YEDİ İKLİM DÖRT BUCAK

Bu satırlar yazılırken henüz referandum sonucu belli değildi. Gazetemizin bugünkü sayısında sonuçlar hakkında haberler var kuşkusuz. Ama Pazar sabahı yazılan bu yazı, sonucun Evet ya da Hayır çıkmış olmasının etkilerini ancak olasılıklar düzeyinde ele alabilecek.
Soru şu: Geçen hafta sözünü ettiğimiz İsrail-Filistin “Barış Görüşmeleri” içinde, Ürdün Kralı ve Mısır Devlet Başkanı vardı da, Türkiye’yi temsil eden bir yüksek düzey yönetici neden yoktu ve bunun referandumla bir ilişkisi var mı?
Türkiye, mevcut hükümetle birlikte Ortadoğu başta olmak üzere, bölgedeki bütün sorunlarda en etkili aktör olma heves ve gayretiyle kendini ortaya atmışken, ABD’nin bölge politikalarının yürütülmesinde “esas oğlan” rolünü oynamak için elinden geleni yaparken, böyle bir toplantıda olmamasını nasıl açıklamalı?
Filistin’i temsil ettiği iddiasıyla görüşmelere katılan Mahmud Abbas, oturduğu masada asık bir yüz ve endişeli bakışlarla arkasında halkı olmadan bu işi nasıl yürüteceğini düşünürken, sürekli olarak kulağı Hamas’tan gelecek açıklamalardaydı. Ürdün Kralı ve Mısır Başkanı da, bu anlamsız ABD ziyaretini turistik bir gezi olarak nasıl değerlendireceklerinden başka bir şey düşünmüyorlardı.
O arada “sıfır sorun şampiyonu” Türkiye, kendi içindeki sorunlarla ciddi şekilde boğuşmaktaydı. Gerilimli referandum kampanyası, yalnızca bir yıl sonraki genel seçimleri değil, aynı zamanda R. T. Erdoğan’ın cumhurbaşkanı olup olmayacağını da etkileyecek bir kapsam kazanmıştı. Başbakan’dan başlayarak, bütün bakanlar kurulu üyeleri kendi açılarından referanduma asılırken, Dışişleri Bakanı Davutoğlu “Hayır çıkması halinde Türkiye’nin dış politikasının olumsuz etkileneceğini” açıkladı. Şifrelenmemiş bu mesaj, hükümetin referandumu esaslı bir güç toplama aracı olarak gördüğüne bir başka açıdan işaret ediyordu. Bu sözün söylendiği saatlerde ABD’nin sahneye koyduğu beyhude barış görüşmeleri oyununda ezberlenmiş sözler söylenmeye başlanmıştı ve Türkiye bu oyunda yoktu. Bazı yorumcular, bunun Türkiye’nin İsrail’le olan son zamanlardaki mayhoş ilişkilerinin neticesi olduğunu söylediler. Aslında, Mısır ve Ürdün (kuşkusuz bir de Suudi Arabistan) İsrail politikalarının kolaylaştırıcıları olarak tescil edilmiş halleriyle davanın halledilmesinde Mahmud Abbas’tan daha etkisiz durumdaydılar buna bir de Türkiye’nin katılmasında ABD açısından hiçbir yarar yoktu. Erdoğan hükümeti, daha keskin virajlarda, daha etkili ve Arap dünyasının beklentilerini ve heyecanını besleyecek bir rolle sahneye çıkmalıydı. Gerektiğinde Hamas’la diyalog kurabilecek, İran’ı etkileyebilecek, İsrail’in ve ABD’nin işini bu açıdan kolaylaştırabilecek bir etken olarak şimdilik kendi işleriyle uğraşması daha akla yatkındı. Bu yüzden sürece hiç bulaştırılmadı. Aynı anda, Hamas’ın dört İsrailli yerleşimciyi öldürmesiyle “Barış Süreci” denilen şeyin tamamen temelsiz olduğu da açıklık kazanınca, Türkiye’nin ileride oynayacağı rol için şimdiden tutacağı mevziler daha da önem kazandı. Olayların akışına bakınca şu sonuca ulaşmak zor olmuyor: Son görüşmeler, hangi imkânların tamamen tükendiğini test etmek için yapılmış bir deneyden başka bir şey değildir. Ancak yeni imkânların yaratılması ve sürece yeni çehre kazandırılması, gerçekten Türkiye’nin etkin bir biçimde kullanılmasıyla mümkün olabilecektir.
Şimdi, birinci sayfa haberlerine yeniden bakabiliriz.
Eğer birinci sayfamızda Hayır yazıyorsa, kartların yeniden dağıtılmasına pek gerek olmayacaktır; ABD bölgede Türkiye’yi süreçte temsil edecek başka bir barış kuşu aramaya ve bu zaman zarfında da geleneksel araçlara ağırlık veren bir yol izlemeye devam edecektir.
Eğer referandum sonucu Tayyip Erdoğan hükümetinin evetlenmesine işaret ediyorsa, Davutoğlu’nun beklentilerine uygun olarak, Erdoğan’ın “Ortadoğu’nun Obama’sı” rolüyle sahneye çıkacağı yeni bir dönemin başlaması olasılığı yüksektir.
AYDIN ÇUBUKÇU