Ukrayna’nın dolaylı kuşakkırımı

Okay DEPREM

Eski Sovyet cumhuriyetlerinin hemen hepsinde, SSCB sonrasında ücretli çalışanların önemli bir kısmının hayat şartlarının olağanüstü derecede kötüleştiği çoktandır bilinen bir gerçek. Bilhassa Sovyetler Birliği döneminde veya hemen akabindeki yıllarda emekli olmuş geniş kesimlerin reel yaşam standartları, genel emekçi kitlesi içerisinde belki de en düşük, en kötü seviyelere inmişti. Ve bu haliyle emeklilerin yüz yüze kaldıkları yaşamsal gerçek, neredeyse en geri ve en az gelişmiş ülkeler olarak bilinenlerinkine yaklaşmıştı bir yerde. Eski Sovyet dünyasında Rusya Federasyonu’ndan sonra en büyük emekli nüfusuna sahip Ukrayna ise yaklaşık 25 yıl boyunca “ne öldüren ne de yaşatan” bir emekli ücreti politikası güderek, üst yaş grubundan milyonlarca vatandaşını korkunç bir yoksulluk girdabına mahkûm etmişti. Ne var ki, bundan tam iki yıl önce sivil-faşist bir darbe ile iktidara gelen ABD’nin ve Batı emperyalizmin piyonu yeni Ukrayna hükümeti, kendinden önceki tüm yönetimlerin bu alandaki karnesine tam anlamıyla rahmet okuttu. Çok kısa sürede yoksulluk ve yoksunluk sınırından, açlık hududunun o en kritik noktalarına sürüklenen emekli yığınlarında açlık, hastalık ve fakirlikten kaynaklı kitlesel ani ve erken ölümler katlandı. Ve bu anlamda, yeni nesil Ukrayna siyasi elitleri, doğrudan ve bütün bir halkı hedef alarak değil fakat, 50-90 arasındaki en üst yaş kesitindeki jenerasyonlara dönük dolaylı olarak yeni tür sistematik bir “kuşakkırım” başlatmış oldu. Bu yazıda, bir soya değil ancak belirli nesillere yönelik olduğu açık söz konusu kırımı çarpıcı yakın dönem rakamlarıyla açmayı deneyeceğiz.

ÜLKEDEKİ GENEL YOKSULLUK VERİLERİ

Görece çok değil, yaklaşık 2 sene önce Ukrayna’daki ortalama ücret 275 dolardı. Şu anda ise 100 dolara kadar düşmüş durumda (3215 Grivna). Yani hemen hemen üçte birine inmiş halde. Ukrayna’nın para birimi Grivna yüzde 300 devalüasyona uğrarken, ülkedeki enflasyon ise yüzde 60 oranında yükseldi. Yapılan aktüel hesaplamalara göre, bir maaşın ortalama yüzde 40’ı yani 5’te 2’si sadece gıda maddelerine gidiyor. 2015 senesi boyunca maaşlar yüzde 17 nispetinde artış kaydederken, aynı sıralarda yiyecek mamullerinin fiyatları ise yüzde 80 gibi rekor bir oranda artış yakaladı. Aynı yılın mayıs ayında ise ortalama ücret 4000 küsur Grivna olarak bildiriliyordu. 2015’in ilk çeyreğinde reel ücretler ortalama yüzde 23.5 oranında azalma gösterirken, harcamalar ise yüzde 12.3 arttı. 1 Aralık 2015’te hükümetin asgari ücrete yaptığı zam 140 Grivna, minimum emekli aylığı ise sadece 80 Grivna gibi trajikomik bir rakamda kaldı (1 TL. 9 Grivna civarında). Gelinen noktada her üç Ukraynalı mutlak yoksulluk sınırında veya aşağısında yaşamını sürdürürken, Ukrayna da Avrupa’nın en yoksul ülkesi konumuna savruldu.

