OHAL, halkı nasıl etkileyecek?
Darbe girişimi bahane edilerek konulan OHAL tedbirleri, hak ve özgürlük mücadelesini bastırmak için kullanılabilir.
Kamil Tekin SÜREK
MGK toplantısında alınan tavsiye kararı ve aynı gün yapılan Bakanlar Kurulu kararı ile 81 ilde 3 ay süre ile olağanüstü hal (OHAL) ilan edildi. OHAL Kanunu’nun sayısı 2935, 1983 tarihinde 12 Eylül cuntası tarafından çıkarılmıştı.
OHAL ilanı Anayasa’nın 120. maddesine dayandırılmıştır. 120. madde şöyle: “Anayasa ile kurulan hür demokrasi düzenini veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Millî Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.”
Şimdi Bakanlar Kurulu kararının TBMM tarafından onanması gerekmektedir. OHAL Kanunu 3. maddeye göre: “Olağanüstü hal kararı Resmi Gazete’de yayımlanır ve hemen TBMM’nin onayına sunulur. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağrılır. Meclis, olağanüstü hal süresini değiştirebilir. Bakanlar Kurulunun istemi üzerine, her defasında dört ayı geçmemek üzere, süreyi uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.” Mevcut koşullarda TBMM’nin OHAL kararını onaylamaması ya da değiştirmesi beklenmiyor.
OHAL, yönetiminin AKP iktidarına yarayan en önemli hükmü Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarma yetkisidir. OHAL Kanunu 4. Madde şöyle: “Olağanüstü hal süresince, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Anayasa’nın 91 inci maddesindeki kısıtlamalara ve usule bağlı olmaksızın, kanun hükmünde kararnameler çıkarabilir. Bu kararnameler Resmi Gazete’de yayımlanır ve aynı gün TBMM onayına sunulur.” TBMM baypas ediliyor. TBMM’de kanun çıkarmak için gerekli süreleri atlayarak Bakanlar Kurulu kararı ile KHK çıkarıyor ve TBMM’nin onayına sunuyor. Onama süreci birkaç saatlik konuşma ve el kaldırıp indirme süreci. Üç aylık OHAL sürecinde AKP ihtiyaç duyduğu (OHAL ilanını gerektiren konu ile sınırlı olmak üzere) bütün önemli kanunları çıkarabilir.
OHAL Kanunu TBMM’yi baypas edip hızlı kanun çıkarmanın yanı sıra temel hak ve özgürlüklerin kısıtlanması için iktidara yetkiler veriyor.
NELER Mİ?
“Madde 11 - Bu kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi gereğince olağanüstü hal ilanında; genel güvenlik, asayiş ve kamu düzenini korumak, şiddet olaylarının yaygınlaşmasını önlemek amacıyla 9 uncu maddede öngörülen tedbirlere ek olarak aşağıdaki tedbirler de alınabilir:
a) Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak,
b) Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak,
c) Kişilerin; üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak,
d) Olağanüstü hal ilan edilen bölge sakinleri ile bu bölgeye hariçten girecek kişiler için kimlik belirleyici belge taşıma mecburiyeti koymak,
e) Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılmasını, çoğaltılmasını, yayımlanmasını ve dağıtılmasını, bunlardan olağanüstü hal bölgesi dışında basılmış veya çoğaltılmış olanların bölgeye sokulmasını ve dağıtılmasını yasaklamak veya izne bağlamak; basılması ve neşri yasaklanan kitap, dergi, gazete, broşür, afiş ve benzeri matbuayı toplatmak,
f) Söz, yazı, resmi, film, plak, ses ve görüntü bantlarını ve sesle yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak,
g) Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek,
h) Her nevi sahne oyunlarını ve gösterilen filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak,
i) Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak,
k) Kamu düzeni veya kamu güvenini bozabileceği kanısını uyandıran kişi ve toplulukların bölgeye girişini yasaklamak, bölge dışına çıkarmak veya bölge içerisinde belirli yerlere girmesini veya yerleşmesini yasaklamak,
l) Bölge dahilinde güvenliklerinin sağlanması gerekli görülen tesis veya teşekküllerin bulunduğu alanlara giriş ve çıkışı düzenlemek, kayıtlamak veya yasaklamak,
m) Kapalı ve açık yerlerde yapılacak toplantı ve gösteri yürüyüşlerini yasaklamak, ertelemek, izne bağlamak veya toplantı ve gösteri yürüyüşlerinin yapılacağı yer ve zamanı tayin, tespit ve tahsis etmek, izne bağladığı her türlü toplantıyı izletmek, gözetim altında tutmak veya gerekiyorsa dağıtmak,
o) Dernek faaliyetlerini; her dernek hakkında ayrı karar almak ve üç ayı geçmemek kaydıyla durdurmak,”
Yukarıdaki maddeler yoruma gerek kalmayacak kadar açık. OHAL valisinin kararı ile grevler yasaklanabilir, gazetelerin basılması ve dağıtımı yasaklanabilir, miting ve toplantılar yasaklanabilir, derneklerin faaliyeti durdurulabilir, sokağa çıkma yasağı uygulanabilir.
Ayrıca, madde 23’e göre: “ Olağanüstü hal ilanından sonra kolluk kuvvetleri ile kendilerine görev verilen özel kolluk kuvvetleri ve silahlı kuvvetler mensupları, görevlerini yerine getirirken kanunlarda silah kullanmayı icap ettiren hal ve şartlardan herhangi birinin tahakkuku halinde, silah kullanma yetkisine haizdirler.
Olağanüstü halin, bu kanunun 3 üncü maddesinin (b) bendi gereğince ilan edilmesi halinde, silah kullanma yetkisine sahip bulunan güvenlik kuvvetlerinin teslim ol emrine itaat edilmemesi veya silahla mukabeleye yeltenilmesi veya güvenlik kuvvetlerinin meşru müdafaa durumuna düşmeleri halinde görevli güvenlik kuvvetleri mensupları doğruca ve duraksamadan hedefe ateş edebilirler.
Silah kullanan bütün personel hakkında 211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu’nun 87’nci maddesinin V ve VI’ncı fıkraları hükümleri ile 1481 sayılı Asayişe Müessir Bazı Fiillerin Önlenmesi Hakkındaki Kanun’un 3’üncü maddesi hükümleri uygulanır. Ayrıca haklarındaki soruşturma işlemi tutuksuz yapılır.”
Silah kullanma yetkisinin sonuçlarını geçmiş OHAL uygulamalarından biliyoruz. Çoğunlukla teslim ol, dur vb. ihtara başvurmadan ateş edildiği bilinen olaylar.
OHAL Kanunu madde 24 ile de yargıda bazı düzenlemeler getiriliyor. Hukuk dilinde suçüstü kuralları denilen, hızlandırılmış yargılama ve savunma haklarının kısıtlanması söz konusu.
25. maddeye göre ise valilerin emirlerine aykırı davrananlara bir aydan altı aya kadar hapis cezası verilebiliyor.
32. maddeye göre valiliğin emirlerini yerine getirmeyen memurlara, tabii oldukları disiplin mevzuatında bu fiillerin disiplin cezasını gerektirip gerektirmediğine bakılmaksızın, durumun ağırlığını dikkate alarak uyarma, kınama ve aylıktan kesme disiplin cezaları doğrudan doğruya verilebiliyor.
İdari işlemler hakkında idare mahkemelerince yürütmenin durdurulması kararı verilemiyor.
OHAL süresince çıkarılacak KHK’lerin Anayasa’ya aykırılık iddiası ile AYM’ye dava açılamıyor.
Darbe girişimi bahane edilerek emekçilerin hak ve özgürlük mücadelesini bastırmak için kullanılacak OHAL tedbirlerine karşı daha ilk günden karşı çıkmak başarı için zorunludur.
