir şiar belirlediler. Eğit-Der’den Eğit-Sen’e… 80 yıllık örgütlü öğretmen geleneği yeni bir aşamaya gelmişti: Sendikalaşmak…
Eğit-Der, 13 Ocak 1990’da Ankara’da şube başkanları ve çalışan öğretmen temsilcileri ile bir toplantı düzenledi. Eğit-sen projesinin altının doldurulması ve taban çalışmalarının yaygınlaştırılması kararı alındı. Bu temelde 15 Şubat 1990’da Eğit -Der genel merkezi bir genelge yayınlayarak tüm şubelerde “Sendikal Haklar Komisyonu” kurulmasını istedi.
Tüm şubelerde çalışan öğretmenler tarafından SHK’lar kuruldu. Bu komisyonlar bugünkü sendikalarımızın ilk çekirdekleridir. Seksen öncesi öğretmen hareketinde yaşanan bölünmüşlük, Eğit-Der çatısı altında birleşikliğe dönüşmüştü. Acılar, bedeller pahasına yazdığımız mücadele tarihimize eğitim emekçilerinin ortak örgütlenmesini yeniden başarmıştık. Artık hedef sendikalaşmaktı.
Acil ihtiyaçtan Eğitim-İş’i kuranlar dışındaki tüm gruplardaki öğretmenler 12 Mayıs 1990 Ankara toplantısında Eğit-Der’den Eğit-Sen’e sürecini olgunlaştırıp tamamlama kararını aldılar. 18 Ağustos 1990 da Ankara’da SHK’larla Türkiye toplantısı yapıldı. SHMYK oluşturuldu. Ankara’dan 9 kişi bölgelerden 20 kişinin katılımıyla, 29 kişiden geçici MYK oluşturuldu. 3 sayı “Eğit –Sen’e doğru” dergisi çıkarıldı.
30 Ağustos 1990 ve 22 Eylül 1990 tarihlerinde iki genel toplantı daha yapılarak genel durum değerlendirildi. Bir yol kazası olarak Eğitim-İş’ in kurulması, süreci yeterince olgunlaştıramadan Eğit-Sen’in kuruluşunun da öne çekilmesine neden oldu. Kurucu üyelik kampanyası başlatıldı. Tüm baskı ve tehditlere karşı 27ekim 1990 da İstanbul’da kurucular kurulu toplandı. Fiili olarak gerçekleştirilen bu kurultaya 373 ü kurucu olmak üzere 700 kişi katıldı. Program ve tüzük onaylandı, genel merkez yönetimi belirlendi. Eğit-Sen’in İstanbul da kurulmasına karar verildi.
13 Kasım 1990’da İstanbul valiliğine kuruluş bildirimi yapıldı. 333 kurucusu vardı. Uluslararası hukuk ve yürürlükteki yasalara göre Eğit-Sen tüzel kişilik kazanmıştır. Kuruluş başvurusu birkaç bin kişiyle yapılmış, birazda hareketli sonlanmıştı. Aynı gün genel başkan ve genel sekreter gözaltına alındı.
İstanbul valiliği 14 Kasım 1990 gün ve 094763 sayılı yazı ile kuruluş dilekçesini ve evrakları İstanbul Emniyet Müdürlüğü Sendikalar Masası aracılığı ile geri vermeye kalkıştı. Devlet memurları topluca müracaat edip dilekçe veremezdi, memurlar sendika kuramazdı.
Valiye göre Eğit Sen kurulamazdı. İlginçtir aynı devletin Ankara valisi Eğitim İş’in kurulmasında yasal bir engel görmemişti(!) o günkü mantığa göre sendika yayın organı çıkarmak da imkânsızdı.
90’lı yıllarda sendikalarımızı kurduğumuzda hareket noktamız “haklar yasalardan önce gelir” ilkesiydi. Yürürlükteki anayasa ve yasalarda sendika hakkını engelleyen bir hüküm yoktu. Öyleyse bu hukuksal boşluk haklardan yana kullanılmalıydı.
Türkiye tarafından imzalanmış uluslararası sözleşmelerde sendika kurma, üye olma, TİS haklarımız vardı. Anayasamızın 90. Maddesine göre de bu sözleşmeler iç hukukta bağlayıcıydı. Bu duruma karşın sendikalarımızın mühürlenmesi fazla zaman almadı. Hem de yürürlükteki yasalara göre mahkeme kararı gerekirken. Polis vazife ve salahiyet yasasına dayanarak umuma açık yerler olan kahve meyhane bar pavyon kapatır gibi Eğit-Sen’i mühürleyip kapattılar. İdari mahkeme de kazandığımız hukuk savaşına karşın, sendikalarımızın mühürlerini sökmediler. Mahkeme kararını kendimiz uyguladık. Kitlesel bir şekilde mühürleri söküp attık. Sendikalarımız da o günden beri çalışmalarını sürdürüyor. Bu yol belli ki dövüşe dövüşe yürünecekti. Kavga ve mücadele günleriydi. Uzlaşma yoktu, mücadele, istikrar ve kararlılık vardı. Kuşkusuz eksikleri de vardı, tabandan örgütlenerek gelmemişti; ama kısa sürede okulların tek örgütü oldu, kitleselleşti. O sadece eğitim emekçilerinin değil bütün emekçi halkların hak alma, ekmek, özgürlük, demokrasi mücadelelerinde vardı, müdahildi. Yönümüzü belirleyen “hak verilmez alınır şiarıydı”.
Örgütün çıkarları ve mücadelemiz, her türlü grupsal ve siyasal çıkardan üstündü. Örgütü her geçen gün büyüten ve saygın kılan da bu militan anlayıştı. Her şey Eğit-Sen içindi. En azından o kuruluş ve inşa günlerinde…
Birkaç gün önce, Eğit-Sen in 20.kuruluş yıldönümünü geride bıraktık. Eğit-Sen’i, mücadele ilkelerini yaratanlara ve o değerlere bugün de ısrarla sahip çıkanlara selam olsun…

*Eğitim Sen İstanbul 3 Nolu Şube Başkanı
NEBAT BÜKREK*