EMEKLİ AYLIKLARI VE EMEKLİLERİN YAŞAM STANDARDI

Ukrayna’da şu an itibariyle emekli maaşı ortalaması 1500 Grivna (60 ABD Doları’na yakın). En düşük olanı ise aşağı yukarı 1000 Grivna çıtasında. En sonki kura göre 100 Türk Lirası’ndan sadece biraz daha yüksek bir meblağa tekabül ediyor. Bu iki doneden hareketle, en yüksek emekli aylığının üç aşağı beş yukarı ne kadar olabileceği kestirilebilir. Şimdi gündelik hayattan değişik hesaplama türleriyle, emeklilerin maruz kaldığı “kuşakkırımı”nı daha net açalım. Ukrayna’da dana/sığır etinin kilosu 55 Grivna ile 100 Grivna arası değişiyor. En düşük olanından hareketle bile asgari emekli aylığının salt 12 kilo kadar ete denk düştüğü görülür. Süpermarketlerdeki en ucuz sütün litresi 13 Grivna. Günde yarım litre tüketilmesi durumunda dahi söz konusu emekli ücretinin tam 5’te biri bu harcama kalemine gidiyor. Gene marketlerde en düşük kalite kaşar peynirin kilosu 70 Grivna’nın üzerinde. Yani haftada bir kilo bile tüketilse, aylık peynir gideri maaşın 3’te-4’te birine denk düşmüş oluyor. Farklı sebzeleri düzenli ve yeterince tüketebilmek emeklikler için artık bütünüyle lüks haline gelmişken, birkaç tür sayılmaz ise geri kalan meyve çeşitlerinden her birini minimum miktarda satın alabilmek onlar için tamamıyla hayal halini aldı. Bunların dışında, 1-2 odadan ve bir mutfak ile banyo+tuvaletten oluşan en ufak ve mütevazı dairenin kış aylarındaki ısınma gideri yaklaşık 500 Grivna iken; su, elektrik ve diğer masrafların toplamı da 250 Grivna’yı buluyor. Kısacası bir emekli çiftin aylıklarının toplamının ortalama 3000 Grivna olduğundan yola çıkarsak şayet; konut yan giderleri bütçelerinin yüzde 25’i tutarken, tek başına yaşayan bir emekli için ise bu oran yüzde 50 ila 75 arasında değişebiliyor. “Stalovaya” olarak bilinen, tabldot yemeklerin sunulduğu ve güya orta sınıfa hitap eden herhangi bir yemekhanede normal bir öğün ortalama 50 Grivna’dan başlıyor. Sıradan bir emekli buralarda her gün bir öğün bile yese; bir aylık toplam bedel, emekli aylığına eşit veya hatta geçmiş oluyor. Bir diğer taraftan, emekli bir insanın ülkede şuradan şuraya hareket etme hakkı ve şansı tartışmasız tarihe karıştı. Ortalama mesafe ve sürede, bir gece treninde kompartımanda yolculuk etmenin karşılığı 200 ila 300 Grivna arasında. Özetle,  minimum emekli aylığının neredeyse 5’te ve 3’te biri arası.  

SOVYET NESİLLERİNİ YOK ETME DOLAYLI HEDEFİ

Zamane Ukrayna yöneticilerinin; Sosyalist Sovyet geçmişinin, bütün eski değerlerin ve de maddi manevi miras adına o günlerden bugüne kalan ne var ne yok ise hepsinin topyekûn düşmanı olduğu epeydir ortada olan bariz bir realite. Dolayısıyla, ülkenin toplamda üç kat yoksullaşmasının orta-üst ve yaşlı kuşaklara objektif olarak yansıma payı bir tarafa, bütün bir güncel sosyo-ekonomik konjonktürü arkalarına alan ülkenin yeni egemen sınıfları ve onun siyasi bloğu; bunu, her tür yaşamsal araç ve mekanizma vasıtasıyla son Sovyet nesillerine çok daha fazla bir şekilde yansıtmaya çalışmaktalar. Bu sayede ve adeta, doğrudan ve açıktan bu amacı güder gibi durmasalar da, dolaylı olarak ve fiilen yepyeni ve özel türde bir kırıma, tam tabiriyle “kuşakkırımı”na imza atmaktadırlar. Her şeye rağmen, mevcut cunta yönetiminin karşısında politik açıdan en kalabalık, ciddi ve önemli kitleyi teşkil eden son dönem Sovyet jenerasyonlarını bu şekilde, normalden çok daha hızlı ve kütlesel olarak imha edip, bir an evvel tarihten silmek, darbe ve arkasındaki güçlerin uzun erimli ideolojik, toplumsal ve iktisadi gaye ve hedefleri açısından gerekli ve elzem gözükmektedir.