İŞKUR değil, OY-KUR

Cem GURBETOĞLU
Ankara

İŞKUR’un Toplum Yararına Programı AKP’nin oy devşirme aracına dönüştürüldü. Program kapsamında maaş bağlanan kişi sayısı bir yılda iki buçuk kat arttırılarak yarım milyonu aştı. Program dahilinde yapılan alımlar tamamen AKP’nin oy hesaplarına göre yapılıyor. İşçi alınan belediyelerin tamamı AKP’li. Alımlarda AKP referansı gerektiği iddia ediliyor. İşsizlik Sigorta Fonu’ndan karşılanan program için 2015 yılının ilk 8 ayında yapılan harcama, işsizlik ödeneği için yapılan harcamanın üzerinde. Program kapsamında işe alınanların bir bölümünün hiç işe gitmeden maaş aldığı da iddialar arasında. 

Bir daire başkanının kurumun resmi e-posta adresinden AKP’nin reklam filmini dağıtmasıyla gündeme gelen İŞKUR, 1 Kasım seçimleri öncesi çeşitli adlar altında geçici işçi alımlarına yine hız verdi. İşçilerin ücretlerinden kesilerek oluşturulan İşsizlik Sigorta Fonu’ndan finanse edilen bu programlar kapsamında maaşını İŞKUR’dan alanların sayısının 1 milyona yaklaştığı belirtiliyor. Bu programlar arasında en dikkat çekeni ise yarım milyonu aşkın kişinin istihdam edildiği Toplum Yararına Program (TYP). 

SEÇİME ENDEKSLİ PROGRAM

Program kapsamında işe alımın yoğunlaştığı dönemler seçim öncesi dönemlerle paralellik gösteriyor. İlk olarak 2011 seçimleri öncesi bazı illerde yapılan alımlarla gündeme gelen TYP’den yararlananların sayısı 2014 yılıyla beraber hızlı bir yükselişe geçti. İlk 10 ayına iki genel seçimin sığdığı 2015 yılında ise bu rakam tavan yaptı. 

2013 yılında 197 bin 182 kişi program kapsamında istihdam edilirken, 2014 yılında bu sayı 216 bin 108 kişiye yükseldi. 7 Haziran seçimleri öncesi TYP kapsamında alımlar dikkat çekecek boyutlara ulaşırken, erken seçimin gündeme gelmesiyle yeni alımlar ve mevcut programlarda süre uzatımları başladı. Böylece 2015 yılının ilk 10 ayında TYP kapsamında maaşa bağlananların sayısı 533 bin 411 kişiyi buldu. 

İHTİYACI KİM BELİRLİYOR?

Program kapsamında alımların neye ve hangi ihtiyaca göre yapıldığı muamma. İŞKUR’un alımlar konusunda yaptığı çalışmalar bizzat Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı tarafından onaydan geçerek uygulamaya konuluyor. Çalışma eski Bakanı Faruk Çelik’in 2011 yılı seçimlerinde de aday olduğu Urfa’da 10 ay içinde 23 bin 658 kişi bu kapsamda işe alınması, TYP’nin AKP’nin oy ihtiyacına göre şekillendiğinin kanıtı olarak yorumlanıyor. 

TAMAMI AKP’Lİ BELEDİYELER

2011 seçimlerinden bu yana TYP kapsamında alım yapılan il ve kurumlar da, programın AKP’nin oy devşirme aracına dönüştüğünün ispatı niteliğinde. TYP kapsamında işçi alınan devlet kurumlarının başında Milli Eğitim Bakanlığı, Orman Bakanlığı  ile Belediyeler geliyor. TYP Programlarından yararlanan belediyelerin tamamı AKP’li belediyelerden oluşuyor. CHP, MHP ve DBP/HDP’li belediyelerin hiçbirisi bu programlardan yararlandırılmadı. 

AKP REFERANSI İÇİN MEVZUAT DEĞİŞMİŞ

AKP’li belediyelerin özel olarak seçildiğine ilişkin en çarpıcı örnek ise Mersin’de yaşandı. Mersin’de TYP kapsamında ek alım yapılan tek belediye, ildeki AKP’li tek belediye Aydıncık oldu. Diğer devlet kurumlarıyla birlikte toplamda 3 bin ek alım yapılan Mersin, alımların AKP il ve ilçe başkanlıklarının referansıyla yapıldığı iddialarıyla çalkalanıyor. CHP Mersin Milletvekili Aytuğ Atıcı da, geçtiğimiz günlerde bu iddiaları Meclise taşımış, verdiği soru önergesinde İŞKUR’un Orman Bölge Müdürlüğü bünyesinde çalıştırılacak geçici işçi alımlarında AKP referansı istediği yönündeki haberler hakkında Bakanlıktan bilgi istemişti. 

