Mısır sendikalarının daralan bağımsızlığı

Giuseppe ACCONCIA*

Devlet Başkanı Abdulfettah Sisi, iktidara gelmesine yardım eden sendikalara düşman oluyor. Devlet, hükümet dışı işçi birliklerinin geniş bir şemsiyesi olarak faaliyet sürdüren Mısır Bağımsız Sendikalar Federasyonu (Al-Ittihad Al-Masri Lil-Naqabat Al-Mustaqilla, EFITU) üzerine görüşünü belirledi. Bağımsız sendikaları, hükümetin kontrolündeki işçi sendikası olan Mısır Sendikalar Federasyonu kontrolü altında bir araya getirmek istiyor. Gençlik, İslamcılar ve Mısır sivil toplumu tarafından organize edilen protestolar, mevcut devlet baskısı tarafından bertaraf edilmişse de, grevler ve işçi protestoları Mısır yöneticileri için hâlâ kritik bir endişe konusu.

2011 ayaklanmaları sonrasında ETUF’un açtığı ve illegal olarak tanımladığı bağımsız sendikaların yasaklanmasını isteyen dava, Haziran ayında Yüksek Anayasa Mahkemesine havale edildi. Gelecek aylarda görüşülmesi bekleniyor. Eğer karar onaylanırsa, bu hükümet dışı sendikaların sonu anlamına gelecek. (İşçi bölgesi) Mahalla’daki EFITU üyelerinden birisi “Varlığımız devletin bağımsız sendikacılığı yasaklama girişimi tarafından tehdit ediliyor” diyor. Ancak bu Mısır işçi hareketinin sonu olmayacak. 2006’da Mahalla’daki grev zamanında işçi hareketini büyüten ve 2011’de önceki Çalışma Bakanı Ahmed Borai tarafından yasallaştırılan EFITU, 2011 ayaklanmaları boyunca en önemli muhalefet güçlerinden birisi oldu. 

“2011 devriminin en önemli kazanımı, işçi haklarını daha güçlü bir biçimde savunabilmek gibi görünüyor” diye ekliyor Mahalla’daki EFITU üyesi. 2013-2014’te Silahlı Kuvvetler Geçici Konseyi (SCAF) hükümeti boyunca, başlangıçta Mısır ordusu, büyüyen sol kanat muhalefetle bir uzlaşma yolu olarak EFITU’nun varlığını ve hükümet kontrolündeki sendikalar dışındaki yerini kabul etti. Ancak 2011 ile 2015 arasındaki altı seçimde, Mahalla Al-Kubra işçilerinin yeni yeni oluşmaya başlayan işçi hareketini kurumsallaştırma isteği, askeri ve politik elit tarafından baltalandı. Aceleye getirilmiş seçim prosedürleri, işçilere, yeni kurulmuş İslamcı ve sol-kanat partilerle bağlantı kurma ve fabrikalardaki bağımsız komiteleri kurumsallaştırma için yeterli zaman vermedi. 

BAZI SENDİKALAR SİSİ’NİN ARKASINDA

Parçalanma ve uyumlu bir liderlik eksikliğine rağmen, sendikalar Sisi’ye hâlâ önemli bir destek verebiliyor. Öne çıkan liderlerinin bazıları ulusal ve yerel düzeyde Sisi’nin başkanlığına koşulsuz destek veriyor. Örneğin eski Emlak Vergi Dairesi Sendikası Başkanı Kamal Abu Eita, Mart 2014’e kadar Çalışma Bakanı idi.

Sisi, iktidar yürüyüşünde Müslüman Kardeşlerin neoliberal politikalarına karşı Nil Delta’sında işçilerin yürüttüğü muhalefetten faydalandı. Şubat ve Mart 2013 arasında, Mısır’da günlük 350 ila 461 civarında grev ve işçi protestosu gerçekleşti. Ancak ordu Muhammed Mursi’nin iktidarının son dönemine denk gelen bu yeni grev dalgasından faydalanırken; ordu ve sivil güvenlik servisleri EFITU, Sendikalar ve İşçi Hizmetleri Merkezi ve diğer muhalif grupların mitinglerine sızmaya çalışıyordu. Çünkü Sisi de bu kurumları sıkı bir kontrol altında tutmayı hedefliyordu.

