Bir kavram: Para

PARANIN İŞLEVLERİ

1.DEĞER ÖLÇÜSÜ OLARAK PARA
Paranın yardımıyla bütün metaların değerinin elementar hesaplanması ve ölçülmesi gerçekleşir. Metanın değeri, dolaysız olarak emek zamanıyla ifade edilemez, çünkü özel meta üreticilerinin yalıtılmışlığı ve parçalanmışlığı koşullarında, tek tek meta üreticisinin değil de, şu veya bu metanın üretimi için tüm toplumun harcadığı emek miktarını belirlemek mümkün değildir. 

2. PARANIN DOLAŞIM İŞLEVİ
Para, dolaşım aracı işlevini görür. Para yardımıyla gerçekleşen meta değişimine, meta dolaşımı adı verilir. Meta dolaşımı, kopmaz bir şekilde bizzat para dolaşımıyla bağıntılıdır: Meta satıcının elinden alıcının eline geçer geçmez, para da alıcının elinden satıcının eline geçer. Paranın dolaşım aracı olarak işlevi, onun metaların dolaşım sürecinde aracı olarak ortaya çıkmasında yatar. Bu işlevi yerine getirebilmek için, para gerçekten var olmalıdır.

3. BİRİKİM ARACI OLARAK PARA
Para, birikim aracı olarak ya da hazine oluşturma aracı olarak işlev görür. Para, zenginliğin genel cisimleşmesi olduğundan ötürü, her zaman istenilen metaya dönüşebilir. Dolaşımdan çekildiği zaman, hazineye dönüşür, istenilen miktarda depolanabilir. Meta üreticileri, örneğin, üretim araçları satın almak ya da tasarrufta bulunmak için para biriktirirler. Hazine işlevini yalnızca tam değerdeki para yerine getirebilir: altın ve gümüş paralar, altın ve gümüş külçeleri ve altın ve gümüşten eşyalar.

4. ÖDEME ARACI OLARAK PARA
Para, ödeme aracı işlevi görür. Para, metanın alım ve satım krediyle yapıldığında, yani ödeme belli bir zaman sonrasına bırakıldığında, ödeme aracıdır. Krediyle alımda, satın alınan metanın bedeli anında ödenmeksizin, meta satıcının elinden alıcının eline geçer. Ödeme vadesi geldiğinde, meta teslim edilmeksizin –çünkü bu daha önce gerçekleşmiştir– alıcı satıcıya parayı öder. Para, vergilerin, toprak rantının vs. ödenmesinde de ödeme aracıdır.

FİYAT NEDİR?

Metanın parayla ifade edilen değeri, onun fiyatıdır. Fiyat, metanın değerinin parayla ifadesidir. Metalar, değerlerini belirli gümüş ya da altın miktarlarıyla ifade ederler. Diğer taraftan, para metasının bu miktarlarının da ölçülmüş olması gerekir. Buradan, paranın bir ölçü biriminin gerekliliği doğar. Bu birim, para metalinin belirli bir ağırlık miktarıdır. Örneğin, İngiltere’de para biriminin adı Pound Sterlin’dir: bu, bir dönem yarım kilo gümüşe denk düşmekteydi. Daha sonra, para birimi ağırlık biriminden ayrıldı. Bunun nedenleri şunlardı: yabancı paraların kullanıma sokulması, gümüşten altına geçiş ve esas olarak da paraların ağırlığını yavaş yavaş düşüren hükümetlerin parada hile yapmaları. Para birimlerini daha iyi ölçebilmek için, bunlar alt birimlere bölünür: 1 dolar 100 cente, 1 lira 100 kuruşa bölünür.

MADENİ PARALARDAN KAĞIT PARAYA

Para, başlangıçta meta değiş tokuşunda doğrudan gümüş ya da, altın külçe halinde ortaya çıktı. Bu, değişimde zorluklara yol açtı, çünkü para metasını tartmak, onu küçük parçalara ayırmak ve ayarını saptamak gerekliliği ortaya çıktı. Külçelerin yerine giderek madeni paralar kullanılmaya başlandı. Madeni para, yasal dolaşım aracı olarak hizmet eden, belirli bir biçime, belirli bir ağırlığa ve belirli bir değere sahip bir metal parçasıdır. Madeni para basımı, devletin elindeydi.
Dolaşım sürecinde madeni paralar aşınır ve değerinin bir bölümünü yitirirler. Para dolaşımının pratiği, aşınan madeni paraların tam değere sahip madeni paralar gibi dolaşım aracı olarak işlevlerini yerine getirebileceğini kanıtladı. Bu, paranın dolaşım aracı olma işlevinde kaçamak bir rol oynamasıyla açıklanır. Kural olarak, bir meta satıcısı, değişimde, bu parayla başka bir meta satın alabilmek için para elde eder. Dolayısıyla  para,  dolaşım  aracı  vasfıyla  mutlaka  bir  özdeğere sahip olmak zorunda değildir.
Aşınıma uğramış madeni paraların da dolaşabildiğinin anlaşılmasından yola çıkarak, hükümetler, madeni paranın nominal değerini, yani üzerinde belirtilen para birimi miktarını değiştirmeksizin, bilinçli olarak madeni paraları kötüleştirmeye, ağırlığını azaltmaya ve para madeninin ayarını düşürmeye başladılar. Madeni paralar, giderek daha fazla değer işaretleri, para işaretleri haline gelmeye başladı. Madeni paranın gerçek değeri, nominal değerinden son derece küçüktür.
Kağıt para, devlet tarafından basılan, dolaşım aracı olma işlevinde altının yerini tutan ve zorunlu kura sahip para sembolleridir. Kağıt paranın kendi değeri yoktur ve bundan dolayı da metaların değer ölçütü olarak işlev göremez. Ne kadar kağıt para basılırsa basılsın, o daima, yalnızca meta dolaşımı için gerekli olan altın miktarını temsil eder. Kağıt para, altına tahvil edilmez.

KİTAP ÖNERİSİ

1- SSCB Ekonomi Enstitüsü Bilimler Akademisi - Politik Ekonomi Ders Kitabı

2- Karl Marx Ücret, Fiyat ve Kâr