TEMSA büyüyor, ya işçi?

Adana’da kurulu TEMSA, 2000 yılında sadece iç pazara yönelik çalışan, Mitsubishi markalı otobüsler üreten bir şirketti. TEMSA, 2001 krizinden büyüyerek çıktı. 2001 krizi ile birlikte TEMSA’nın sattığı otobüs sayısı düşünce, fabrika yurtdışı pazarlarına açıldı. Kendi markası ile otobüslerini üretmeye başladı. 2002’de Fransa’ya 200, 2003 yılında Avusturya’ya 70 otobüs sattı. Belçika merkez olmak üzere 7 Avrupa ülkesinde pazarlama birimi kurdu. Fabrikanın üretimi artırıldı, İstanbul’da bulunan genel müdürlük fabrikanın bulunduğu Adana’ya taşındı ve ARGE bölümü açıldı.
2006 yılına gelindiğinde TEMSA, otobüs üretiminin yüzde 75’ini ihraç eden, Türkiye’nin ilk 60 ihracatçı firmasından biri oldu. Bugün TEMSA Adana Üretim Tesisleri yılda binnn üzerinde otobüs, 2 binin üzerinde midibüs ve 7 bin 500 hafif kamyon üretim kapasitesine sahip. Lashean Group ile birlikte Mısır’da 500 otobüs, 500 midibüs kapasiteli üretim tesisleri ise yeni açıldı. TEMSA, 2006’da 667 milyon dolar net satış, 177 milyon dolar ihracat gerçekleştirdi.
Kalifiye eleman yetiştiriliyor
Üretim alanındaki yenilikler ve esnek çalışma modelleri ilk olarak TEMSA’da hayata geçiriliyor. Anadolu Motor Meslek Lisesi, Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi’yle ve Üniversite Sanayi İşbirliği Merkezi ile iş birliği yapıldı. Çukurova Üniversitesi Meslek Yüksekokulu’nun otomotiv bölümünde bir derslik oluşturuldu. Böylece TEMSA’ya kalifiye işçi yetiştirilmiş oldu.
İŞKUR tarafından organize edilen, Dünya Bankası’nın desteklediği, gençlere mesleki eğitim programına katılan TEMSA, 7 kurs açtı. 8 aylık otomotiv, montaj işçiliği kursundan mezun olan 200 kişiyi işe aldı. Fabrikada lise mezunu olmayanların oranı yüzde 4’ten yüzde 3’e düşürüldü.
Esnek çalışma yaygınlaştırılıyor
TEMSA’daki bir uygulama da işçilerin birden fazla alanda üretim öğrenmesi. Birtakım sınavlara giren işçiler, eğer başarılı olurlarsa maaşlarına 40-50 YTL katkı alıyor. Ancak o süre içerisinde işte bir hata meydana gelirse, işçiye ceza veriliyor. İşçinin işini kusursuz yapması isteniyor. Bir ay içinde iki hata yapan işçinin teşvikinin bir bölümü kesiliyor. İşçiler, çalışma hayatları boyunca 25 yetkinlik sertifikası almak zorundalar. Her 6 ayda bir yeni bir iş alanında sertifika için eğitim alıp sınava giriyorlar. Bir işçinin çalıştığı alan gövde ise kapı ve kapak takma uzmanlığı için eğitim görüyor. Sonraki 6 ay, orta kayağı takmak için eğitim görüyor. Böylece işçiler, farklı alanlarda ve farklı otobüs tipleri için çalıştırılıyor. Böylece esnek çalışmanın da alt zemini hazırlanmış oluyor.
Kriz var ama TEMSA patronları karamsar değil
