28 Şubat bitti mi sürüyor mu?

Sincan’a komşu Etimesgut Zırhlı Birlikler Okulu ve Eğitim Tümen Komutanlığı’na bağlı 20 tank, 15 kariyer, askeri cip ve reolardan oluşan araçlar; karargahlarından çıkmış boy gösteriyorlardı, ‘şeriatçılığıyla’ ünlü bu ilçenin varoşları arasında. Sincan olaylarının, iç siyasetine olduğu kadar Türkiye’nin dış ilişkilerine de ‘stratejik bir balans ayarı’ olduğunu vurgulayan Doç. Dr. Haluk Gerger bu noktada, “Türkiye-İsrail ittifakının revize edilmesi” hatırlatmasında bulunuyor. Sözü Doç. Dr. Gerger’e bırakıyoruz.

Üzerinden 10 yıl geçmesine rağmen üzerinde farklı değerlendirmeler yapılan 28 Şubat müdahalesini nasıl anlamak gerekir?
28 Şubat’ı, asıl anlamını kavrayabilmek için Türkiye’nin kronik iktidar-toplum-ordu ilişkileri bağlamında ele almak gerekir. Bu açıdan bakınca da görülecektir ki 28 Şubat devamlılığı simgelemekte; bir yandan aynı yapısal çizginin devamıdır, öte yandan da sapmayı önlemeye, yani sürekliliği sağlamaya yöneliktir. Kökleri çok daha eskiye dayanmakla birlikte,Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla başlayan süreçte, “kutsal devlet”in yoğunlaşmış halini ifade eden “kutsal ocak” silahlı bürokrasi, en hafif ifadeyle hep “özel” bir konumlanışta olmuştur topluma ve hükümetlere karşı.
Arada, “sivil” hükümetler/politikacılar hadlerini bilememişlerdir ve militarizmin sillesini yemişlerdir. Sık sık da burjuvazi, işleri berbat etmiştir ve silahlı bürokrasi devreye girmek zorunda hissetmiştir kendisini, işleri zorlaştırdığına inandığı toplumsal odaklara (işçiler, öğrenciler, aydınlar) yönelmiştir. Yapı nihayet, 12 Eylül’le kurumsallaşmış, gerçekten organik nitelik kazanmış; yani kalıcı, doğal olmuştur. İktidar-toplum-ordu ilişkisi, Nizam-ı Cedid’den beri nihayet rayına oturtulmuş, M. Kemal ya da İnönü gibi “asker kurucular” ya da Kenan Evren gibi fiili darbe liderlerine bağlı olmaksızın kurumsallaşmış, kendini yeniden üretebilir hale gelmiş; toplumun, siyasetçinin, giderek yapının genlerine kazınmış, daha doğrusu, çakılmıştır.
Bu bağlamda 28 Şubat gerçekten de sadece bir “balans ayarı”dır; hep var olanın doğal uzantısıydı, dolayısıyla da bugün elbette etkilerini sürdürmektedir ama sadece bu genel panoramanın bir parçası olarak...

Peki 28 Şubat bitti mi, sürüyor mu sizce?
Hayır, yapısal özellikler, genetik yasalar hükümlerini icra ediyorlar. Bugün Türkiye’de, Süleyman Demirel’in 6 Ağustos 2006 tarihinde Haber Türk televizyonunun “Basın Kulübü” programında dediği gibi “Başbakanlar asılmaktan korkuyorlar.” Söz konusu programdaki altyazı ise şöyle geçti: “Başbakanlar asılma korkusu yaşıyor.” Bu korkuyu kimin, neyin saldığı ortada. En azından bugün Türkiye’de, Genelkurmay’ın ve komuta heyetinin giderek silahlı bürokrasinin ve hatta emekli subayların, örneğin hükümet tarafından görevlendirilen Edip Başer’in, hükümet otoritesine tabi olmanın, ast-üst ilişkisinin özsel sonuçlarını, çoğu zaman biçimsel gereklerini dahi bütünüyle yerine getirdiklerini iddia etmek kolay değildir.
Elbette bu, askere özgü değil sisteme içkin bir durumdur. “Bizi kurtar” diyen okumuşlar, “Ordu göreve” diyen yığınlar, Kenan Evren’in anlattığı “kışkırtıcı siyasetçiler” “doğal ayıklama”yla hakim konumdadırlar. Nihayet, en önemli baklayı çıkartan ağzı da 30 Aralık 2004 günkü Hürriyet gazetesi yazdı. Bakın Koç Holding Şeref Başkanı Rahmi Koç ne demiş: “En iyisi akıllı bir diktatör. Ama bu devirde mümkün değil. İkinci en iyi ise başkanlık sistemi.” Bize “en iyisi” yakışmaz mı?
Genelkurmay Başkanı ise zaten kararını vermiş: Toplumsal muhalefeti “demokrasiye, çağdaş değerlere ve insan haklarına” dayanmak da kurtarmıyor; çünkü Genelkurmay Başkanı bunların “arkasına saklanarak” konumlananların rejimi hedef aldıklarına inandığını beyan etti bile.

