Faik Bulut: Türkiye El Bab’da çakılıp kaldı

Zuhal ATLAN 

Türkiye’nin Suriye ve Irak’taki politikalarını değerlendiren yazar Faik Bulut, Türkiye’nin El Bab’da tıkandığını söyledi.

Türkiye’nin "Fırat Kalkanı Harekatı" adıyla Bab’daki operasyonu devam ederken, geçtiğimiz gün Halep’te ateşkesin ilan edilmesinden sonra Türkiye, İran ve Rusya arasında imzalanan Moskova Deklarasyonu ile birlikte "Ortadoğu’da yeni bir döneme mi giriliyor" tartışmalarını beraberinde getirdi. Yazar Faik Bulut, Suriye, Musul, Bab, Halep’teki hesapları ve Türkiye’nin buradaki amaçlarına ilişkin dihaber’in sorularını yanıtladı. 

Ortadoğu’da şu an durum nedir? Suriye, Bab ve Musul’da uluslararası güçlerin hesapları nelerdir, kısaca özetler misiniz? 
Bölge devletleri ya da büyük devletler adına oralarda çatışmalara girenler bakımından vekalet savaşına giden süreç sonuna doğru yaklaşıyor ya da azalıyor. Şimdi devletler daha ön plana çıkmış durumda. Devletler oyunu sahnede. Böyle söylemek daha doğru. Devletler oyununda şimdilik kaybeden ve kazanan var; ama bu nihai bir kaybetme ya da kazanma değil. Gerilemeler var. Bu gerilemeler açısından baktığımızda Amerika’nın Halep ve Suriye politikası var. Belki de seçim nedeniyle Obama’nın çekilmesi ve Trump’ın gelmesi arasındaki boşluktan kaynaklı Amerika neredeyse en gerilerden takip ediyor. Devreden çıktı diyemiyorum ama son 3’lü toplantıyı göz önüne alırsak, İran ve Rusya ve daha sonra Cenevre yerine Kazakistan’ın başkenti Astana’da yapılacak olan Suriye meselesinin barışçıl ya da siyasi çözümünü hesaba katarsak Cenevre bitmemiş ama ruhu devam ediyor. 

Yani, bu bölgelerde askeri mesele yerine siyasi çözümlerin ön plana çıkması durumu söz konusu. Amerika, bu oynadığı kartları şimdilik kaybetmiş durumda. Amerika’nın şu anda tutunacağı bir tek dal var, o da Suriye Demokratik Güçleri ve PYD. Buna karşılık Amerika; Suriye ve Musul’da büyük ağırlığı ile ön planda. Dolayısıyla, Musul Harekatı merkeze doğru yaklaştıkça IŞİD’in direnci daha hızlı devam ediyor. 30 bin kişilik Irak ordusu oraya saldırdı ama 7 bin kayıp verdi ve çok sayıda yaralısı oldu. Şimdilik Musul Harekatı ağır ilerliyor ya da yeni bir planın devreye girmesi gerekiyor. 

Musul’da “Yeni bir planın devreye girmesi” sözlerinden kastınız ne? 
Musul’da yeniden bir operasyon harekatı planının yapılması söz konusu. Musul’da pek dengeler değişmiş değil. İran, Irak dolaylı olarak da Amerika şu anda inisiyatif ellerinde. Haşdi Şabi meselesi yine ön planda. Fakat, orada problemli olan 2 durum var. İlki Haşdi-Şabi’nin son dönemde çıkardığı Kürt ve Arapların ortak deyimiyle milis biriminin kurulduğuna dair olay... Diğeri de Şengal güçleri ve PKK olayı. Kürdistan yönetimi, bu yeni Haşdi-Şabi yani Kürtlerle Arapların oluşturduğu milis güçlerine şiddetle itiraz ediyor. Gerekçesi henüz bilinmiyor ama bir itirazı var. Keza Kürdistan yönetimi; özellikle Neçirvan Barzani’nin iki gün önceki demeçlerine baktığımızda, ‘Biz orada PKK’nin varlığını ya da onlarla bağlantılı olan Şengal güçleri oradan çıkmazsa biz de gerekeni yapacağız’ diye bir demeci var. PKK’nin karşı demeci oldu. Yani; bu, çatışma zemini yaratan bir durum. 

Kuşkusuz PKK’nin oradaki varlığı uluslararası alanda kendisini meşru kabul görmeye yöneliktir. Ya da kendi dostlarıyla siyasi ve diplomatik hamle yapmak istiyor. Musul, uzun süreceğe benziyor. Dolayısıyla Musul’un alınması uzun sürse de oraya barış istikrar hemen gelecek gibi değil. Çünkü, Kürdistan hükümeti olsun genel olarak Kürtler, anlaşmazlık uyuşmazlık bölgelerde kendi denetimlerine alacaklar. Bu, ileride Kürdistan’ın merkezi hükümete karşı elinin coğrafi anlamda yönettiği, denetlediği bölgeler açısından daha güçlü olması manasına gelir.Burada da bağımsızlık devreye girebilir. Trump’un gelişiyle Kürdistan hükümetinde bağımsızlık ihtimali olabilir mi? Olabilir. Fakat, Amerika durup dururken bağımsızlığı desteklemez, İran buna karşı çıkacaktır.