EN NEOLİBERAL PROGRAM

Mursi’nin iktidarına karşı işçi hareketinin yükselişinden yararlanmasına rağmen El-Sisi protestocuların sosyal adalet talebine aldırmayan devlet kapitalizmi politikasını sürdürdü. Hükümet IMF ile müzakerelere devam etti ve işçi hareketinin büyük bir bölümünün muhalefetine rağmen gelir vergisini 11 Mart 2015’te yüzde 22.5 oranıyla üst kademeye yükseltti. 8 Nisan 2015’te Yüksek İdare Mahkemesi grevleri yasakladı ve bir çok işçi temsilcisini protestolarda yer aldığı gerekçesiyle emekliliğe zorladı. Bununla birlikte, Sivil Hizmet Yasası’nın ilk taslağının onaylanması üzerine, işçi hareketliliği Ağustos ve Eylül 2015’te devam etti. Bunlar ordu iktidarı aldığından beri gerçekleşen en büyük eylemlerdi. Sonuç olarak EFITU’nun bazı liderleri başından beri Abdel Fattah El-Sisi’ye destek vermelerine rağmen Mahalla’daki işçiler onun ekonomi politikalarının karşısında durdu. Bir işçi “El-Sisi’nin ekonomi politikası Mısır’ın tanık olduğu en neoliberal program” dedi. İslamcıların baskısına, seküler aktivistleri tutuklama ve tehditlere, gençlerin hayal kırıklığına, sivil toplum örgütlerinin alanlarının daralmasına rağmen, EFITU hâlâ çalışmaya devam ediyor. Ağır devlet gözetiminde işçi protestoları ve grevler örgütlüyor. Yine de, artan hükümet kontrolü bu sendikaların bağımsızlığını engelliyor. Sendikalar da faaliyetlerini rejim karşıtı işçi hareketinden işçi haklarını savunan sivil toplum örgütlerine ve hükümete daha yakın örgütlerle farkını koruyan bir yaklaşıma doğru dönüştürüyor. Mısır’ın askeri rejiminde muhalefete yer bırakılmamasına rağmen, örgütlü işçiler mücadeleye; sol kanat partiler ve seküler aktivistlerle birlikte, gizlice olsa bile devam ediyor. 2011 ayaklanmasındaki toplumsal ruhla yeni bir rejim karşıtı hareketi inşa etmeye çalışıyor.

İŞÇİ HAREKETİ DURMADI

Hükümetin EFITU ve üyelerine yönelik hedefi, bir üyenin ortaya koyduğu gibi, “daha güçlü bir örgütün geliştirilmesini” engellemek. Yine de, EFITU yerel düzeyde yeni grevler örgütlemeye devam etti. 2014 Ocak’ında Suez Çelik Şirketi fabrikası, Menofiya ve Mahalla tekstil fabrikaları, Kahire’de Bticino elektrik ekipmanları fabrikası ve İskenderiye’deki Pirelli lastik fabrikasında olduğu gibi grevler gerçekleşti. Mısır sivil toplum örgütü Demokrasi Sayacı’na göre 2015’te, bin 117 işçi protestosu yapıldı. 

Buna Ocak’tan Nisan 2016’ya kadar sürekli yüksek düzeyde devam eden işçi hareketliliğini gösteren 493 protesto daha eklendi.

Ulusal planda sivil toplum örgütleri ve muhalif gruplar üzerindeki baskılar artmasına rağmen, Kasım 2015’te EFITU, 2013’te ordunun yönetimi devralmasından beri yapılan en büyük gösterileri düzenledi. Bu eylemler EFITU’yu marjinalize etme niyetini açıklayan bir belge yayınlayan ETUF’a cevap oldu. 

ETUF’un tutumu hükümetin bağımsız sendikaları devlet kontrolü altına alma niyetini gösteren öncü bir kanıt olarak görüldü. ETUF üyesi işçiler kendilerini temsil etmek için bir komite kurmayı tartıştı ve sendikaların bağımsızlığını desteklemek için bir ulusal kampanya, potansiyel yeni grevler ve bir dizi bölgesel konferans örgütledi. 

* The Cairo Review of Global Affairs’ten çeviren Arif Koşar