Hükümetin eli cebimizden hiç çıkmayacak

Hükümet bütçede 329 milyar lira gelir öngörüyor. Peki, hükümet bu geliri nasıl etmeyi düşünüyor? Yüzde 85’ini toplayacağı vergilerden… Hükümet 277,7 milyar TL’lik vergi toplamayı öngörüyor. Bu rakam 2011 yılı hedefine göre yüzde 19 oranında daha büyük bir hedef demek. Gerçi geçen yıl hükümet hedeflediğinden daha çok vergi toplamayı başardı.

İthalatın beklenenden çok olmasının, ithalattan alınan vergiyi bir hayli artırması, tüketimin yüksek olması vb. etkiler sonucu 2011 yılı sonunda öngörülenden 5,5 milyar lira daha fazla vergi toplaması bekleniyor.

Tekrar önümüzdeki yıla dönelim ve şu kritik soruyu soralım: Hükümet bu 277 milyar TL’lik vergiyi kimden toplayacak? Geliri olandan geliri ölçüsünde vergi alarak mı? Yoksa KDV, ÖTV gibi zengin fakir farkı gözetmeden herkesten eşit oranda toplanan dolaylı vergilerle mi?

Vergilerin yüzde 67’si halkın harcamalarından (KDV +ÖTV gibi vergilerden) yani dolaylı vergilerden toplamayı hedefliyor. Verginin sadece yüzde 33’ü gelirden yani doğrudan vergi olarak alınacak (81milyarlık doğrudan vergi öngörülüyor).  

ÇOĞUNU ZENGİN ÖDEMEYECEK

Söz konusu 81 milyarlık verginin de çoğunu halk ödeyecek. Çünkü çoğu memur ve ücretlilerden kaynakta kesilen vergilerden oluşan gelir vergisi hedefi 53 milyar TL. Çoğu bankalardan alınan kurumlar (şirketler) vergisinden hedeflenen ise sadece 27 milyar TL.

Bu durum şirketlerin vergi ödememesi ile yakından ilgili. İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’nın araştırmasını hatırlayalım. Araştırmaya göre sayıları 5 milyona yaklaşan asgari ücretliler, Türkiye’nin en büyük 90 firması kadar vergi ödüyor. 1 şirket 10 çalışan kadar vergi ödemiyor.

Bunun doğal sonucu olarak varlıklı kesimden, gelirleri ölçüsünde alınan vergilerin oranını artır(a)mayan ve de vergi vermeyenleri cezalandırmayan hükümet, KDV ve ÖTV ile halkı yolmayı tercih ediyor. Bu durum açıkça bütçe rakamlarında görülüyor. 2011 bütçesine göre 2012’de dahilde alınan KDV gelirinde yüzde 26’lık, özel tüketim vergisi (ÖTV) gelirinde yüzde 15 artış bekleniyor.

Geçen yıla göre sadece yüzde 12 büyüyen bütçede, vergi hedefinin bu kadar büyümesi bu bütçenin bir vergi bütçesi olduğunu gösteriyor. Fabrikatör, banker, müteahhitten doğrudan vergi alamayan hükümet 158 milyar TL’lik dolaylı vergi (KDV ve ÖTV) geliri hedefliyor.  “Zengin yoksul ayrımı yapmayan her kesimin eşit olarak ödediği dolaylı vergi adaletsiz bir vergi sistemi” olduğu yönündeki eleştirilere kulak tıkıyor.

Avro bölgesinde verginin yüzde 49’u gelirden alınmakta. Dolaylı verginin toplam vergide payı yüzde 51… Neredeyse eşit ağırlıkta. Türkiye’deki gibi yüzde 70’i dolaylı yüzde 30 doğrudan gibi adaletsiz bir oranın örneğine rastlamak pek mümkün değil.

ZAM VE YENİ VERGİ TEHLİKESİ

Hükümetin 2012 yılındaki gelir hedefini tutturabilmesi için yeni vergi salıp, zam yapması kaçınılmaz gözüküyor. Uluslar arası mali kuruluşların (IMF-DB) hazırladığı raporlara göre Türkiye ekonomisinin öngörülenden daha düşük oranda büyümesi ihtimali oldukça yüksek. Bu başta ithalatta ve dahilde alınan katma değer vergisi tahsilatında düşüş demek.

