Müsteara mahkum edilen emek

İskender ÖZSOY

Hemen hemen her konuyu sorular sorarak gündemine alıp üzerinde düşünen ve tezler geliştiren Kemal Tahir’in ölümünün 43. yılıydı 21 Nisan.
Soran, düşünen ve sorulara yanıtlar arayan Kemal Tahir Osmanlı’dan cumhuriyete, Marx’tan, batı ve batıcılıktan, sanat edebiyata ve romana dek bir çok önemli konuyu hem kendi, hem de ülke gündemine getirdi; aydınları bu konular üzerinde düşünmeye zorladı.
Ömrünü ülkenin gerçeklerini bulmayan adayan Kemal Tahir, yakın arkadaşı ve aile dostu Dr. Hulusi Dosdoğru’nun dediği gibi gerçeğe oturmamış bir toplumda gerçeği ısrarla savundu. (1)
1938 yılında Donanma davasında 15 yıla mahkum edilen, 1950 yılındaki genel affa dek İstanbul Tevkifhanesinden başlayarak, Çankırı, Malatya,  Çorum ve Nevşehir Cezaevlerinde süren 12 yıllık mahpusluğu okuyup yazarak geçti Kemal Tahir’in.

KİTAPLI CASUS

Okuma ve araştırma tutkusu yüzünden adı Çorum Cezaevinde “Kitaplı Casus”a çıkan Kemal Tahir 1931’den ölene dek hep yazdı. 1938’den 1950’ye mahpushanelerde;  özgürlüğün kavuştuktan sonra da evinde,  hiç dışarı çıkmamacasına.
Mahpushanelerdeki güç hayat koşullarıyla baş edebilmek ve ayakta kalabilmek için gazeteciler ve edebiyatçılar sık sık müstear isimle eser verdi.
Kemal Tahir de dergi ve gazetelerde takma isimle röportajlar, öyküler yazdı.
Hapiste yazdığı Göl İnsanları 1941 yılında Tan gazetesinde Cemalettin Mahir, Sağırdere romanı Son Posta gazetesinde Körduman, Esir Şehrin İnsanları da Yeni İstanbul gazetesinde Nurettin Demir takma adıyla yayımlandı.
Kemal Tahir, 1950’li yıllarda Refik Erduran, Ertem Eğilmez ve Haldun Sel tarafından kurulan Çağlayan Yayınevi’ne de çeşitli çeviriler yaptı, kitaplar yazdı.
Çağlayan’dan çıkan çeviriler arasında en popüler olanı Mickey Spillane’den yaptığı polisiye Mayk Hammer dizisi ilgi görünce orijinal kitaplar bitmesine rağmen “Mayk Hammer’in yeni maceraları”nı yazmaya devam etti.  Ve böylece Kemal Tahir’in kaleminden dört yeni Mayk Hammer romanı ortaya çıktı. Kemal Tahir yine Çağlayan Yayınevi’ne Peter Cheyney’den de çeviriler yaptı.
Onun Çağlayan’dan müstear isimle çıkan telif ve tercüme kitaplarından bazıları şöyle:
Kanun Benim, (2), İntikam Pençesi, Kahreden Kurşun, Kanlı Takip, Ölüm Dansı, Son Çığlık, Derini Yüzeceğim (3), Ecel Saati, Kara Nara, Kıran Kırana, Karanlıkta Vuruşanlar, Halk Plajı, Gangsterler Kraliçesi (Öldüren Kadın), Lükres’in Günahları, Kastil Büyücüsü,  Evvel Zaman İçinde, Saygon Geceleri,  İnsan Harası.
Kemal Tahir’in Çağlayan Yayınevi dışındaki yayınevlerinden müstear isimle çıkan kitaplarından örneklere gelince:
Gece Hırsızı, Macun Hokkası, Merhaba Sam Krasmer, Dolar Yağmuru, Karanlık Tuzak.

