Antep Fıstığı acıya çalıyor

Güneydoğu Anadolu çiftçisinin en temel ürünü olan Antep Fıstığı üreticilerinin durumu içler acısı. Tarladan ancak üç yılda bir tam ürün alabilen köylü, bu yıl rekolte yılı olmasına rağmen kuraklık nedeniyle yüzde 30-40 civarında ürün kaybı yaşıyor. Bütün yıl harcamalarını hasat dönemine göre ayarlayan çiftçi, ürününü yok pahasına elden çıkarıyor. Hükümet ve yetkililerin sorumsuzluğu çiftçiyi isyan ettiriyor.
Çocuk büyütür gibi...
Yetişmesi çok meşakkatli olan fıstık ağacının ekildikten sonra ürün verecek olgunluğa ulaşması 15-20 yıl, hatta 25 yıl sürebiliyor. Bu yüzden çiftçi için fıstık ağacını yetiştirmek ‘evlat’ yetiştirmekle aynı anlamı taşıyor. Eskiler “Fıstık ağacını baba eker. Oğul büyütür, torun yer” derler. Gübreleme, toprağın sürülmesi, ilaçlama gibi işlemler hem rekolteyi hem de ürün kalitesini yükseltmek için yapılması gereken bakım işlemleri.
Fıstık ağacı genetik yapısından kaynaklı olarak üç yılda bir tam ürün veriyor. Diğer iki yıl verimlilik yarıya, hatta yüzde 10-20’lere kadar düşüyor. Bu yıl Gaziantep, Urfa ve çevre illerde Antep Fıstığı’nda yüksek rekolte bekleniyordu. Hasat dönemi gelene kadar da bu beklenti sürdü. Ancak yaşanan kuraklık nedeniyle ürün olgunlaşmadı. Verimlilik yüzde 35’lere düşmüş durumda. Var olan ürünün sıcaktan yanmaması için ürünü erken hasat etmeye başlayan fıstık üreticisi, bir yandan da borçlarını nasıl ödeyeceğini, geçimini nasıl sağlayacağını düşünüyor. Antep Fıstığı üreticisine “doğrudan gelir destekleme” ödemelerini de kaldıran hükümetin duyarsızlığı ise devam ediyor.
Çiftçi tüccarın insafına kaldı
Piyasa işleyişine göre bir üründe arz fazla olunca fiyat düşer, arz azalınca da fiyatlar yükselir. Ama Antep Fıstığı’nda bu yıl yaşanan durum bu kurala ters işliyor. Fıstık geçen yıla oranla daha ucuza satılıyor. Taban fiyatın çok düşük açıklanmasının yanı sıra Güneydoğu Birlik’in alım yapmaya geç başlaması hasat sonrası ürününü acilen elden çıkaran çiftçiyi tüccarın insafına bırakıyor.
Genellikle hasat mevsiminden aylar sonra alım yapmaya başlayan Güneydoğu Birlik, çiftçinin elinde ürün kalmamış olduğundan tüccarın üreticiden düşük fiyata topladığı fıstığı yüksek fiyata alarak para babalarının kolay yoldan rant sağlamasına yardım ediyor.
Gaziantep Şahinbey Ziraat Odası Başkanı Hanifi Şen, bir kilo fıstığın ortalama 4-4.5 YTL maliyeti olduğunu belirterek, üreticinin zarar etmemesi için taban fiyatın en az 9 YTL olması gerektiğine söylüyor. Nizip Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akfırat ise çiftçilerin hasattan sonra borçlarını ödemeyi, oğlunu-kızını evlendirmeyi planladığını, ancak zarar eden üreticilerin bütün planlarının boşa çıktığını ifade ediyor. Hükümetin ve Güneydoğu Birlik’in uygulamalarını da eleştiren Akfırat, Antep Fıstığının üreticinin geçinmesine yetmemesinden dolayı fıstık üretilen köylerin gittikçe boşalmaya başladığını, köylülerin kente göç ettiğini belirtiyor.
Hal esnafı da dertli
Antep fıstığında yaşanan sorunlardan yalnızca çiftçiler değil Nizip Fıstık Hali esnafı da dertli. Bütün dünyaya fıstık gönderen hal esnafı hükümetin ve yetkililerin ilgisizliğinden şikayetçi. Daha önce 15 yıl Güneydoğu Birlik’te bölge müdürlüğü yapan esnaf Alptekin, AKP Hükümeti’nin üretici birliklerine sıcak bakmadığını söylüyor. Çakır “4572 sayılı yasa Güneydoğu Birlik’e özerklik getirdi. Ama bu özerklik çiftçinin çıkarına değil. Geçen yıl birliğe çıkarılan 15 trilyon paranın akıbeti belli değil” diye konuştu. Hal esnaflarından Mehmet Alagöz ise Birlik’in tüccar gibi davrandığını söyledi. Bütün dünyaya mal gönderen Nizip Fıstık Hali’nde bir laboratuar olmadığını belirten Alagöz, “Maliyeti yüksek olduğundan esnaf laboratuar kuramıyor. Devletin buraya bir laboratuar yaptırması lazım” diye konuştu. (Gaziantep/EVRENSEL)
Abdullah Çiloğlan