Gelin tanış olalım

Hasip AKGÜL

Seslerden nefes değil nefs, nefslerden duaya benzeyen mırıltılar, mırıltılarla tütsülenmiş bilinçler, bu bilinçle dünyayı görmesi ve istemesi engel olunmuş kitleler!

Öte yanda kibir katedrallerinden bakan kitlelerin efendileri, maneviyat konsülleri!

Böyle dönemlerde maneviyata seslenen oyunlardan ürkerim. Hatta konu nasıl işlenirse işlensin dönem onu kendine benzetir diye içimde bir ön yargı ile ayrıca boğuşmaya başlarım.

Abdalların, dervişlerin böyle bir öte dünyacı maneviyatla ilgisi olmadığını bilirim. Ama yine de duygu ile köreltilmiş tarihsel dönemlerde akla seslenmenin panzehir olduğunu, akla harekete geçiren oyunları seçmenin daha önemli olduğunu da bilirim. 2. Dünya Savaşı öncesi Almanya’da kitlelerin bir duygu seliyle Führer dinine bağlandığında Brecht’in yabancılaştırma tekniği ile aklı açığa çıkarmaya çalışan oyunlarında olduğu gibi.

Akılcı, dünyanın maddesi üzerinde yaptığımızı, yapabileceğimizi, onun öznesi ve nesnesi arasındaki ilişkiyi, gözümüzdeki göz bağını tiyatronun kendine özgü ‘gözbağcılığıyla’ çözen oyunları… Bu sıralar bunları izleyemiyoruz! Göreceksiniz,  bu maneviyat konsüllerinden kurtulduktan sonra -ne anlamı varsa- herkes bu oyunları oynayacak! Bunu da biliyorum.

Anlatıcısı abdal, konusu dervişlik olan bir oyunu izlemeye gidiyorum ve giderken gerçekten korkuyorum. Korkumun özel bir nedeni de var. Yakın bir arkadaşımın yazıp yönettiği bir oyun bu. Eğer gerçekten bilinçli ya da bilinçsizce yukarıdaki kaygılarımı haklı çıkaracak bir oyunsa, ona ne söyleyebilirim? Her şeyi jilet gibi ikiye ayıran bir dönemden geçiyoruz. Ya dostluklarımızı da bölerlerse?

GÖNÜLDEN AKILA GİDEN BİR YOL

Semih Çelenk’in yazıp-yönettiği Fırat Tanış’ın sesinden sözünden hayat bulan bir seyirlik oyun izliyoruz: “Gelin Tanış Olalım” İlk on dakikada ön yargılarımız sahneye yönelen sert ışıklarda çözülüp uçuşuyor. Fırat Tanış konuşma ile türkü söyleme arasında özgün bir yer yaratıyor. Biz izleyicilere bizi anlatırken seyircilerin arasında boynu bükük olanlarımıza aciz değil yaratıkların en bilinçlisi ve en duygulusu olduğunu; muktedir ve kibirli olanlarımızın ise zengin değil izanı kaybolmuş fakirler olduğunu duyuruyor. Yalın ayak çıktığı sahnede kollarını ve gövdesini sadelikle kullanıyor ama sanki bu devinimlerle o koca sahne doluyor. Yanındaki hayali çömezle konuşması kafasını ve yüzünü kullanmasını kısıtlıyor ama sanırım en büyük illüzyonu da seyirciye hiç bakmamasıyla bu noktada yaratıyor. Semih ve Fırat gönülden akıla giden bir yol arıyorlar.

Dünyanın dönmesindeki sırrın hep bunu ters yüz etmekten olduğunu anlatan deyişler araya giriyor.  Nakaratlarında biz izleyenler ortak olurken duygudan eyleme geçmenin tadını da duyuyoruz.

Oyunda dünya sevgisi, gerçeklik sevgisi hemen göze çarpıyor. Aşık, hayran, gerçekçi, doğal ve en önemlisi akılcı, kibirden uzak, paylaşmacı yanıyla düzenden kopmuş bir oyun bu. Sadelik ve gerçekliğin birçok oyunda şatafatlı kostüm ve dekorla elde edilmeye çalışıldığı günümüz sahnesinde “Gelin Tanış Olalım” sadeliğin, yalınlığın daha samimi ve daha şaşırtıcı olduğunu bir kez daha gösteriyor. Abdallığın dünyadaki bunca suni şeyin arasında, hâlâ yaşamın, insan olanın taşıyıcısı olduğunu, yolda olmanın, yol olmanın, saf ve diri olmanın da yolu olduğunu gösteriyor.