Sabancı Holding’e bağlı otobüs, midibüs ve iş makineleri üreticisi TEMSA Global Genel Müdürü Yusuf Soner, küresel krizden çıkmanın yolunun sağlam ve iyi adımlar atmak olduğunu belirterek, “Şimdiden karamsar olmaya gerek yok” dedi. “Mutlaka dünyadaki ekonomik krizden etkileneceğiz, ancak Türkiye iyiye giden bir ülkedir” diyen Soner, TEMSA’nın krizi, pazarda hızlı büyüyerek aşacağını söyledi. TEMSA Global’in Milli Eğitim Bakanlığı iş birliğiyle Adana Motor Meslek Lisesi’nde yaptırdığı TEMSA Eğitim Laboratuvarı’nın açılışında gazetecilerin sorularını yanıtlayan Yusuf Soner, 2008 başından bu yana pazarlarının küçülmediğini, aksine büyüdüğünü kaydetti. Dünyayı sarsan ekonomik kriz konusunda da fazla kötümser olunmaması gerektiğini bildiren TEMSA Global Genel Müdürü Soner, şöyle konuştu: “Karamsarlığa gerek yok. TEMSA, 5 yıldır pazardan daha iyi büyüdü. Bu sene ilk 8 ayda pazarımız yüzde 5, TEMSA Global ise yüzde 22 büyüdü. Yine pazardan daha fazla büyüdük. Hedefimiz, ekonomideki durum ne olursa olsun pazarda hızlı büyümek. Krizi, pazarda hızlı büyüyerek aşacağız.”
İşçiler kölelik koşullarında çalışıyor
Adana’nın son yıllarda gelişen fabrikası olan TEMSA işçileri ise bu büyümeden pay alamıyorlar. İşçiler ağır koşullarda çalıştırılıyor, ayda 120-130 saat fazla mesaiye bırakılıyorlar. Fazla mesaiye kalmayan işten atılıyor. Gecelerini gündüzlerine katan işçilerin eline geçen ise mesailerle birlikte asgari ücretten biraz fazla.
Çelik-İş Sendikası üyesi kadrolu işçilerle aynı işi yaptıklarını, yan banttaki işçinin fazla, kendilerinin ise düşük ücret aldığını söyleyen işçiler, sendikalı olup kadrolu işçilerin haklarından faydalanmak istiyorlar. Otobüs ve midibüs üretiminde çalışan ve yaptıkları işin ağır olduğunu belirten işçiler, “Fabrikanın en pis bölümü olan boyahanede çalışıyoruz. Kimyasalların içinde yaşıyoruz, tiner soluyoruz ama ne yıpranma payı var ne yüksek bir ücret alabiliyoruz, biz asgari ücret alıyoruz. Ürettiğimiz otobüsün en düşüğü 200 bin YTL. 600 bin YTL’lik, 1 milyon YTL’lik otobüsler de bizim elimizden geçiyor. Ama bize asgari ücret veriliyor” dediler. TEMSA’da 2 bin 300 işçinin çalıştığını, ancak 700-800 işçinin kadrolu ve sendikalı olduğunu anlatan işçiler, “Kadrolu işçilerin işe başlama saati ve işi bitirme saati belli. Bizde çalışma saati bile belli değil. Biz on altı saat çalışıyoruz. Sendika, taşeron işçisiyiz diye bizi üye yapmıyor. Eylemimize destek bile vermiyor. TEMSA’da 10’un üzerinde taşeron var. İşçileri taşeronlara bölmüşler. Her taşeron ayrı bir ücret belirliyor” dediler.
Çelik İş’ten ses çıkmıyor
TEMSA’da sadece kadrolu işçilerin üyesi olduğu Çelik-İş Sendikası ise toplusözleşme süreci görüşmelerini sürdürüyor. Ancak şu ana kadar TİS ile ilgili kamuoyuna bir açıklama yapmış değil. Gazetemizin sendika yetkilileri ile görüşme çabaları ise sonuçsuz kaldı. Tüm girişimlere; Şube Başkanı Hayati Kama’nın “Size döneceğiz” demesine rağmen, 1 haftadır Çelik-İş’in yürüttüğü TİS hakkında bir bilgi alamadık. (Adana/EVRENSEL)

---

Taşeron sistemi yaygın
TEMSA’da çalışan 2 bin 300 işçiden bin kadar işçi Çelik-İş üyesi. Sendikasız işçiler sendikalı işçilerden fazla. Taşeron sisteminin yaygın olduğu TEMSA’da işçilerin ne iş güvencesi, ne de yıpranma payı ve metal işkolunun standartlarına uygun bir ücreti bulunuyor. Fabrikaya giriş ücreti asgari ücret, ancak fabrikada ücret ortalaması 600-700 YTL civarında. 2007 yılında en fazla ihracat yaptığı tespit edilen firmalar arasında olan TEMSA, ‘İl İhracat Özel Ödülü’ aldı.
Halil İmrek