Cari açık ve enflasyona soruna karşı hükümetin alacağı önlemler de gelir hedeflerinde sapmaya yol açacak gözüküyor. Bu yıl için yüzde 5’ler dolayında bir enflasyon bekleyişi oluşmuşken enflasyon yüzde 10’lar dolayına tırmandı. Merkez Bankası, Hazine ve Hükümet çevreleri 2012 yılında enflasyonun gene yüzde 5’lere doğru gerileyeceğini iddia ediyor. Ama bu pek gerçekçi gözükmüyor. Çünkü 2012 yılında enflasyonun gerileme imkânını engelleyecek şu faktörler bulunuyor:

Döviz fiyatlarındaki yüzde 25 dolayındaki artış. Toptan eşya fiyatlarındaki maliyet artışı… Ve sanayi gruplarında kasım ayı itibariyle üretici fiyatlarındaki yıllık yüzde 11-18 oranları arasında değişen artışın önümüzdeki aylarda tüketici fiyatlarına yansıyacak olması…

Cari açık ve enflasyon sorunu karşısında Merkez Bankası’nın, Hazine’nin ve Hükümet’in yılbaşından sonra şu ‘önlemleri’ alması kuvvetle muhtemel… Piyasadaki talebi kısıcı önlemler ve bunun bir uzantısı olarak maaş ve ücret artışını sınırlaması (Bu KDV gelirin düşmesi demek). Likiditeyi azaltması, faizi yükseltmesi… Yani hükümet ekonomik büyümeyi bir süre ertelemeyi tercih edecek.

Böylesi bir ortamda hükümet toplam vergi gelirlerindeki hedefe ulaşmak için zam mı yapacak yoksa vergi oranlarını artırıp, yeni vergiler mi salacak? Avrupa’daki problemler nedeniyle yaşanacak olumsuzluklar, ‘vergi barışı’ uygulaması sayesinde vergi gelirlerinde yaşanan olağanüstü artışın önümüzdeki yıl olmayacak olması gibi etkenler düşünüldüğünde hem zam, hem de vergi artışını birlikte göreceğiz galiba… (EKONOMİ SERVİSİ)

GÜVENLİK HARCAMALARINDA YÜKLÜ ARTIŞ

2012 bütçesindeki ‘güvenlik’ harcamaları artışı da dikkat çekici… Milli Savunma Bakanlığı, MİT ve Jandarmanın payı geçen yıla göre artmış durumda. 2012 yılı bütçesinde en fazla ödeneğin ayrıldığı bakanlıklardan biri de Milli Savunma Bakanlığı (MSB) oldu.

MSB: 2012 yılında 18 milyar 230 milyon lirayla aslan payını kapan bakanlıklardan biri oldu. Bakanlık, toplam bütçe ödeneğinin yüzde 5,2’sini oluşturdu.

Emniyet Genel Müdürlüğü:  Ödeneği yüzde 14,6 artışla 12 milyar 119 milyon liraya çıkarıldı.

Jandarma Genel Komutanlığı: 4 milyar 914 milyon TL.  

Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı: Bütçesi yüzde 30,4 artışla 19 milyon 123 bin TL düzeyinde gerçekleşti.   Sahil Güvenlik Komutanlığı, Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı, Milli Güvenlik Kurulu Sekreterliği vb. ödeneklerle ‘güvenlik’ bütçesinin payı toplam bütçenin yüzde 11,1’ini oluşturdu.

DİYANET BÜTÇESİ BAKANLIKLARA FARK ATTI

Laik olduğu iddia edilen bir ülke için oldukça tartışmalı bir durum Diyanet İşleri bütçesinde ortaya çıkıyor. Bütçesi 2011’e göre yüzde 22 artan Diyanet İşleri Başkanlığı, aralarında İçişleri ve Dışileri bakanlıkların da bulunduğu 10 bakanlığı geride bıraktı. Diyanet İşlerinin Bütçesi 3,9 milyar olarak belinlendi.

Tartışma yaratacak diğer bir durum özelleştirmeler olacak. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, 2011’de özelleştirmeden bütçeye 9,5 milyar liralık gelir öngördüklerini ancak tahsilatın düşük kaldığını açıklamıştı. Hükümet 2012 yılında bu açığı kapatmayı aklına koymuş. Önümüzdeki yıl için bütçeye özelleştirmeden 10,5 milyar liralık bir gelir sağlamayı hedefliyor.