kal?c? bar?? m?mk?n m?? - 6 -

K?rt sorunu ve ate?kes s?recini tart??t???m?z yaz? dizisinin ilk be? b?l?m?nde; AKP, CHP, ANAP, DTP ve EMEP?in d???ncelerine yer verdik. Yaz? dizimizin bundan sonraki b?l?mlerini, K?rt sorununa duyarl? ve bu alanda ?al??malar? bulunan ayd?n ve akademisyenlere ay?raca??z.
Dizimizin bug?nk? konu?u Emekli Askeri Yarg??, Albay ?mit Karda?.
K?rt sorununun askerin inisiyatifine b?rak?ld???na, bir ?ter?r? ve ?g?venlik? sorunu olarak g?r?ld??? i?in de ??z?ms?z hale geldi?ine dikkat ?eken Karda?, inisiyatifin askerden al?nmas? gerekti?ine inan?yor.
?mit Karda? sorular?m?z? yan?tlad?.

K?rt sorunu, devleti y?netenler taraf?ndan ?ter?r? ve ?g?venlik? sorunu olarak ele al?n?yor. Siz, ?e?itli platformlarda bunun yanl??l???n? dile getiriyorsunuz. Nedir K?rt sorunu?
K?rt sorununun tarihsel bir boyutu var. Tarihsel bir miras? var, tarihsel bir arka plan? var. Bu da Osmanl? ?mparatorlu?u d?neminde ba?l?yor. Osmanl? d?neminde, etnik kimlikler ?n planda de?ildi; yani, Osmanl?l?k ?nemliydi. Osmanl??ya kat?lmadan ?nce, bu topraklarda emirlikler ?eklinde, yar? beylikler halinde bir tarihleri vard?. Osmanl? ?mparatorlu?u?na kat?l?nca bu topraklarda, K?rt sancaklar? ?eklinde ?zel yap?lanmalar devam etti. Burada as?l k?r?lma 2. Mahmut d?neminde ba?l?yor. Merkezi y?netimi g??lendirmek i?in bir tak?m uygulamalara ge?ilince, K?rtlerin ?zerine de gidiliyor ve bir k?r?lma, bir par?alanma ya?an?yor.
Cumhuriyet?ten sonra durum daha da de?i?iyor. Art?k bir T?rk kimli?i ?n plana ??k?yor. Buna kar??n da K?rt kimli?inin yads?nmas?, K?rt diline getirilen yasaklamalar, asimilasyona dayal? bir politika uygulanmaya ?al???l?yor. Ve burada art?k bir ba?kald?r? ba?l?yor. ??te bildi?imiz isyanlar var. Ve bu isyanlar?n ?iddetle bast?r?lmas? var. ?imdi Cumhuriyet y?netiminde, bu sorunu ??zme y?n?nde bir y?ntem geli?tirilmiyor; sadece bast?rma, asimile etme y?n?nde bir politika uyguland??? i?in, bu sorunu biz bug?ne kadar ya?am?? olduk.
Burada 12 Eyl?l ?ok b?y?k bir k?r?lma noktas?, K?rt sorunu a??s?ndan. ??nk?, art?k bu noktada silahl? ?rg?tlenme ba?l?yor. PKK?nin ?zerine giderken, i?kenceler, uzun s?re g?zalt?lar, yani halka y?nelik bask?lar? daha ?ok yo?unla?t?rd?lar. ?rg?t ?yesi gidip bir yerde konaklam??sa, o insanlar da g?zalt?na al?nd?. ?nsanlara yap?lan bask?lar, i?kenceler b?t?n bunlar bir k?r?lma yaratt?. Belki de bunun i?in ??kt? da?lara insanlar. T?rkiye?yi y?netenler, bu sorunu ??zme noktas?nda bir gayret g?stermediler. Sadece askerin inisiyatifine b?rakt?lar. Bir g?venlik sorunu, ter?r sorunu olarak g?r?ld??? i?in de ??z?ms?z hale geldi.

