Bir Zamanlar Adana’da: Sıfır Bir

Faruk AYYILDIZ

Uçurtmaların elektrik tellerine takıldığı, sokak lambalarının patlak olduğu, birbirine bağlanan dar sokakları olan, yoksul mahalleler. 
90’lı yıllarda Kürt köylerinin yakılması / boşaltılması sonrası en ciddi göçü alan bu mahallelerde siyaset ve adli olaylar iç içedir. 
Polislerle çatışan Kürt sokak eylemcileri, tribün grupları, uyuşturucu satıcıları, hırsızlar, işçiler. Kürt, Türk, Arap yoğunluklu bu mahallelerde herkes birlikte yaşar. 
Mahallelerin bazı kısımları tamamen politiktir, bazı kısımlarıysa uyuşturucu satışının merkezi olmuştur. Kentin orta – üst sınıf kısımlarında oturan gençler için bu yoksul sokaklar hem tehlikeli, hem de uyuştucu temin yerleridir. Karikatürleştirmiyorum: Tek ya da iki katlı sıvasız, eski evlerden oluşan bu mahallelerde kentin diğer (zengin) semtlerinden gelen lüks araçlarla karşılaşırsınız.
Kendine özgü durumlar yaşanır bu mahallelerde. Sadece kentte yaşayanların garipsemediği şive ya da internet ortamında da fenomen haline dönüşen “çal keke çal” repliğinin kullanıldığı, kent yaşayanlarının “bıçak dansı” diye tanımladığı, “avare” olarak bilinen oyun. Bıçak dansı, bu mahallelerdeki tüm düğünlerin halay kadar normal bir ritüelidir.
Tüm tanımlamaların toplamında bu mahalleler, kentin geri kalanları için mecbur olmadıkça gidilmeyen,”riskli alanlar”dır.
Sokağa özgü ritüeller özellikle internet ortamında bir Adana mitinin oluşmasını sağlasa da detaylar hep yerelde kaldı. Geçtiğimiz Haziran ayında internet dizisi olarak başlayan “Sıfır Bir” ise Adana yerelinde kalan detayları, başarılı şekilde ekranlara yansıtmayı başarıyor. Kısa sürede yüz binlerce kişi tarafından izlenen dizi, yabancı dizilere dair yazıların yer aldığı dosyamıza Türkiye’den bir dizi eklenecekse, kesinlikle öncelikli tercih olmayı hak ediyor. 

SOKAK ÇETESİNİN YÜKSELİŞİ

Hürriyet mahallesinde yaşayan Savaş, Cio ve Özgür’ün liderlik ettiği ufak bir sokak çetesinin hikayesinin anlatıldığı dizinin ilk sezonu beş bölümden oluşuyor. Adana’nın orta-üst sınıf semtlerinde hırsızlık yaparak hayatlarını devam ettiren arkadaş grubunun hayatı yine çete içerisinde bulunan Diyarbakır Liceli Seyit’in öldürülmesiyle değişir. Seyit’in intikamı için kendilerinden daha büyük bir çetenin liderini öldüren Savaş ve arkadaşları adına daha büyük çatışmalar kapıdadır. Bu süreçte çeteleri de, işleri de büyüyen arkadaş grubu, ciddi paralar kazanmaya başlar. Çete, mahallede de tam hakimiyeti sağlarken uyuşturucu ve kadın ticaretine –kadın bedeninin istismarı- karşı amansız bir mücadeleye girişilir. Hırsızlık ya da cinayetin normal, uyuşturucu ve kadın ticaretinin “delikanlılığa aykırı” sayılmasıysa tek başına senaristin teorisini yazdığı bir detay değil, Adana gettolarında kısmen geçerliliği olan fiili durumlardan birisidir. Birinci sezon, Adana’nın tanınan zengin ve mafyatik ailelerinden birisiyle girilen çatışmaların kazanılmasıyla biterken, çetenin önemli isimlerinden yara alanlar da olur. 

