Tarihe tanıklık eden ağaçlar

Zülal KOÇER
Hilal TOK
İstanbul

Üç beş ağaç için’ milyonların sokaklara döküldüğü, binlerce insanın yaralandığı, birçok gencin  hayatını kaybettiği, binlerce kişinin hâlâ yargılandığı bir ülke Türkiye.

Bu topraklarda yaşanan her şeye tanıklık eden, bu tanıklıkları kendi hikayeleriyle bugüne taşıyan ağaçlar, anıt ağaçlar... Birilerinin ‘üç beş ağaç’ dediğine bakmayın, her birinin ayrı bir hikayesi, yüz yıllara dayanan tanıklıkları var. O anıt ağaçların bazılarının hikayelerini ve tanıklıklarını sizin için derledik.

SEDİR AĞAÇLARI TAŞ OCAĞINA DİRENİR Mİ?

Koca Katran Ağacı ve Ambar Katranı. Bu iki ağaç halk arasında katran olarak bilinse de aslında ikisi de  kıymetli birer sedir ağacı. 7 tane anıt ağacın bulunduğu, dünyanın en nadir sedir ağaçlarının yer aldığı Antalya’nın Elmalı bölgesinde bulunan bu ağaçlardan Koca Katran Ağacı 2019 yaşında. Elmalı’nın Çığlıkara Tabiatı Koruma alanında bulunan bu ağaç 1994 yılında anıt ağaç ilan edilmiş. Çok büyük olması nedeniyle halk arasında ‘ambar gibi ağaç’ denen ve ismini böylelikle alan Ambar Katranı ise 2331 yaşında ve en yaşlı ağaç.  Bu bölgedeki geniş ormanlık alan ve burada ender bulunan birçok ağaç burayı eşsiz bir hale getirirken, bu alanda başta anıt ağaçlar olmak üzere bu eşsiz doğa taş ocağı işletmecilerinin insafına terk edilmiş durumda.

EN YAŞLI MEŞE AĞACI 1000 YAŞINDA

En yaşlı meşe ağacı olarak bilinen Mamatlı Meşe ağacı ise 1000 yaşında. Bolu’nun Mengen ilçesine bağlı Mamatlar köyünün yaylasında bulunan bu koca meşe, aynı zamanda en kalın meşe ağacı. Ancak bu ağacın kalın dallarından biri arı yuvası olduğu gerekçesiyle bilinçsizce kesilmiş. Uzun ömürlü olmalarıyla bilinen zeytin ağaçlarının en uzun ömürlülerinden bir de İzmir Seferihisar’da Teos antik kentinde. Adını antik kentten alan Teos Zeytin Ağacı 2 bin yaşında.

6 ASIRLIK İNKAYA ÇINARI

Bursa’nın İnkaya köyünde bulunan İnkaya Çınarı’ın 600 yaşında olduğu biliniyor. 35 metre  uzunluğundaki çınar pek çok anıt ağacın olduğu Bursa’da en bilinen  anıt ağaç. İnkaya Çınarı’nın 600 yaşında olmasına rağmen hiçbir yerinin çürümemiş olması dikkat çekiyor. Araştırmacılar gerekli koşullar sağlandığı taktirde İnkaya Çınarı’nın bin yıl daha yaşayabileceğini söylüyorlar.

İSTANBUL’UN BEŞ BİN TANIĞI

Anıt ağaçların en fazla olduğu il ise 5 bin 121 anıt ağaçla İstanbul. İstanbul’daki anıt ağaçların tanıtımı için, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Anadolu Yakası Park ve Bahçeler Müdürlüğünün projesi kapsamında Prof. Dr. Ünal Asan ve Dr. Mehmet Selçuk Batal’ın teknik danışmanlığında hazırlanan İstanbul’un Doğal Mirası Anıt Ağaçlar kitabı bu ağaçlar hakkında bir çok bilgi  veriyor. Bu ağaçların çoğu halk arasında çeşitli rivayet ve efsanelerle anlıyor. En bilinenlerinden bir kaçı şöyle;  Kocamustafa Paşa’da Sümbül Efendi Camii’nin avlusunda yer alan servi ağacı. 1200 yaşında olduğu tahmin ediliyor. Daha önce ağaca asılı bulunan zincirin kimileri adaleti sağladığına inanırken, kimileri de zincir koparsa kıyametin de kopacağına inanıyor.
Yine eşsiz bir anıt ağaç olan Ahtapot Çınar İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Araştırma Ormanı’nda ve 600 yaşında. Uzun kolları nedeniyle Ahtapot Çınar denen bu ağaç, “Uyuyan Çınar” olarak da biliniyor.

AĞLAYAN AĞAÇ

Anıt ağaçları bir hayli fazla olan Bursa’da çok önemli bir anıt ağaç daha var; Ağlayan Çınar. Bu çınarın yüzlerce yıllık öyküsüne bir de trajik bir aşk hikayesi eklenir. Adını gövdesinden akan sıvıdan alan bu çınar, kavuşamayan iki gencin hazin hikayelerine de tanıklık eder ve bu hikayeyle de anılır.