Semih Çelenk’in hem Alevi hem Sünni ozanlardan yararlanması dikkatimi çekiyor. Bunu önemsemediğini, ikisine eşit bir mesafede oluşunu başka bir hakikate, yeryüzünün ve “bu günün şu an şimdi”sinin peşinde dinsel olanın dışında gerçek ve dünyevi bir gönül ile ilgili olması olarak anlıyorum. Seçtiği abdal öyküleriyle deyişlerin incelikle birbirine bağlanması bile başlı başına akla bir vurgu. Derdi bu ozanların din bağlanışları değil de dünya bağlanışlarıyla ilgili!

ABDAL OLMAK YOLA REVAN OLMAKTIR

Sese nefes üfleyen, sesi dile getiren, sese ritim veren, ezgiye dönüştürerek sözü nefse ve sözü eşrefi mahlukata çıkaran abdallar, ozanlar, aşıklar ve oyuncular bu topraklarda yüzyıllardır var. Belleği canlı tutan ve hatta sözü sazı bellek olan bu aşkın kişiler bir nefesle dünyayı anlatırlar. Ötesiyle uğraşmadan bu dünyayı dünya kadar anlatırlar. Az söz söylediklerinde çok derine inerler. Sözü bir gümüş gibi dizerlerken, neşeyi, acıyı dinleyiciye izleyiciye ulaştırmayı kendine meslek sayarlar. Gittikleri yerde “Hele bir de bize bizi sen anlat” diye karşılanırlar. Aldıkları iki yumurtaya, bir tas süte, bir çıkın ekmeğe yapmazlar bunu. Onlar yolu yurt eyleyen abdallardır. Başka bir şey yapamadıkları için yaparlar. Bir an bakarlar, soluklanırlar ve dile gelirler.  Her daim dinleyenin yüreğine girerler.  Onlarda kendilerine benzeyen yanları ortaya çıkarırlar. Kendi gölgelerini onların gölgesiyle birleştirirler. “Bizi anlat” diyenlerin hayretle dinledikleri kendi öyküleri onların ağzında destanlaşır da sanki o acizlik duygularını yenerler. Dünyanın onları, onların dünyayı hak ettiklerini düşünürler.

İnsana, tarih, dil, bellek, nefes olup zamansız ve dünyanın her yerine ait olacak kadar mekansız, kesintisiz, bitimsiz bir kaynaktır abdallar. Ama bütün bunları da amaçlamazlar. Onlar görev için değil gönül için yaşarlar. Abdal olmak yola revan olmaktır. Yolda kurda kuşa, canlıya cansıza hakikati anlatmaktır.

Gizli dilleri, bitmeyen öyküleri, türküleri, masalları geçmişten bugüne uzanan sözleri,  sözcükleri… Bizimle hiç ilgisi olmayan bir sözcüğün, rüzgar gibi uzaktan gelip şöyle bir dokunan ezginin gözlerimizden yaş getirmesine sevinçle bakıyoruz…  Yalnızca fiziksel olarak değil gönlümüzün de yaşadığına işaret saydığımız için sevinçle bakıyoruz. Gönül ve yaşamın bağ kurması dünyanın değiştirilme ihtiyacına verilecek ilk yanıttır. Günaha ve öte dünyaya indirilmiş her darbe gönülden akla yeni bir bağ kuruyor.

Yalnız oyunun tek kişilik bir gösteri olduğu doğru değil, arkada kara giysileri ve yarım ışık altında gölge gibi oturan dört müzisyen üzerinde durmalıyız…” gölge gibi değil” evet bizzat beyaz libaslı Fırat Tanış abdalının gölgeleri bunlar… Bazen su, rüzgar, tarihin ayak sesi, bazen muktedirin bas ve mazlumun tiz sesi bazen yılanın sessizliği yansıtan çıngırağı oluyorlar… Ve çokça da o muhteşem abdal deyişlerindeki gerçek kokusunu ve sesini taşıyorlar. Bağlama, kopuz ve vokalde Cem Erdost İleri, kabak kemane, cura ve vokalde Mehmet Taylan Ünal, kaval ve balabanda Eren Erdoğan ile  vurmalılar ve vokalde Sertaç   Şanlı oyunu ortaya çıkaran, vurgulayan, oyuncuyla diyalog geliştiren zenginleştirici bir müzik yapıyorlar… Semih’in bir müzisyen olmadığı halde müziği bu kadar başarılı kullanması müziği plastik bir malzemeye dönüştürmüş olması oyunu bir müzikli gösteriden tiyatro olmaya taşıyor. Bu oyunu bu dönemde maneviyat diye diye maneviyatı tepelenmiş herkesin izlemesini öneriyorum.