ADI KOMÜNİSTE ÇIKINCA

Ayrıca, Sedat Simavi’nin çıkardığı Yedigün, Karagöz ve Karikatür dergileri ve Simavi’nin 1 Mayıs 1948 tarihinde yayımlamaya başladığı Hürriyet gazetesiyle Son Posta gazetesi başta olmak üzere diğer gazete ve dergilerde müstear isimlerle yazdı Kemal Tahir.
Bu arada Kemal Tahir, 1960’lı yıllarda  sinemayla da yakından ilgilendi ve takma isimle senaryolar yazdı.
Romancının  Murat Aşkın ve Bedri Eser müstearıyla yazdığı senaryolardan Battı Balık (Filiz Akın, Fikret Hakan), Beş Kardeştiler (Ayfer Feray, Eşref Kolçak), Azrail’in Habercisi (Pervin Par, Orhan Günşiray), İki Gemi Yan Yana (Filiz Akın, Orhan Günşiray) ve Yarın Bizimdir’i (Orhan Günşiray, Eşref Kolçak)  Atıf Yılmaz; Haremde Dört Kadın’ı (Nilüfer Aydan, Cüneyt Arkın) Halit Refiğ ve Namusum İçin’i de (Fatma Girik, Ayhan Işık) Memduh Ün yönetti.
Adı “komünist”e çıktığı için kitapları, gazetelere gönderdiği öyküleri, romanları ve çevirileri yıllarca kendi adıyla yayımlanmayan Kemal Tahir’in kullandığı takma isimlere gelince.
Çok güç koşullarda üreten, ancak ayakta kalabilmek için -belki gönülsüz olarak- takma isimle yazmak zorunda kalan Kemal Tahir’in hayatı bir yazarının emeğinin müsteara mahkum edilmesinin acı örneklerinden biridir aynı zamanda.
Onun çeşitli gazete ve dergilerlerdeki yazı ve hikayeleriyle senaryolarında kullandığı müstearları şunlar:
F.M, İkinci F.M, Duran, Körduman, Nurettin Demir, Murat Aşkın, Bedri Eser, Samim Aşkın, Ali Gıcırlı, Cemalettin Mahir, İsmail Kemalettin, Celal Dağlar, TA-KA, TİPİ, Kemal Tahir Tipi, Kemal Tahir Benerci (4) Cevat Ayvatlı, İ.Ergülen, B.Ersoy.

(1) Dr. Hulusi Dosdoğru. Biyografya/ 4. Bağlam Yayınları. Şubat 2004.
(2) Çağlayan Yayınevi’nin kurucularından Refik Erduran 13 Ocak 2004 ve 23 Şubat 2010 tarihindeki görüşmelerimizde Kanun Benim’i İngilizceden kendisinin çevirdiğini, o yıllarda kendisini çevirmen olarak görmediği için adının kullanılmasını istemediğini söyledi.
(3) Kemal Tahir’in Çağlayan Yaynevi’nden F.M. İkinci müstearıyla çıkan Derini Yüzeceğim, Ecel Saati, Kara Nara, Kıran Kırana: F.M. Duran müstearıyla çıkan Gangsterler Kraliçesi/Öldüren Kadın ve yine F.M. İkinci adıyla yazdığı Kader Yayınları’nda çıkan Merhaba Sam Krasmer telif polisiye romanlardır.
( 4) Benerci soyadı T.C. İstanbul Umumi Cezaevi Müdürlüğü’nün 39/665 sayılı bir yazısında “İstanbul, Tahir oğlu Kemal Benerci. Komünist. Sene 15” olarak geçiyor. Çorum Cezaevinden verilen 944/933 sayılı mahkumiyet varakasının adı ve soyadı hanesinde de Kemal Tahir Benel yazıyor.

1910 yılında İstanbul’da doğan Kemal Tahir 63 yıllık ömrünün 12 yılını cezaevlerinde geçirdi. 1931 yılında şiirle başladığı yazmayı ölene dek sürdüren Kemal Tahir, bugün hâlâ tartışılan bir dava sonucu mahkum edilmesine karşın devletine küsmedi. (Fotoğraf: Kemal Tahir Vakfı arşivi)