İrlanda’nın altındaki AB halısı çekildi

Engin ESEN

46.5 milyon seçmenin kayıtlı olduğu İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’da 23 Haziran’da yapılan oylamada, Birleşik Krallık’ın Avrupa Birliği’nden (AB) çıkması (Brexit) yanlıları yüzde 52 çoğunluk sağladı. Siyasi liderler ve ekonomistler, bu tarihi kararla ilgili birçok açıklama yaptı. İngiltere ve AB ekonomisinin nasıl etkileneceğiyle ilgili tartışmalar haftalar boyunca sürecek. Bu arada, Birleşik Krallık’ın yapısıyla ilgili olarak iki ismin açıklaması dikkat çekiciydi: İskoçya’daki yerel hükümetin başındaki İskoç Ulusal Partisi lideri Nicola Sturgeon ve Kuzey İrlanda’daki yerel hükümetin başkan yardımcısı Martin McGuinness. Sturgeon, AB yanlısı oy veren İskoçya halkının iradesi dışında birlik dışında bırakılması nedeniyle bağımsızlık referandumuna gidebileceklerini söyledi. Silahlı mücadeleyi 1998’deki anlaşma uyarınca bırakan İrlanda Cumhuriyet Ordusu’nun (IRA) komutan ve liderlerinden biri olan McGuinness de, İrlanda Cumhuriyeti ile birleşme referandumu için sandıkların kurulmasını istedi.
İngiliz basını, McGuinness’in açıklamasını “Mayısta çiçeklerin açması kadar doğal” buldu. Zira, hayatını Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti’nin birleşmesine adamış olan McGuinness oldukça iyi tanınıyor; hem savaşçı, hem barışçı yönleriyle.
Taşıdığı siyasi unvanları ve hayat hikayesindeki dönüm noktalarını, filmi geriye sararak sıralamak yararlı olur:
* Kuzey İrlanda Hükümet Başkan Yardımcısı (2007-bugün)
* Kuzey İrlanda meclisi üyesi (1998-bugün)
* Serbest İrlanda Cumhurbaşkanı adayı ve seçim 3’üncüsü. (2011)
* Kuzey İrlanda Eğitim Bakanı (2 Aralık 1999 – 14 Ekim 2002)
* İngiltere egemenliğine karşı olan Sinn Féin (Biz Kendimiz) partisinin baş müzakerecisi. (1970’ler-1998)
* Kuzey İrlanda meclisi üyesi (1982)
* İngiltere’ye girişi yasaklı teröristler listesi üyesi (1982)
* Derry bölgesi IRA komutanı (1972)
* IRA üyesi (1969)
Bütün bunlara, McGuinness’in IRA Askeri Konseyi üyesi olduğunun adalarda “iyi bilinen bir sır” diye tanımlandığını, 1973’te 110 kilo patlayıcı ve 5 bin mühimmat bulundurduğu için İrlanda Cumuhriyeti’nde tutuklandığında “halkın öldürülmesini engellemek amacıyla İrlanda savunma güçlerinin üyesi olmaktan gurur duyduğunu” söylediğini, Londra’daki Avam Kamarası’na seçilmesine rağmen Sinn Féin’in politikası gereği parlamentoya ayak basmadığını ekleyelim. (McGuinness, 1974’ten bu yana IRA üyesi olmadığını, faaliyetlerini Sinn Féin içinde sürdürdüğünü belirtiyor.)

YENİ MÜZAKERELER KAPIDA

1960’larda ve 1970’lerde Katoliklerin ikinci sınıf vatandaş muamelesi görmesini protesto edenlere ve cumhuriyetçilere hem İngiliz güvenlik güçleri, hem de Kraliyet yanlısı paramiliter çeteler kanlı saldırılarda bulunuyordu. 1800’lerde İrlanda halkının açlığa ve göçe mahkum edilmesi, 1900’lerin başında bağımsızlık yanlısı ve sosyalist hareketlerin liderlerinin asılması gibi tarihi yaralar da nüksediyordu. McGuinness ve Gerry Adams gibiler bu koşullarda silahlanmıştı.
İrlanda adasının bütünlüğünü tanıyan, ancak Kuzey İrlanda’nın geniş özerklik alarak ve İrlanda Cumhuriyeti ile bağlarını geliştirerek Birleşik Krallık bünyesinde kalmasını kabul eden 1998 anlaşması, IRA’nın silah bırakma sürecini başlattı. IRA’nın ana grubu, 2005’te uluslararası gözlemciler eşliğinde silah bırakma sürecini tamamladı.
Ancak 1998 anlaşmasının bir özelliği de uluslararası olmasıydı. Kuzey İrlanda’daki karşıt partiler ve gruplar arasındaki anlaşmalar yerel hükümeti biçimlendirdi. İrlanda Cumhuriyeti ve Birleşik Krallık (İngiltere) arasındakiler ise Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti arasındaki ilişkileri yeniden tanımladı. AB, bu anlaşmalara garantör olurken, Katolikler ve Protestanlar arasındaki ayrımcılığın engellenmesi, eski IRA üyelerinin yeni toplumsal düzen içinde yer alabilmesi için AB desteğiyle insan hakları kurulları oluşturuldu.
1998 anlaşmasını yapan IRA, Sinn Féin, Londra hükümeti, İrlanda Cumhuriyeti hükümeti ve Kuzey İrlandalı Kraliyet yanlıları altındaki AB halısı, Brexit referandumuyla çekilmiş oldu.
Kuzey İrlanda’da gözler doğal olarak yine komutan, müzakereci, politikacı, hükümet başkanı yardımcısı McGuinness ile eski IRA komutanlarından Sinn Féin lideri Gerry Adams’a çevrildi. Birleşik Krallık ile AB arasındaki ilişkilerin yeniden belirlenmesi süreci, İrlanda’da da kartların yeniden dağıtılması anlamına geliyor. Bu tabloda, yeni müzakerelerin başlaması olasılığı yüksek. Masanın bir yanında kadim Birleşik Krallık ve asırlık İrlanda Cumhuriyeti var. Diğer yanda ise Kuzey İrlanda’daki barış koşullarında iyice gelişen siyasetçiler kuşağı, kitle örgütleri, kadın ve gençlik kuruluşları, insan hakları grupları ve McGuinness gibi muazzam müzakere tecrübesine sahip isimler yer alacak.