Asya-Pasifik’te bu hafta (86)

Hindistan Komünist Partisi (Marksist) (HKP(M)), Hindistan’ın köklü birkaç partisinden biri olarak dikkat çekiyor. HKP(M)’nin 1.1 milyar nüfuslu ülkede yaklaşık 1 milyon üyesi; ancak toplam 520 koltuklu Avam Kamarası’nda 44 koltuğu var. HKP(M), 28 altbirlikli (eyalet) Hindistan’da 3 altbirlikte egemen: Kerala, Batı Bengal ve Tripura.
HKP(M), 1964’te HKP’den ayrılan bir öbek tarafından kuruldu (HKP ise kimine göre 1920’de, kimine göre 1925’te kuruldu. 1957’de Kerala Altbirliği seçimlerini kazanan HKP, dünyada seçimle gelen ilk KP olma özelliğini taşıyordu). HKP(M)’nin HKP’den ayrılma nedeni, 1960’lardaki Çin-Sovyet ayrılığı ve Hindistan-Çin Savaşı (1962) idi. HKP’nin yarısı, Çinci çizgide; yarısı, Sovyetçi çizgide idi. Hindistan’ın Sovyetler’le ilişkisi geliştikçe, HKP’nin Sovyetçileri, Hindistan devletine daha yakın bir çizgi izlemeye başladı. Çinci kanat ise Çin ve Hindistan arasındaki benzerliklere odaklanıyor, ağalık düzenine ve kırsallığa vurgu yapıyordu. 1962’de iki ülke arasında savaş çıkınca, bu ayrım daha da sertleşti: Savaşta; Sovyetçiler Hint Ordusu’nu, Çinciler Çin Halk Ordusu’nu desteklediler. Çincilere göre bir sermaye düzeni olan Hindistan’a karşı, toplumsalcı (sosyalist) olan Çin desteklenmeliydi.
HKP yönetiminin çoğunluğunda Sovyetçiler olduğundan, Çinciler ayrılarak HKP(M)’yi kurdular. HKP(M) kurulduktan sonra, Hintçi-Sovyetçi HKP devlet tarafından korunurken, HKP(M)’liler Çin’i desteklediklerinden ‘vatan haini’ ilan edildiler ve birçok keyfi tutuklama yaşadılar. HKP’nin bölünmesiyle 1967 seçimlerinde sol oylar da bölünmüş oldu. Yüzde 9.5’lik oyun yaklaşık yarısı HKP’ye, diğer bölümü HKP(M)’ye gitti. Altbirlik seçimlerinde ise Kerala ve Batı Bengal’i HKP(M) aldı.
1971’de Bangladeş, Pakistan’a karşı bağımsızlık ilan edince; Hindistan, Bangladeş’e asker desteği sağladı. Devlet yanlısı HKP, Hindistan’ı ve Bangladeş’i desteklerken, Çinci HKP(M), Pakistan’ı destekledi. (Çin’e göre “düşmanımın düşmanı dostum”du.)
Bugün Çin Halk Cumhuriyeti’nin de Sovyetler Birliği’nin de yerinde yeller esiyor. Yine de bu konu, Hint solunu ayırıcı bir sorun olmaktan çıkmış değil. Bugün, solu Hint devlet partisinden ayıran temel konu, Hindistan’ın 1990’larla birlikte ABD’ye yaklaşması. Bugün HKP(M)’nin sol muhalifleri, partiyi yeni-serbestçi çizgiye kaymak ve sınıf siyasetini çöpe atıp kimlik siyasetini öne çıkarmakla suçluyor. Daha soldaki hareketlerse HKP(M)’yi düzen partisi olmakla suçluyorlar. Partinin bağrından 1964’ten bu yana çokça parti çıktı: HKP(ML), HMKP, KMP vd...
HKP(M)’nin laiklik eleştirisi şöyle: Hindistan’ın egemenleri, laikliği çarpıtıyorlar; din ve devlet işlerinin ayrı tutulması yerine, her dinin devlet işine karışmasını koyuyorlar. (Çok-ekinlilik adına ileri sürülen ‘Osmanlı toplumculuğu’, tam da HKP(M)’nin bu eleştirisine karşılık geliyor: “Sünni Muhammedcilik yerine diğer dinler ve mezhepler de devlet işlerine karışsın” demekle, “devlet, her yurttaşına inançlarından (ve inançsızlıklarından) bağımsız olarak davransın” demek arasında dağlar kadar fark var. Aynı biçimde, dinsizleri dışarıda bırakan, değişik dinlerin bayramlarını seçmeli dinlence yapma tasarısı ile insanların mutluluğu, şenliği ve bayram dinlenceleri üstündeki din tekelinin kırılmasını savunmak, ayrı duruşlara karşılık geliyor. Yine aynı biçimde, “zorunlu din dersi olmasın” demekle, “değişik dinler için zorunlu din dersi olsun” demek arasında dağlar kadar fark var. Görüldüğü gibi, HKP(M)’nin eleştirisi oldukça anlamlı.)
Dünyanın hemen hemen tüm KP’leri, patron (ve ağalık) düzenine karşı ezilenleri savunur. Bu noktada HKP(M), farklı değil. Ama buna ek olarak, HKP(M), yukarıdaki laiklik duruşunu ve zorunlu askerliği savunuyor. HKP(M)’ye göre Hindistan’ın bağımsızlığını korumak için eli silah tutan herkese askeri eğitim verilmesi gerekli. HKP(M), bunu, sömürgecilere ve sömürücülere karşı halk savaşı düşüncesi nedeniyle savunuyor. (Aynı düşünceyle, Vietnam’da, kız-erkek tüm gençlere 1 ay atış eğitimi verilmektedir. Böylece, bir işgal durumunda milyonlarca milis direnişe geçebilir.)
Ulusal sorun konusunda HKP(M), toplumsal hakların genişletilmesini savunuyor; Hindistan’daki ayrılıkçı hareketlerin, ABD yayılmacılığının ekmeğine yağ sürdüğünü vurguluyor. ‘Ezilen ulus ulusalcılığı’nın ilerici bir yanı olmadığını, her tür ulusalcılığın tehlikeli olduğunu belirtiyor.
Altbirlik düzeyine gelirsek, Batı Bengal, 1977’den beri HKP(M) tarafından yönetiliyor ve dolayısıyla HKP(M), dünyada seçimle iktidara gelip de en uzun süre iktidarı elinde tutmuş KP olarak biliniyor. HKP(M)’nin uzun süredir başta olduğu ikinci altbirlik ise Kerala. Kerala, yoksulluk sorunu çözülememiş olsa da HKP(M)’nin eğitime ve sağlığa yaptığı yatırımlar dolayısıyla, yüksek gelirli ülkeler düzeyinde yaşam niteliğine sahip. Çevre bilinci açısından, AB(D)’den daha ileri ve Hindistan’da rüşvetin en düşük olduğu bölge.
HKP(M), “başka bir dünya mümkün!” diye haykırıyor. “Komünistler Moskova’ya” sözü yerine, “komünistler Hindistan’a” sözünün yaygınlaşması yakındır belki de!..
Dr. Ulaş Başar Gezgin