Türkiye, “Fırat Kalkanı Harekatı” adıyla Bab’da operasyonlarına devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Bab için "Bitti, bitecek" diyor. Ancak, her seferinde askerlerin ölüm haberi geliyor. Türkiye Bab konusunda neden bu kadar ısrarcı? 
Öncelikle, Türkiye’nin El Bab dediği bölgeye girmesinin birçok sebebi vardı. Muhtemeldir ki Amerika birkaç nedenden dolayı buna göz yumdu. ‘Nasıl olsa Türkiye benim müttefikimdir benim dediğimden dışarı çıkmaz’ diye düşündü Amerika. İkincisi de Amerikan tipi pragmatizm. ‘IŞİD’e karşı mücadele etsinler nereye kadar giderse gitsin’ dedi. 

Ancak, Türkiye’yi bu bölgeye çekmek bir anlamda Cerablus’u vererek Türkiye’yi bir sus payı olarak oyunun içine çekmekti. Daha önemlisi ise bildiğim kadarıyla PYD ve Suriye Demokratik Güçleri (SDG) bundan birkaç ay önce Amerika ile bir görüşme yapmışlardı ve Amerika, ‘müttefik olalım’ anlamında aslında 5 maddelik bir görüşme gündeme koymuştu. 5 madde de PYD ve SGD olsun bu 5 maddenin 2’sini kabul etmişlerdi ama diğer 3 maddeye pek razı olmamışlardı. Çünkü diğer 3 madde tümüyle Amerika’nın güdümünde bir milis gücü yaratmaya yönelikti. Dolayısıyla, bunlar reddedilmişti ve muhtemelen Amerika, Kürtlerin ve SDG’nin ‘Burnu sürtsün’ diye Türkiye ile bunu dengeleme hesabı içine girdi. Bir sebep de Amerika CIA ile Dışişleri Bakanlığı Türkiye’nin politikalarına yatkın göründüler. Gerek oradaki silahlı muhalifleri destekleme babında olsun gerekse de Türkiye için ‘65 yıllık bir müttefiktir ve onu kızdırarak bu bölgede bir şey yapamayız’ diye düşündüler. 

Şu anda El Bab operasyonu çok sıkı geçiyor. 16 askerin katledilmesi, başarılı bir operasyon değil. Askeri, siyasi ve öngörüsüz bir operasyon. Başarılı olması Rusya ve Amerika’nın destek ve onayına bağlıdır. Dikkat edin kendilerine göre 6 mahalleyi almışlar ve 2 mahalle kalmış. Ama gazeteci Saygı Öztürk, ‘Artık biz orayı almayacağız, kuşatacağız’ diyor. Yani bir anlamda o operasyonun orada çakılıp kaldığının göstergesi bakımından önemlidir. Ama her halükarda o kuşatma hali devam ederken Kürtlere de vurmayı sürdürecektir. Bunu zaten hiç ihmal etmedi. IŞİD’in birkaç hedefine vuruyorsa Kürtlere de az ya da çok hedeflerini bombalıyor. Türkiye Bab’da çakılıp kaldı ve tıkandı. 

ABD’nin yeni başkanı Donald Trump 20 Ocak’ta Beyaz Saray’a geçecek. Trump’ın genel Ortadoğu politikası nasıl olacak sizce, mevcut olandan farklı olur mu? 
Amerika Dışişleri Bakanı John Kerry, neredeyse elini eteğini çekti. Ama Trump ekibi, Suriye’de savaşın ve çatışmanın sürdürülmesine dair İsrail ile birlikte hareket edecektir. Çünkü, İsrail de son dönemlerde çok rahatsız. Özellikle, Halep’in düşürülmesi ve oradaki çetelerin derdest edilmesinden rahatsız. Muhtemelen, yarın öbür gün Trump ve İsrail ekibinin savaş ve çatışmayı farklı bir yöntemle sürdürülmesinde aktif rol oynayabilirler. 