KENTE DAİR AYRINTILAR

Ağabey pozisyonunda bulunan Savaş ve çetesinin yükselişleri temel ilerleyişi oluştursa da gündelik sokak yaşantına bolca yer verilmesini dizinin kısa sürede bu kadar beğeni toplamasının asıl nedeni olarak görebiliriz. 
Mesela: 
*Adana gettolarında çok sık rastalayabileceğimiz, “Mondial 125 cg” olarak bilinen motorsiklet modeliyle Çatalan köprüsünde akrobasi hareketleri yapan gençler,
*Yoksul mahallelerin en önemli ritüellerinden birisi olan güvercin beslenen damlı evler, 
*Kentin kenar mahallelerinde bulunan horoz dövüşü kahvehaneleri,
*Tablasıyla mahalleye gelen bici bibici ve etrafında toplanan çocuk korosu,
*Sıcak diye meybuz yiyen çete üyesine “sıcaksa git kanala atlasana deli” repliği. Sulama kanalları mahalle çocukları için çok önemlidir. Birçok Adanalı çocuk yüzmeyi bu sulama kanallarında öğrenir, 
*Gettolarda bulunan gençlerin giyim kuşamlarının iyi şekilde yansıtılması. Eşoftman, önü kırılmış ve çoğunluğu beyaz renkte olan şapka, fileli koşu ayakkabıları,
*Kebap, 
*Kente özgü şivenin çok başarılı şekilde kullanılması: Adana Dili ve Edebiyatı. Yani, “orijinal” yerine “orjin” sözcüğünün kullanılması ya da “gidiyoruz, geliyoruz, biliyor musun” değil “Gidiyoruk, geliyoruk, bilunnu” denilmesi.

‘ONLAR BİLE İZLİYOR…’

Dizide mahalle kavramına ve kültürüne duyulan güveni de görebiliyoruz. Savaş ve çetesini yok etmek isteyen başka bir çete liderinin “Mahalleleri kale gibi, girmek kolay değil” repliğini kullanması da tesadüf değil. Sınırları içerisinde yaşamayanları için güvencesiz ve riskli sayılan mahalleler kendi sakinleri adına çoğu zaman güvenlikli alanlara dönüşebiliyor. (Bu durum çoğu zaman politik Kürt mahalleleri için bile geçerli) 
Dizinin Adana sokaklarına ilişkin yakaladığı ince detaylar, ayrıntılar elbette bunlarla sınırlı değil, çok daha fazlası mevcut. Eğer ki Sıfır Bir dizisi salt çeteler arası silahlı çatışmaları anlatmaya odaklanmaz ve sokak yaşantısına, gündelik diyaloglara daha fazla yer verirse izleyici kitlesini arttırması çok mümkün olabilir. Bu yazıyı yazdığım sırada Adana’daydım ve gördüğüm, konuşabildiğim kadarıyla dizi kentte de çok yakından takip ediliyor, izleniyor. Hatta gençler arasında çok ciddi popülarite de kazanmış. Bu durumu dizinin çekildiği mahallelerin birisinde yaşayan gencin, “Mahalle gençleri diziyi izliyor mu?” soruma yanıt olarak verdiği “Sadece biz değil. Turgut Özal’dakiler (1) bile izliyor” cevabı yeterince özetliyor diye düşünüyorum. Hatta bir örnekle daha pekiştireyim; Dizide kullanılan kimi replikleri ya da karakterlerin silüetlerinin araba arkalarına yazdırıldığını / yaptırıldığını gördüm. 
15 ila 35 dakika arası uzunluktaki bölümlere sahip Sıfır Bir, zengin çocuğun fakir ama çok güzel genç kadına aşık olduğu ya da tam tersinin işlendiği 135 dakikalık, dev bütçeli ancak vasatı bile aşamayan Türkiye dizilerinden sıkılanlar için iyi bir alternatif olabilir. Elbette tıpkı Narcos ya da başka mafya / çete temalı dizilerde olduğu gibi “Mafyatik ilişkiler yüceltiliyor” tartışması Sıfır Bir için de geçerli sayılabilir ancak bu noktada da ilişkiler ve karakterler, izleyicinin yorumuna bırakılıyor. 

(1) Adana’nın orta-üst sınıf bölgelerinden birisi