28 Şubat’ı gerçekleştiren Genelkurmay ile günümüz Genelkurmayı’nın, uluslararası alandaki tercihlerinde bir fark var mı? Ya da daha açık bir ifadeyle, ABD ile girilen ilişkiler bakımından nasıl değerlendirilmeli?
Bakın bir Amerikalı yazar, Daniel Pipes, bir yazısında “28 Şubat” sonrasını nasıl değerlendirmekteydi: “Kudüs gününü kutladığı için fiilen işgal edilen bir kasaba... İsrail aleyhine konuştuğu için tutuklanıp görevden alınan bir belediye başkanı... Bir elçinin anti-siyonist beyanları yüzünden patlak veren diplomatik kriz... 1997 yılında bütün bunlar ancak Türkiye’de, çok güçlü bir kurumun İsrail’in kötülenmesine tamamen karşı çıktığı ve kuvvetle İsrail’den yana tavır aldığı tek İslam ülkesinde yer alabilirdi. Sincan olayları, çok önemli bir stratejik gelişmenin işaretini de veriyordu; Ortadoğu’nun stratejik haritasını değiştirmeye, ABD’nin ittifaklarını yeniden biçimlendirmeye ve İsrail’in bölgedeki yalnızlığını azaltmaya aday, Türkiye-İsrail ittifakı...”
Bugün, “Kürt sorunu”ndan kaynaklanan nedenlerden dolayı iki güç arasında ciddi çelişkiler, yer yer “çuval hadisesi”nde olduğu gibi çatışmalar yaşanıyor. “Amerikan icazeti” hâlâ aslanın ağzında. Tabii bunlar, Pipes’ın sözünü ettiği “stratejik ittifaklar” çerçevesi içinde yer alıyor, unutmamak gerek.

Demokrasiye ihtiyacı olan kesimler, 28 Şubat’la gerektiği gibi hesaplaşabildi mi?
28 Şubat bir sonuç, bir semptom. Bu nedenle hastalıkla hesaplaşmak gerek. Türk iktidar bloğunun “demokratik ufku” buraya kadardır. Bu, “demokratikleşme talebinde bulunan kesimler”in önemli bölümünün düşünemeyeceği bir başlangıç. İş bu noktaya geldiğinde, oradan militarizm saflarına uygun adım intikal beklemek daha gerçekçidir. Yani, iş başa düşmüştür; işçi sınıfı ve emekçi yığınlarla onların politik temsilcileridir demokratikleşme umudunun taşıyıcıları. Yalnız unutmayın; kendilerini sosyalist olarak tanımlayanlar arasından bile 28 Şubat için “Buna darbe diyenler darbe görmemişler” diyenler, Sincan’a yürümeye gidenler de vardı. Yani o “hesaplaşma” gerçekten yaman bir iştir.