Trump, seçim sonuçlarını kazandığı zaman, “Kürtleri destekleyecek” tartışmaları başladı. Siz, nasıl görüyorsunuz bu durumu, Trump gerçekten Kürtleri destekler mi? 
Trump’un ekibi genel anlamda Kürtleri destekleyen bir tavır içinde ama bu ‘Kürdistan’ı destekleyelim’ derken aslında Güney Kürdistan’ı kast ediyor. Daha çok peşmergeyi kast ediyorlar, direkt PYD’yi kast ettiklerini sanmıyorum. Ancak, Trump’ın tüm ekibi siyasal İslam’a karşıdır onların içinde Neokonlar (yeni muhafazakârlar) var, daha radikal olan bir grup. Bu grup, Kürtlerle IŞİD meselesinde sonuna kadar giderler. Fakat, aynı ekip gördüğüm kadarıyla, ‘Acaba Türkiye ile Rojava’daki Kürtleri bir araya getirebilir miyiz, bir dengede tutabilir miyiz, deyim yerindeyse her ikisini de idare edebilir miyiz politikası güdecekler bir müddet.

Türkiye’nin de Rakka planı var. Cumhurbaşkanı Erdoğan geçtiğimiz günlerde “Minbiç gibi Rakka’ya da gireceğiz” dedi.
Rakka’daki olay Amerika’nın olayı olmadan daha çok Türkiye’nin şöyle bir teklifi var; ‘Siz PYD ve SGD’ye destek vermeyin biz daha başarılı oluruz burada.’ Amerika buna eğilim gösterir mi gösterir. Fakat yani Musul bağlantılı düşündüğümüzde menfaatinin nerede olacağına henüz karar vermiş değil. Rakka’ya girmek sadece IŞİD’i oradan atarak uluslararası alanda Türkiye’nin yeni bir pozisyon kazanmasından öte, Kuzey’den zaten hani Türkiye Kobane’ye baktığınızda zaten sınır orada bir baskılama var. Rakka’ya girerse, bu sefer Güney’den de bir baskılama olacaktır. Deyim yerindeyse mengene içine alacaktır. Bu, Amerika’nın işine gelir gibi değil. Büyük ihtimalle Türkiye şimdilik ya Kürtlerle çatışmadan ‘sen orada ben burada bir arada bir şeyler yapalım’ der ya da birisinden birisini tercih eder. Ama tercih ederken ipleri koparacağını sanmıyorum. Çünkü, büyük devletler çok yönlü oynarlar.

‘TÜRKİYE’NİN ELİNDEKİ HALEP KOZU ZAYIFLADI’

Halep’te geçtiğimiz hafta ateşkes ilanının ardından sivillerin tahliyesi başladı. Türkiye de sivillerin tahliyesi konusunda destek verdi. Türkiye’nin Halep’teki rolü nedir? 
Bir anlaşma sonucu, İslamcı çeteler Halep’ten İdlib’e doğru Türkiye’nin aktif desteğiyle çekildiler. Bu, bir anlamda Türkiye’nin şimdiye kadar, ‘ÖSO’yu ayrı tutarak desteklemiyoruz’ demesinin tersi bir durum olması bakımından önemli. Burada, Türkiye’nin ‘Acaba El Bab’ı alırsam Halep’te bu direnen gruplara yeniden siyasi, askeri hatta insan kaynakları açısından destek verir miyim?’ olan planı çöktü ve Rusya ile yeniden oturmak zorunda kaldı. Rus Büyükelçisi’nin suikast meselesi de vesile oldu. Bir yanıyla bakarsak Türkiye 1-0 mağlup. Türkiye, kendi açısından ‘Ben masaya artık oturdum ve masada sözüm var’ diye düşünüyor. Ama masaya otururken elinde hangi kartlar var, elindeki kartlar çok azaldı. Görünen o ki Türkiye’nin elindeki mevcut kart bir anlamda İdlib. 

‘ASTANA’DA PYD DOLAYLI OLARAK MASADA OLACAK’

