Brezilya'da kürtaj ve ceza tartışması: Kadınlar sağlık hakkı için sokaklara çıktı
Kürtajın yasak olduğu Brezilya’da kadın sağlığını tehdit eden yeni yasa tasarısı çıkarılmak istenince binlerce kadın sokağa döküldü.

Bilge ÇOBAN
Sao Paulo
Brezilya Demokratik Hareket Partisi (PMDB) milletvekili ve Meclis Başkanı Eduardo Cunha tarafından meclise sunulan ve kürtajın sınırlarını yeniden tanımlayan yasa değişikliği, kadınların sokaklara taşan tepkisine neden oldu.
21 Ekim 2015 tarihinde Anayasa ve Adalet Komisyonu tarafından onaylanan PL 5069/2013 sayılı yasa değişikliği önerisi, kürtaj için “kadını cesaretlendiren, yardım ve teşvik eden” sağlık personelinin ceza yasası kapsamında yargılanmalarının önünü açması ve kadınların “ertesi gün hapı”na ulaşımını zorlaştırması gibi birçok temel hakkı ortadan kaldırıyor. Değişikliğin Komisyon tarafından onaylanmasının hemen ardından başlayan tepkiler ülkenin São Paulo, Rio de Janeiro, Distrito Federal, Minas Gerais ve Belo Horizonto gibi büyük kentlerinde kitlesel kadın eylemlerine dönüştü.
KÜRTAJ YASAK
Brezilya’da kadınların resmi olarak kürtaj hakkı yok. Tecavüz kaynaklı hamilelikler, annenin yaşamını tehlikeye düşüren hamilelikler ve anensefali gibi özel durumlar dışında kürtaj yasak ve suç kapsamı içinde yer alıyor. Dahası Latin Amerika’da kürtajı hakkının olduğu tek ülke 2012 yılından bu yana Urugay. Bu sebeple de Latin Amerika’da yasadışı kürtajın oranları yüzde 95’lere kadar ulaşabiliyor. Kadınların en temel haklarından olan kürtaj hakkının hala tanınmıyor olmasında Katolik dininin büyük etkisi olduğunu söylemek mümkün. Hali hazırda Brezilyalıların yüzde 79’u hala kürtaja karşı. Brezilya kadın hareketinin ise en temel ve güncel taleplerinin başında kürtaj hakkı yer alıyor.
KÜRTAJ KARABORSASI
Öte yandan hamileliğini sonlandırmak isteyen kadınların ise çok fazla tercihi yok: Kadınlar ya binlerce doları bulan ama en azından hastane ortamında bir illegal kürtajı sağlayacak sağlık merkezlerine ulaşmaya çalışıyorlar ya da yine yasadışı bir klinikte fakat bu sefer daha ucuz ve daha sağlıksız koşullarda kürtaja onay veriyorlar.
Bir merdiven altı kliniğine dahi erişemeyecek yoksulluktaki kadınların ise yolu karaborsaya çıkıyor. Kadınlar sokaklarda el altından satılan ve kürtaja yol açan ilaçları temin etmeye çalışıyorlar. Eğer çok şanslıysanız tüm bu aşamalardan ölümle yüzleşmeden geçebiliyorsunuz. Zira Brezilya’da 2 günde bir kadın yasadışı kürtaj yüzünden yaşamını yitiriyor. Her yıl binlerce kadının yaşamını merdiven altı kliniklerde yitirmesine karşın çok az kadının durumu ana akım medyaya yansıyor.
Jandira Magdalena dos Santos Cruz’un geçen yıl ekranlara yansıyan acı hikayesi bu anlamda Brezilyalı kadınlar içinde çokça yankı bulmuştu. 27 yaşındaki 2 çocuk annesi Sandra kürtaj esnasında hayatını kaybetmiş, ölen Sandra’nın bedenin ceza almaktan korkan klinik çalışanları tarafından yakıldığı ortaya çıkmıştı.