Tek tarafl? bir ate?kes s?reci ya?an?yor. ??z?m i?in bir ??k?? olur mu?
Bu sorunun, art?k masada, muhataplar?yla oturularak ??z?lmesi gerekiyor. O a??dan ?imdi bakt???m?zda, siyasi partilerin; diyelim ki DTP?yle veya b?lgedeki ba?ka siyasi partiler, yerel y?neticiler ve sivil toplum ?rg?tleriyle bir araya gelerek, onlar?n da taleplerini alarak, sa?da olsun-solda olsun b?t?n partilerin bir politika olu?turmalar?, bar?? i?in en ?nemli ko?uldur. ??nk? bir bar??, bir ate?kes, bir eylemsizlik s?recinden bahsediliyor. Tabii devlet buna uymuyor. B?lgede operasyonlar geni? ?apl? devam ediyor. Bu ?unu g?steriyor, sivil inisiyatif, politik inisiyatif yok. Asker; istedi?i gibi, istedi?i ?ekilde sorunu ??z?yor. Bu ?ok k?t?, ?ok tehlikeli. Bu nedenle siyasi partilerin -?zellikle solda olan partilerin-, K?rt sorunu hakk?nda bir politika olu?turmalar? gerekiyor. ??nk? bar?? uzun bir s?re?. Belki 10, belki 20 y?l bu s?reci ya?ayaca??z. Tabii e?er karar verirsek buna. Bunlar? bir ad?m, bir ba?lang??, bir iyi niyet belirtisi, bir g?ven olu?turma s?reci olarak g?r?yorum. O zaman herkes bu b?lge i?in kafas?ndakileri s?yleyecek. ??te, ?erafettin El?i?nin partisi federatif ??z?m? s?yl?yor, olabilir demokrasi i?inde bunlar tart???labilir. Birisi otonomi, biri ?zerlik olabilir der. Ben bunlardan birisine taraftar?m diye s?ylemiyorum. Bunlar?n tart???lmas? gerekti?ini s?yl?yorum. Bunlar? tart??maktan korkmamak laz?m.

Ate?kes ilan edildi?inde Ba?bakan Erdo?an ?l?ml? mesajlar vermi?ti. Ama Genelkurmay??n tavr? son derece sertti.
Askerin tutumu de?i?mez. ??nk? askerin mantalitesi budur, anlay??? budur. Asker, kar??s?ndakini d??man olarak g?r?r. Yapaca?? ?ey o d??man? yok etmektir. Bunun i?in inisiyatifin askerden al?nmas?, bu i?in d???nda tutulmas?, sorunu ??zme a??s?ndan en ?nemli mesele.

H?k?mette b?yle bir siyasi irade var m??
Zaten bu mesele siyasi iradeyle ilgili. Demokratik siyasi irade yok. Bir kere bu sorunun ??z?m? konusunda bir siyasi irade yok. Hi? bak?yor musunuz, hi? d???nebiliyor musunuz? Bir grup ayd?n?n uyar?s?yla Diyarbak?r?a gitti Ba?bakan, ?K?rt sorunu vard?r? dedi. Alt? var m? bunun, yok. Mehmet A?ar diyor ki, ???te insinler ovaya.? Bunun alt? var m?, hay?r bo?. Samimi de?il yani. ?nisiyatif almak ?nemli. Demek istedi?im ?u; muhataplar?yla konu?arak, diyalog s?reci ba?lat?lmal?. Empati de ?nemli. Bu i?in sosyal psikolojisi var. Bu insanlar ma?dur oldular. Orada da gen?ler ?l?yor, oradaki insanlar da a??t yak?yorlar. ?imdi bir tarafa ?ehit diyeceksiniz, bir tarafa hain diyeceksin. Bu dille, hi?bir sorun ??z?lemez.

Neler yap?labilir, ne gibi d?zenlemeler yap?labilir?
?nemli olan bu s?reci ba?lat?p, ?b?r taraf? da dinlemektir. Yani da?dan inmesi konusunda onlar ne d???n?yor, ne bekliyor... Merkezden dayatmalarda de?il. Zaten hep bu anlay?? vard?. Bu y?zden ben bu dayatmalarda bulunmuyorum. Tabii ki legalize olmas?n? istiyorum. Ama onlar da ne d???n?yorlar, ?nerileri ne onlar? bilmek istiyorum. Biz onlar? hi? dinlemiyoruz.

H?k?met askere ra?men ad?m atabilir mi?
Hay?r, h?k?metin bir ?ey yapabilece?ini d???nm?yorum. ??nk? bu y?nde bir ?ey g?stermiyor. Ne Ba?bakan, ne parlamento... B?yle bir cesareti g?sterecek bir yap? yok, kadro yok. ??nk? herkes kendi me?ruiyetini adeta sorgular durumda. AK Parti?nin yumu?ak karn? var, ?eriat??, takiye yap?yor diye sald?r? alt?nda. B?yle oldu?u zaman hareket etme kabiliyeti yok ediliyor, y?pranm??l?k da var. Muhalefet de b?yle. ?ktidar da yok, muhalefet de yok. O zaman ne olacak? Mesela bir diyalog grubu olu?turuldu. DTP de var i?inde. Bize yard?m edin diyorlar. Bu ?nemli bir ?ey, bu f?rsat? kullanmak laz?m. ?Ter?r ?rg?t?yle bunlar ?zde?le?mi?? diye d???n?rsen, ??zemezsiniz sorunu. ??nk? 2 bin militan? varken, bunlar taban bulmam??ken, onu ay?rt ederek ??zebilirsiniz. Ama ?imdi geldi?i durum itibar?yla, halkta bir taban bulmu?. B?yle bir ger?ek var, siz bunu kabullenmek zorundas?n?z. ??z?m? de ancak b?yle olabilir.
YARIN: Prof. Dr. Faz?l H?sn? Erdem: Silahlardan ar?nma i?in ne yapmal??
Haz?rlayanlar: ?ahin Bayar - Sultan ?zer