Birçok ilden de Mersin’e benzer haberler geliyor. İşe aday olanların öncelikle AKP’ye üye olmalarının tavsiye edildiği, başvurucuların AKP’den referans almak için AKP binalarında tanıdık aradığı belirtiliyor. 
Geçmişte İŞKUR bu tür alımlarda Noter önünde kura yöntemini seçerken, geçtiğimiz yıllarda mevzuatta değişiklik yapıldı. Böylece işe alınacakların belirlenmesinde Noter kurası yönteminin yanı sıra “liste yöntemi” adı verilen, başvuranlar içinden mülakat ya da iş ve meslek danışmanlığı sonucu katılımları uygun görülenlerin belirlenmesi yoluna gidildi. Yani adam kayırmanın önü açıldı. Her ne kadar ilgili resmi yazılarda “yüzde seksen noter kurası, yüzde yirmi liste yöntemi” diye belirtilmiş olsa da, işe hak kazananların illerdeki AKP İl ve İlçe teşkilatlarınca belirlendiği yönündeki şikayetler bitmek bilmiyor. 
Öyle ki, İŞKUR yöneticilerinden “torpil ricasında bulunanlar” bile “Listeleri parti doldurdu” denilerek geri çevriliyor. 

İŞSİZLİK FONUNA SEÇİM YAĞMASI

TYP Programlarının finansmanı tamamen İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanıyor. İŞKUR’un yayınlamış olduğu 8. Genel Kurul Çalışma Raporuna göre 2015 ilk 8 ayında İşsizlik Ödeneği gideri 1 milyar 444 milyon 97 bin TL. Bu rakam işsiz kalanlara verilen işsizlik maaşını gösteriyor.  

Aktif İşgücü Programları için yapılan harcama ise 1 milyar 464 milyon bin TL. Aktif İşgücü Programları kapsamındaki bu giderin çok büyük bir bölümü TYP kapsamında yapılan harcamalar. 

Bu da İşsizlik Fonu’nun işsizlerden çok TYP’ye akıtıldığını ortaya koyuyor. Yani milyonlarca işçinin ücretlerinden kesintilerle oluşturulan fon işsiz kalan emekçiler tarafından kullanılamazken, AKP’nin seçim yatırımı olarak yaptığı geçici işçi alımlarında kullanılıyor. Eylül ve Ekim aylarında yapılan alımlarla bu rakamın daha da büyümüş olması bekleniyor. 

‘ÇALIŞTIKLARINDAN BİLE ŞÜPHELİYİZ’

Kurumda çalışan birçok yetkili de programın bu şekilde istismar edilmesinden rahatsız. Ancak AKP’li bürokratların baskısı nedeniyle seslerini çıkaramıyorlar. TYP’nin uygulandığı alanlar mevzuata göre, çevre temizliğinden ağaçlandırmaya, park düzenlemelerinden erozyonla mücadeleye kadar geniş bir alanı kapsıyor. Ancak yapılan alımların o illerde bu ihtiyaca ne kadar hizmet ettiği şüpheli. 

İsmini vermek istemeyen bir yetkili, bazı illerde işe alınan kişilerin gerçekten çalışıp çalışmadığının bile bilinmediğini belirtiyor. İllerde Valilik başkanlığında oluşturulan İl İstihdam kurullarının, bu program kapsamında işe alınanların denetimle yükümlü olduğunu, ancak görevini yerine getirmediğini belirten yetkili, İşsizlik Fonunun bu program için kullanılmasının yasaya da aykırı olduğuna şu sözleriyle dikkat çekiyor: “Fonun Kuruluş amacı çalıştıkları süre içerisinde prim ödeyen işçilerin işsiz kaldıkları dönemde işsizlik ödeneğinden yararlanmaları. Onlara bir gelir desteği sağlanması. Ama hiç pirim ödemeyen kişilere geçici istihdam adı altında asgari ücret tutarında yılda 9 ay maaş ödeniyor. TYP programlarından yararlanan kamu kurumlarında çalışıyor gösterilenlerin büyük çoğunluğu hiç işe gitmeden maaş alıyor. Programın adı ‘toplum yararına’ ama ekonomiye ve topluma yararlı bir değer yaratılmıyor.” 

TOPLUM YARARINA PROGRAMLARDAN YARARLANLARIN SAYISI

2013 yılı 197 bin 182 kişi
2014 yılı 216 bin 108 kişi
2015 yılı (ilk 10 ay) 533 bin 411 kişi 

TYP’DEN EN ÇOK FAYDALANAN İLLER

Urfa 23 bin 658 kişi
Ankara 14 bin 2 kişi 
Erzurum 12 bin 29 kişi
Konya 11 bin 809 kişi