‘Metal Fırtına’ yılı 2015’e bakış: Savaş, işçilerin eylemini baskılıyor

Uğur ZENGİN
İstanbul

Bir grup araştırmacı ve sendika uzmanı 2014 yılı sonunda bir araya gelerek oluşturduğu Emek Çalışmaları Topluluğunun ilk çalışması “2015 İşçi Sınıfı Eylemleri Raporu” oldu.

2015 yılında yerel, ulusal tüm yazılı basın ve bir dizi internet sitesi taranarak basına yansıyan tüm işçi-emekçi eylemleri imece usulüyle incelenirken, kodlama ve ayrıntılı sayısal analiz yapıldı. Topluluğun amacı ise işçi mücadelelerinin görünürlüğünü artırmak ve emek cephesine veri temelli politika yapma imkanı sağlamak. 

METALİN YILINDA YÜZLERCE EYLEM OLDU

2015’de pek çok şey yaşandı. Bursa merkezli metal işçilerinin başlattığı “Metal fırtına”, 10 Haziran ve 1 Kasım genel seçimleri, Suruç, Diyarbakır ve Ankara katliamları... Emek Çalışmaları Topluluğunun raporuna göre 2015 yılında emekçiler tarafından yapılan, basına yansıyan ve bir protesto niteliği taşıyan eylem sayısı ise 754. Bu eylemlerin 628’i ise işyeri temelli: Bir işyerindeki (ya da işletme) sorunlara ya da taleplere ilişkin o işyerindeki emekçiler tarafından yapılan eylemler. İşyeri temelli eylemlerin dışında yapılan eylemler ise, genel eylemler (belirli bir işyerini temel almayan, çoğunlukla siyasal irade ya da genel olarak kamuoyuna hitap eden işçi eylemleri) ile dayanışma eylemleri (bir işyerinde devam eden bir eylem ile dayanışma amacıyla başka bir işyerinde, başka işçiler tarafından gerçekleştirilen eylemler.) Rapor ise işyeri temelli eylemler üzerine kurulu. 

İŞÇİLER NEDEN EYLEM YAPIYOR?

Raporda işyeri temelli eylemler de iki ayrı başlıkta inceleniyor. İşçiler ve emekçiler bir taraftan mevcut haklarını geliştirmek isterken, diğer taraftan kazanılmış hakkını savunmaya çalışıyor. Yapılan eylemlerin yüzde 30’u hak geliştirmeye yönelik eylemler: Sendikalaşma, daha iyi bir sendikada örgütlenme, Toplu iş sözleşmesi, ücret, sigorta, taşerona kadro talebi... İşçiler 2015 yılında, keyfi ceza, tazminat gasbı, ücret gasbı, işten atma, grev erteleme, işyerinin kapanması, özelleştirme gibi pek çok duruma karşı da kazanılmış hakkı için mücadele etti. İşçilerin tercih ettiği eylem türlerinin ilk 3’ü ise şöyle: Yüzde 41’i yürüyüş-basın açıklaması, yüzde 26’sı fiili grev, yüzde 24’ü işyeri önünde kalıcı direniş. Söz konusu eylemlerin ortalama süresi 22 gün iken, en uzun süren eylem ise 388 gün ile Nestle işçilerine ait. Eylemlerin yüzde 29’unda kadınların katılımı görünür bir şekilde mevcutken eylemlerin yüzde 51’inde ise kadınların katılımına dair bir bilgi bulunmuyor. Eylemlerin neredeyse yarısı işyeri önünde gerçekleşirken, yüzde 36’lık kısmı ise fabrika içinde gerçekleşti.

SAVAŞ TALEPLERİN ÖNÜNE GEÇİYOR

Rapora göre, 2015 yılı Ocak ayında Birleşik Metal-İş’in greviyle beraber başlayan, Bursa’da Metal işçilerinin başlattığı eylemlerle devam eden eylem dalgası savaş ikliminin devreye girmesiyle, Suruç, Ankara ve Diyarbakır katliamlarının yaşanmasıyla sönümlenmeye başladı ve eylem sayısı neredeyse yarı yarıya indi. 2015 yılında başlayan çatışma ortamı 2016’da da devam ederken bugün kıdem tazminatının fona devri, özel istihdam büroları tartışmaları da işçilere yönelik yeni saldırılar olarak karşımıza çıktı. 2015’in gösterdiği bu tablo işçilerin neden savaş karşı çıkması gerektiğini net şekilde ortaya koyuyor. 

SENDİKASIZ İŞÇİ ÜRETİMİ DAHA ÇOK DURDURUYOR

Rapora göre eylemlerin yüzde 40’ı her hangi bir sendika tarafından örgütlenmezken, yüzde 60’ı sendikalar tarafından örgütlendi. Bu sendikaların başını DİSK/Birleşik Metal-İş, KESK/SES, DİSK/Genel-İş, Türk-İş/Petrol-İş, KESK/Eğitim Sen çekti. Sendikasız işçilerin yaptığı eylemlerde, sendikalı işçilere göre üretimi daha çok durdu veya yavaşlatıldı.

TAŞERON İŞÇİLER ÖRGÜTSÜZ

Taşeron işçi eylemlerinde kurumsallık tablosu, taşeron işçilerin durumunu ortaya koyuyor. Taşeron işçiler işyerinde özellikle kadro ve ücret gasbına karşı eylemler yaparken, yapılan eylemlerin 102’sinde işçilere eylemlerinde herhangi bir kurum öncülük etmedi. Eylem yapan işçilerin yüzde 45’i genel işler işkolunda çalışırken, yüzde 35 ile inşaat işkolu hemen ardından geldi. İnşaat işçilerinin eylemleri yüksek oranda ücretini alamama sebebiyle iş durdurma şeklinde gerçekleşti.

HAK-İŞ VE KAMU-SEN ‘EYLEMSİZ’

İşyleri temelli eylemleri sırasıyla şu konfederasyonlara üye sendikalar yapıyor: DİSK yüzde 36, Türk-İş yüzde 26, KESK yüzde 23, Kamu-Sen yüzde 5 iken, Hak-İş’in eylem oranı ise yalnızca yüzde 4.