---

Yeni bir ‘fiili darbenin’ içindeyiz
Ragıp Zarakolu

28 Şubat’ın 10. yıldönümünde, etkilerinin hâlâ devam edip etmediği tartışmasını bir yana bırakıp, aslında yeni bir “fiili darbe”nin içinde olduğumuzu, onun sonuçlarını yaşamakta olduğumuzu görmemiz gerekiyor.
Artık bir darbeyi gerçekleştirmek için, tankların köşe başlarını tutması, radyoevlerinin işgal edilmesi, sokağa çıkma yasağı ilan edilmesi, askeri mahkemeler kurulması gerekmiyor. Militarizmin “sivil” ayakları, görevlerini “sivil” kıyafetler altında titizlikle yerine getiriyor.
Bugün militarizm tarafından teslim alınmış bir hükümet ile yüz yüzeyiz. Bu hükümet, henüz sırası gelmediği için ve militarizm “lütfettiği” sürece, yönetimde kalacak. Zaten bizzat hükümetin içinde militarizmin “Truva atları” misyonlarını başarıyla yerine getiriyorlar.
Türkiye’de iki hükümet var. Bir görünen, uluslararası aleme zevahiri kurtarmak için gerekli görülen hükümet, bir de görünmeyen gerçek hükümet…
Aynı bir zamanların İstanbul ve Ankara hükümetleri gibi, Türkiye’nin görünürdeki erk sahipleri ve görünmeyen erk sahipleri, günümüz dünyasının erk merkezlerinde ayrı ayrı kabul görüyorlar artık.
Dışişleri bakanının Washington ziyaretini, Genelkurmay Başkanı’nki izliyor.
Birbirine taban tabana zıt demeçler veriyorlar.
Gerçek bir hükümet ya istifayla, ya da azil ile bu çelişik duruma son verir.
Erbakan Hükümeti, Susurluk soruşturmasını askıya alarak, görünmeyen erk merkezine şirin görünmeye çalıştığı anda, artık gerçek hükümet olmaktan çıkmıştı.
Erdoğan Hükümeti ise, Şemdinli dosyasını askıya aldığı anda gerçek hükümet olmaktan çıkmıştır.
Erdoğan Hükümeti, askerler istiyor gerekçesi ile yeni TMY’yi çıkardığı anda gerçek hükümet olmaktan çıkmıştır.
Erdoğan Hükümeti, Van savcısını görevden alıp, militarizmin doruğuna erken bir atama yaptığı andan itibaren gerçek hükümet olmaktan çıkmıştır.
Post post modern darbe işte o anda olmuştur.
Erdoğan Hükümeti Kürt sorununa barışçıl, en minimal bir çözüm bile bulmaktan kaçmaya başladığı andan itibaren gerçek hükümet olmaktan çıkmıştır.
Bırakın ülke içinde Kürt sorununda minik bir adım atmayı, artık dış politikada da gerçek karar mercii hükümet değildir.
Militarizm, hükümetin dış politikasını veto edebilmekte, komşu ülkelerle yürüteceği politikaya karışabilmektedir.
28 Şubat post modern darbesinde olduğu gibi, Çankaya, kendi atadığı hükümete karşı militarizm ile ittifak kurabilmektedir. Latin Amerika’da 90’lı yıllarda görüldüğü gibi.
Buna ancak post post modern darbe denebilir ve bunun tarihi de ağustos ayıdır.
Yükselen saldırgan milliyetçiliğin, utanmazca kendini sergileyen ırkçılığın arkasında militarizmin açık desteği vardır.
Militarizm açısından, demokratik hayatı ve birlikte yaşama olanaklarını imha eden aşırı milliyetçilik, ırkçılık bir tehdit teşkil etmiyor. Bu akımlar TC’nin Milli Güvenlik Kitabı’nda yer almıyor. Bu güçler, 1975-80 iç savaş döneminde olduğu gibi, “dost” güçler olarak kabul ediliyor. Aydınlara, gazetecilere, yazarlara karşı saldırı ve suikastlar yeniden başlatılıyor.
Osmanlının, “başıbozukları” bir çeşit milis gücü olarak kullanması geleneği yeniden canlandırılıyor. Gazetelerin okur köşelerinde, “komutanım emrinizdeyiz” diyen “sivil” mesajlar yayınlanıyor, bir kampanyanın parçası olarak.
Washington’lardan Generalissimo’larımız tehditkar mesajlar iletip, “zinde güçlerden” bahsedebiliyor, diyasporada yaşayan yurttaşları, “görevlerini yapmamakla” suçlayabiliyor.
Emperyalizmin halkları birbirine düşürmeyi amaçlayan saatinin tik takları işlemeye devam ediyor.
Türkiye’nin başını zincirleme felaketlere sürükleyen olaylar, 200 İttihatçı komitacı zabitin 1913 yılında yaptığı Babıali Darbesi ile başladı. Eğer Türkiye’nin varlığını borçlu olduğu 1917 Devrimi ve onun sonucu olan yeni dünya dengesi olmasa idi, belki var olmamız bile söz konusu olmayacaktı.
1960 ile başlayan ve her 10 yılda bir tekrarlanan darbeler ve iç savaşlar zinciri, kendini farklı biçimlerde dışa vuruyor. Ve bugün Neo-İttihatçı ruhuna bürünen militarizm, Türkiye’nin barış içinde var olmasının koşullarını imha ediyor. 28 Şubat post modern darbesinin, bırakın etkileri nasıl sürüyor sorusunu, aktörleri yeniden işbaşında.
Hazırlayan: Fatih Polat-Can Soylu