TEKEL?in geldi?i son durum

Tekel Yaprak i?letmelerinde 20 y?ld?r i?letilmeyen t?t?nler ?imdi de yak?l?yor. ??letilmeden zarara u?rat?lan t?t?n?n imhas? da bir s?r? maliyet. Y?llar ?nce ekim planlamas? yap?l?rken, pazar pay?n?n bu kadar d??ece?i yahut tamamen pazar?n ??kece?i d???n?lmemi?ti. Daha do?rusu pazar?n ve T?rk t?t?n?n?n yabanc? tekellere pe?ke? ?ekilece?i hesapta yoktu. Nas?l bu duruma gelindi? ?zal h?k?meti d?neminde ??kan T?t?n Yasas?, Tekel?in sonunun ba?lang?c? oldu. 1995 y?l? kurumlar vergisi rekortmeni olan Tekel?in, yat?r?m yap?lmad???ndan dolay? pazar pay? y?zde 60 oran?nda azalm??t?r.
Tekel ?r?nlerinin pazar pay?n?n azalmas?ndaki etkenlerden biri de ?TV miktar?nda 27 Temmuz 2005 tarihinde yap?lan de?i?ikliktir. ?yle ki 4.5 YTL?ye sat?lan Marlboro sigaras?yla 1.9 YTL?ye sat?lan yerli sigara ayn? vergiyi ?demektedir. ?rne?in 70 YKr olan filtresiz Bafra sigaras? da 1.2 YTL vergi ?demekte Marlboro?da! Yani filtresiz Bafra sigaras? bir anda 2 YTL olmakta, tabii bu ?ekilde pazar? tamamen ??kmektedir.
Ayr?ca Kuzey Irak?ta Tekel?e ait Samsun 216, Tekel 2000, Tekel 2001, Maltepe ve Samsun sigaralar?n?n sahtesini ?reten iki adet fabrika ve bir?ok sigara ?reten at?lyelerin mevcut oldu?u belirtilmi?tir. Bu sigaralar bavul ticareti ile s?n?rlardan yurda sokulmakta, yakla??k normal fiyat?n?n ??te biri de?erine piyasaya s?r?lmektedir. Bu sebeple G?neydo?u illerinde ?ok k?sa s?rede pazar pay?m?z y?zde 80 oran?nda d??m??t?r. Sahte sigaralar?n yurda sokuldu?u yer ise Mersin Serbest B?lgesi?dir. Serbest b?lgeden paravan ?irketler arac?l??? ile Kuzey Irak?a sigara ?retmek i?in malzeme g?nderilmektedir.
Tekel i?in k?t? talih ?zelle?tirme ?daresi Birli?i?ne devredilmesiyle ba?lam??t?r. Tekel pazar kaybetmi? ve kaybettirmi?tir. ?zelle?tirme ?daresi, ?retim yapan K?T?lerin d??man? olmu? ve hepsini ??kertmi?tir. ?u an Tekel?e ba?l? 6 sigara fabrikas?n?n 3??n? kapat?p di?er 3??n? de satma karar? alm??t?r.
Tekel hakk?nda bir s?r? ?ey s?ylenmekte, bir s?r? oyun oynanmakta, mevcut 6 sigara fabrikas?ndan ?stanbul, Samsun ve Tokat sigara fabrikas?nda y?zde 80 yabanc? y?zde 20 yerli t?t?n kullan?lmakta. Malatya, Adana, Bitlis sigara fabrikalar?nda ise tamamen yerli t?t?n kullan?lmaktad?r. Ancak yat?r?m yap?lmayan makinelerin hassasiyeti kayboldu?unda, kaliteli sigara ?retmesi m?mk?n de?ildir. Bu nedenle Adana, Malatya ve Bitlis sigara fabrikalar?n?n kapat?lmas? d???n?lmekte, yerli t?t?n ile ?retim yava? yava? ortadan kalkmaktad?r. 2000 y?l?nda 580 bin olan t?t?n ekici say?s? 4 y?lda 380 bine d??m??t?r. Bununla birlikte 1 milyon insan ekonomik anlamda ciddi bir gelir kayb?na u?ram??t?r. ?u anda bu kapatma kararlar?yla 3 milyon t?t?n ?reticisinin bir b?l?m? i?siz kalacak, aileleri ise yoksulla?acakt?r. 30 y?ld?r yat?r?m bekleyen Adana, Malatya ve Bitlis fabrikalar?na teknolojik ama?l? bir vida dahi eklenmemi?tir. Ancak Ankara?n?n g?be?ine Tekel?in paras?yla y?zlerce trilyona iki g?kdelen yap?lm??, daha de?erinin ?ok alt?na sat?lm??t?r.
Kamuoyundaki Tekel s?rekli zarar ediyor teranesine gelince; 1990 y?l?ndan itibaren Tekel Genel M?d?rl????n?n kay?tlar?nda mevcut bulunan 15 y?ll?k k?r zarar bilan?osunu kendileri a??klam??t?r. Hesaplanan bu de?erler piyasa fiyat?yla de?il irsalat fiyat?yla (piyasada 1 kg. Maltepe 95 YTL, irsalat fiyat? 16 YTL?dir) o halde nas?l zarar g?steriliyor. Tekel?in zarar? ve borcu varsa g?kdelen yapma karar? incelensin.
Bu bilgilerin ?????nda Tekel?in pazar kayb?n?n ?nlenmesinin zor olmad??? a??kt?r. ?TV oranlar?n?n daha adil bir ?ekilde d?zenlenmesi, yurda sahte ve ka?ak sigaran?n giri?inin ?nlenmesi, tamamen yerli t?t?nle ?retim yapan Adana, Malatya ve Bitlis sigara fabrikalar?n?n kapat?lma karar?n?n geri ?ekilip ?retime devam etmesiyle pazar kayb?n?n ?n?ne ge?ilebilecektir.
Yaz?m?n ba??nda da belirtti?im gibi 40 bini ?imdi, 110 bini daha sonra olmak ?zere (bu sadece Adana Yaprak i?letmesinde) Adana?n?n ??pl???ne g?t?r?l?p yak?lmakta ve ?ukurlara doldurulup ?st? kapanmakta. Bu ?ukurlara doldurulan ve yak?lan t?t?n de?il ?ocuklar?m?z?n ve ?lkemizin gelece?idir. 2007 ba?lar?nda, sigara fabrikalar?n?n tekrardan ihaleye ??kar?l?p sat?lmas? planlanmakta. Maliye Bakan? K. Unak?tan, daha ?nce fiyatta anla?amayan yabanc? sigara firmalar?na ?Fiyatlar? al?c?lar?n kendisi belirlesin? diyecek kadar aymazl?k i?indedir. Nas?l olsa zarar ediyor, bedava da versek sorun olmaz, kamunun s?rt?nda y?k. 10 bin ?al??an? var, IMF de zaten kamuda istihdam etti?i i??i say?s?n?n azaltmas?n? istiyor. Tam da i?birlik?i politikas?. Tekelde son durum budur. (ADANA)
?smail Ta??? Tekel i??isi