Türkiye’yi alay konusu yapan davada bilirkişi: Gollum özünde iyi, kötü olan yüzük

Eda YILDIRIM
İstanbul

Aydın Valiliği Halk Sağlığı Müdürlüğü ve Aydın Cumhuriyet Savcılığının girişimleriyle soruşturma ve davaların hedefi olan Yüzüklerin Efendisi Filminin sevilen karakteri Smeagol/Gollum için merakla beklenen bilirkişi raporu geldi.

Aydın 3. Asliye Ceza Mahkemesinin isteğiyle, “Smeagol/Gollum”un karakter analizini yapan bilirkişi heyeti ilk olarak Yönetmen Peter Jackson’ın da açıkladığı gibi suç unsuru sayılan fotoğraftaki karakterin Gollum değil, Smeagol olduğunu belirtti. Yüzüklerin Efendisi Üçlemesini inceleyen bilirkişi heyeti, film karakterleri üzerine daha önce yapılan akademik çalışmaları da referans göstererek, “Smeagol yüzüğün etkisi altına girmeden önce özünde bir hobbit olan iyi, barışsever, sadık ve olumlu çağrışımlara sahip bir karakter” dedi. Ancak raporda, “iyi ve kötü” kavramlarının filmde kesin çizgilerle ayrılmadığına da dikkat çekiliyor. Yani “Smeagol iyi” diye “Gollum kötü bir karakter” değil. Smeagol’un “Gollum’un geçmişi, unutulan yanı” olduğuna, yüzüğün etkisiyle yozlaşsa da Gollum’un “özünde iyi” olduğunun izleyiciye anlatılmak istendiği belirtiliyor. 

YANLI RAPORLA MEMURİYETTEN ATILMIŞTI

Aile Hekimi Doktor Bilgin Çiftçi’nin “kamu görevlisine hakaret” suçlamasıyla yargılanmasına hatta memuriyetten atılmasına neden olan fotoğraf, dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan ile  Smeagol/Gollum’un “Yeme, şaşma, hayret” halleri yan yana yer alıyor. 23 Ağustos 2014 tarihinde paylaştığı fotoğraf nedeniyle Çiftçi, 15 Ekim 2015 tarihinde memuriyetten men edildi. Üstelik ceza, ilk raporunda Erdoğan için kullandığı ‘övgü’ içerikli ifadeler nedeniyle tarafsızlığı tartışılır hale gelen Aydın Halk Sağlığı Müdür Yardımcısına hazırlatılan ikinci rapor üzerinden verildi.

Doktor Çiftçi’nin yargılandığı davada ise, dosya suç unsuru sayılan fotoğraftaki Gollum/Smeagol karakterinin “İyi mi kötü mü?” olduğunun tespiti için 23 Aralık 2015 tarihinde bilirkişiye gönderildi. Smeagol/Gollum için istenen rapor, Türkiye’nin dünya gündeminde dalga konusu olmasına neden oldu. Hatta Filmin Yönetmeni Peter Jackson bile senaristleriyle birlikte açıklama yapmak zorunda kalarak fotoğraftaki yaratığın “iyi karakterdeki Smeagol” olduğunu söyledi. 

İKİ KİŞİLİĞİN MÜCADELESİ

Raporda, izleyiciye Gollum’a “kötü” deme kolaycılığından vazgeçme çağrısının yapıldığı belirtilirken, dayanak olarak da Yüzüklerin Efendisi filminin Yüzük Kardeşliği, İki Kule ve Kralın Dönüşü üçlemesi üzerine yapılan incelemeler ve akademik çalışmalar dayanak yapılıyor. Filmdeki “iyi-kötü” anlatımına ilişkin Deniz Yengin tarafından 2006 yılında tamamlanan “Yüzüklerin Efendisi Üçlemesinin Filmsel Anlatı Çözümlemesi” başlıklı akademik tezden şu alıntı yapılıyor: “Filmde kötü ve iyi kesin çizgilerle ayrılmaz. Destekleyici kahramanlardan bazılarının gücün kendilerine geçmesi arzusuna kapılıp kötü karaktere büründükleri yani değişime uğradıkları sıkça görülür. Gollum ‘Yüzük’ün yozlaştırıcı gücüne yenik düşerek hem ruhsal hem de fiziksel değişime uğrayan bir kahramandır. Film bize açık şekilde yüzük kullanmanın aşamalı yozlaştırıcı etkisini göstermektedir; çünkü filmin kahramanı Frodo bile yüzüğün yozlaştırıcı etkisine yenik düşer.” Raporda Smeagol ve Gollum’a ilişkin en detaylı ve aydınlatıcı irdemelenin Claire Valente tarafından yapıldığı belirtilerek Valente’nin şu tespitine yer veriliyor: “Gollum karakteri Tolkien ve Jakson’ın merhamete atfettiği önemin altını çizer. Jackson, Tolkien’in Gollum tasvirini kötü olarak değil, dokunaklı bir biçimde ‘zavallı/acınası’ bir karakter olarak yansıtır. Bir zamanların hobbiti olan bu bölünmüş kişiliğin özgün doğasını (Sadakatten anlayan ve Frodo’nun nazik muamelesi sayesinde baskın hale gelen Smeagol) ve bozulmuşluğunu yüzük arzusunun kontrolündeyken ve Sam’in şüpheci davranışları yüzünden baskın hale gelen Gollum) merkeze alır. Kendi kendiyle tartışan Smeagol/Gollum sahneleri tek kelimeyle takdire şayandır.”

Raporun sonunda tüm akademik çalışmalar ve incelemeler neticesinde, Smeagol karakterinin olumlu özelliklerinin bulunduğunun tartışmasız olduğu ancak Gollum karakterinin de büsbütün “kötü” olarak nitelendirilemeyeceği ifade edilerek, “Hem orijinal eserin yazarı Tolkien’in hem de romanı filme uyarlayan Jackson’ın Gollum karakterini kötülüğün timsali olmaktan ziyade aslında bir kurban yahut mazlum olarak resmettiklerinin altını çizmek ve karakterin okur ve izleyiciler bakımından da yaygın olarak bu şekilde anıldığına dikkat çekmek yerinde olacaktır” denildi.

O FOTOĞRAFTA SMEAGOL VAR

10 Mart 2016 tarihinde hazırlanan rapor geçtiğimiz günlerde mahkemeye ulaştı. Raporda davaya konu olan görsellerin ait olduğu, film sahnelerinin incelendiği belirtilirken, filmin yönetmeni ve senaristlerinin yaptığı açıklamalar da hatırlatılarak, “Dava konusu görsellerde temsil edilen karakterin Gollum değil, Smeagol olduğu, söz konusu Smeagol karakterinin yüzüğün etkisi altına girmeden önce özünde bir hobbit olan, iyi, barışsever, sadık ve olumlu çağrışımlara sahip bir karakter olarak kurgulandığı kanaatine varılmıştır” denildi.