Geçtiğimiz yıl uçak krizi ile başlayan bu yıl ise Moskova Deklarasyonu ile devam eden Türkiye-Rusya ilişkilerini nasıl değerlendiriyorsunuz? Rusya, Türkiye’ye neden yaklaştı? 
Rusya Türkiye’yi aslında bir müttefiki olarak yanına çekmiyor tersine, ‘Türkiye’nin Amerika ve NATO ile ne kadar arası açılırsa benim için o kadar iyi. Ne kadar da onlar birbiri ile ihtilaflı olursa, sürtüşme ve çekişme olursa benim işime yarayacaktır’ diye düşünüyor. Demek ki Türkiye, şu andaki haliyle İran ve Rusya’nın çizdiği bir çerçeve içinde askeri oyununu sürdürüyor. Kaldı ki Esad rejimini bu haliyle kabul etmiş oluyor. Moskova’daki o bildirinin özüne baktığımızda Esad rejiminin gitmesini değil, Esad’ı “laik” çizgisiyle kabul ediyor. Yine, Moskova Anlaşması’ndaki en önemli nokta, PYD de zikredilmiyor. Bu durum, Rusya’nın hedefinde şu an için PYD’nin olmadığını göstermesi bakımından önemli. Ama Türkiye’nin hedefinde PYD var. Burada önemli bir çelişki. İkincisi, Astana’da olabilecek siyasi bir çözümde bütün tarafların Esad gitmeden mevcut Esad yönetimi kalırken diğer bütün muhaliflerin de masada bulunması, şu anlama geliyor; PYD’de de masada bulunmuş olacak, geçiş hükümetinde diğer bütün muhaliflerin de masada olması gerekir. Bu, aynı zamanda PYD ve bağlı olduğu, bileşeni olduğu güçlerin de masaya gelmesi anlamını taşıyor. Amerika mesela Cenevre’de PYD’nin katılmasına itiraz ediyordu. Ama, Rusya itiraz etmiyordu. Dolaylı olarak Türkiye’nin Astana’da oturacağı masada PYD’nin gündeme gelmesi ve zımni olarak PYD’nin de bu güçler içerisinden kabul edilmesi anlamında önemli. Türkiye’de de itirazlar kabul edilmedi. Hizbullah konusu gündeme geldiğinde İran ve Rusya reddetti, yarın öbür gün PYD konusu da gündeme gelecektir ve Rusya bunu reddedecektir. Demek ki Türkiye’nin çok fazla oynayacağı kart yok. 

‘TÜRKİYE’NİN ŞANGAY’A ÜYE OLMASI MÜMKÜN GÖRÜNMÜYOR'

Türkiye’nin bir de Şangay İşbirliği Örgütü’ne katılma durumu gündeme geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, beşlinin içine girebileceğini söyledi. Türkiye’nin bu örgüt içerisinde yer alma durumu ne kadar gerçekçi? 
Türkiye’de Avrasyacı akımlar var. Bunlar, mümkün olduğu kadar Türkiye, İran ve Suriye’nin birleşmesini daha da çok Kürtlerin siyasi bir varlık olarak ayakta durmamasını, Kürtleri imha etme üzerine kurulu bir akımdır. Çok söyleniyor, Türkiye Rusya ile barışık durumda. Ama bu barışık hali ittifak Şangay İşbirliği üyesi olmasına neden olmaz. Şangay İşbirliği Örgütü’nün 3 temel maddesi vardır. Türkiye gözlemci olabilir ya da izleyen olabilir ama örgüte üye olabilmesi için 2 temel şartı kabul etmesi lazım. Birincisi; üye ülke hiçbir zaman İslamcı hareketlerin merkezi olmayacaktır. Ancak, Türkiye İslami hareketlerin merkezi durumunda. Neredeyse, İslami hareketleri en fazla destekleyen ülkelerden birisidir. İkincisi de bir ülkenin üye olabilmesi için etnik bölücülüğünü desteklememesi lazım. Ama Türkiye, Türkistan ya da Uygur bölgesine ayrılıkçı bir hareket. Onun destekleyeni yine Türkiye. Bunlar, ciddi durumlar. Ekonomik, siyasi ve stratejik nedenlerle Türkiye’nin Şangay Örgütü’ne üye olması mümkün görünmüyor. Türkiye muhtemelen, ‘Bak ben oraya giderim’ diyerek Avrupa ve Amerika’ya taktik güdüyor. 

Özellikle Halep’ten sonra Türkiye ve Esad rejimi arasında yakınlaşmaların olduğu gündeme geldi. Olası bir Türkiye ve Esad işbirliği mümkün mü? 
Suriye-Türkiye yakınlaşması olabilir. Fakat, Suriye’nin Halep’i aldıktan sonra Türkiye ile hemen barışacağını ve onun da Kürtlere karşı bir politika güdeceğini düşünmüyorum. Sebep ise; birincisi Rusya hemen PYD’yi karşısına almaz. İkincisi; Esad rejimi İdlib’i almadan Türkiye ile bir ittifak kurmaz. Ya da Türkiye’nin Suriye ile ilgili öne sürdüğü tüm şartları kabul etmesi lazım. Ancak, bu da şu an için çok mümkün görünmüyor. Bir konu daha var, Türkiye bu bölgelere girdi, askeri kontrol bakımından, orada kurduğu yönetimler ise Özgür Suriye Ordusu (ÖSO). ÖSO dediğimiz, içinde 6-7 İslamcı örgüt var ama varsayalım ki hepsi ılımlı, peki Suriye kendi yerine ÖSO’nun gelip bu bölgelerde yönetim kurmasını ister mi? İstemeyecek. Bu, kendi eliyle kendi mezarını kazması anlamına gelecektir. Türkiye, bunlardan vazgeçmediği sürece Suriye’nin Türkiye ile yakınlaşması şimdilik mümkün görünmüyor. (DİHABER)