YENİ ‘REFORM’ SOKAĞA DÖKTÜ
Brezilya’da tecavüz mağdurlarının kürtaj hakkı 1940’dan beri mevcut. Bugün cinsel saldırı mağduru kadınlar Ulusal Sağlık Sistemi acil ilgi kapsamında değerlendiriliyorlar ve fiziksel ve psikolojik tedavi kapsamına alınıyorlar.Tecavüz mağdurlarına ertesi gün hapıyla birlikte anti AIDS danışmanlığı ve tedavisi sunuluyor. Öte yandan istenilen yasa değişikliği tecavüz mağduru dahi olsa kürtaj için kadını cesaretlendiren yardım ve teşvik eden sağlıkçıların ceza yasası kapsamında 10 yıla kadar hapis cezasıyla yargılanmalarının önünü açıyor. Brezilyalı kadınlar, eğer yasa değişirse hiçbir sağlık memurunun tecavüz vakalarında dahi hamileliği önleyici sağlık bilgisi ve desteğini sunamayacaklarını bu anlamda ertesi gün hapının da pratikte yasaklanmış olacağını vurguluyorlar. Dahası doktor reçetesi olmazsa kadınların doğrudan eczanelerden almasının olanağı da ortadan kalkmış olacak çünkü eczaneler böylesi durumlarda ertesi gün hapının satımını reddedebiliyor.
KADINA YASAL TACİZ!
Yasa değişikliği ayrıca tecavüz sonucu oluşan hamileliğini sonlandırmak isteyen kadından, tecavüz şikayetini içeren polis raporunu sunmasını ve kürtajı öneren bir adli tıp raporu istiyor. Buna göre tecavüz mağduru kadın, öncelikle resmi olarak polise şikayette bulunacak, sonra da tecavüzü kanıtlamak için fiziksel bir dizi sağlık testine tabi tutulacak.
Bu anlamda da esasen anayasada fiziksel veya ruhsal her türlü istem dışı cinsel eylem olarak tarif edilen “cinsel şiddet”in tanımı daraltılıyor ve kadına mağduriyetini kanıtlaması için fiziksel rapor sunma zorunluluğu getiriliyor. Oysa Brezilya’dan yansıyan raporlar tecavüz mağduru bir çok kadının sağlık raporu almaktan çekindiğini ortaya koyuyor. Forum Segurance tarafından yayınlanan rapora göre Brezilya’da her saat başı 6 kadın tecavüze uğrarken bunlardan yalnızca %35’i kayıt altına alınabiliyor.
İKİ HAFTA İÇİDE ONAYLANABİLİR
İki hafta içerisinde meclis oylamasına sunulması beklenilen yasa değişikliği karşısında Brezilyalı kadınlar, feminist hareketler, sendikaların kadın örgütleri “5069 Sayılı Yasaya Hayır De” kampanyası başlattılar.
Kadınlara facebook üzerinden bir günde 11 milyon destek geldi. 30 Ekim günü Sao Paulo’da gerçekleşen protestoda konuşan konuşan ve “Bizim hiçbir koşulda bu yasa değişikliğine onay vermemiz beklenemez” diyen CUT Sao Paulo Kadın Sekreteri Ana Firmino, “Bir kere kadının sağlığını hiçe sayan ve zaten tecavüz mağduru olan kadını bir de bunu kanıtlama zorunluluğuyla karşı karşıya bırakan bir değişiklik bu. Tecavüz mağduru kadın yalnızca psikolojik olarak süreçten etkilenmiyor, aynı zamanda cinsel temas yoluyla bulaşan AIDS, hepatit gibi ciddi sağlıksal tehditleri altında kalıyor.
Fakat istenilen yasa değişikliğiyle beraber tecavüz mağduru kadının kürtaja dair bilgilendirilmesinin önüne geçilirken AIDS gibi önemli hastalıklara dair bilgilenmesi de engelleniyor” dedi.
Binlerce kadının katıldığı eylemlerde kadınlar hep bir ağızdan “Cunha dışarı!” diye seslendiler ve “Bizim bedenimiz bizim seçimimiz!” diye haykırdılar.
CUNHA’NIN SİCİLİ KABARIK
2015 Şubatından beri Meclis Başkanlığı görevini de yürüten sağcı ve muhafazakar kimliğiyle öne çıkan Eduardo Cunha ceza yaşının 16’ya düşürülmesi gibi bir çok gerici yasayı oylatmasıyla da meşhur. Cunha geçen yıl da “Ancak benim ölümü çiğnedikten sonra mecliste kürtaj hakkı oylanabilir” açıklaması yapmış ve kadınların yoğun tepkisi ve protestosuyla karşılaşmıştı. Cunha’nın partisi olan Brezilya Demokratik Hareket Partisi (PMDB) bugüne kadar ki askeri diktatörlüğün sona erdiği dönemden bu yana iktidara gelmiş bütün partilerle ittifak içinde olan dolayısıyla sürekli iktidarın bir parçası. Bu haliyle PMDB, Brezilya’daki faydacı ve fırsatçı politikanın en açık örneğini oluşturuyor.Değişikliğin iki hafta içerisinde meclis oylamasına sunulması bekleniliyor.
Evrensel'i Takip Et