Hermes’in öyküsü

Hermes Arkeoloji Topluluğu
İstanbul Üniversitesi

Hermes, Maia ve Zeus’un oğlu olarak dünyaya geldiği ilk gün ayaklanıp kaplumbağa kabuğundan yaptığı lirini çalarak etrafta eğlenir. Kırlarda dolaştığı bir gün Apollon’un korumasındaki inekleri çaldığı için tanrı Apollon’u öfkelendirir. İçinde bulunduğu öfkeyle Apollon, Hermes’i alıp baş tanrı Zeus’un yanına götürür ve Zeus’un ona bir ceza vermesini ister fakat Hermes elindeki liri o kadar güzel çalıyordur ki Apollon ve Zeus lirden çıkan büyüleyici sesten çok etkilenirler. Zeus’un yanına ceza alma düşüncesiyle gelen Hermes büyüleyici sesli lirinin sayesinde onun daha hızlı olmasını sağlayan bir çift kanatlı ayakkabı ve kanatlı başlık alarak tanrıların habercisi olmuştur.

Hermes’in Yunan mitolojisinde birçok hikayesi ve görevi vardır. Grubumuza isim verirken Hermes’in haberci görevini bizler de üzerimize giyindik.

Hermes aynı zamanda ölülerin ruhlarını yeraltı dünyasına taşır ve çobanlarla yolunu şaşırmış yolculara kılavuzluk eder. İlyada’da anlatıldığı üzere Hermes’in “Argos’u öldüren tanrı sıfatı”nı aldığı İo miti ise şöyledir:

İo, Yunan mitolojinde nehir tanrısı İnakhos’un kızıdır. Zeus bu su perisinin görüp ona aşık olur fakat İo, Hera tapınağında bir rahibedir ve Zeus’u reddeder. Bunun üzerine eril zihniyetin Yunan mitolojisindeki temsilcisi Zeus, İo’ya musallat olur. İo’nun babası İnakhos bir kâhine danışır. Kâhin de İnakhos’a “Ya kızın, ya ülken.” der. Bunu duyan İnakhos kızını ülkeden kovar. Yalnız kalan İo’ya Zeus yaklaşır. Bu durumdan şüphelenen Hera Zeus’un yanına gelir. Zeus sevdiği İo’yu Hera’nın gazabından korumak için onu bir ineğe dönüştürür. Hera ise Zeus’tan bu ineği ona hediye etmesini ister. Zeus İo’yu ona verir. Hera, İo’yu Zeus’tan uzak tutmak için onu bir mağaraya kapatır ve başına da yüz gözlü Argo’su diker.

Argos İo’nun başında beklerken uyusa bile elli gözü açık olurdu. Zeus Hermes’i İo’yu kurtarması için görevlendirir ve Hermes mağaraya gidip lirini çalarak Argos’un bütün gözlerini kapatmasını ve uykuya dalmasını sağladıktan sonra kafasını keser. Sadık hizmetkârının Hermes  tarafından öldürüldüğünü öğrenen Hera, Argos’un gözlerini kutsal hayvanı olan tavus kuşuna verir. Mağaradan kaçan İo’nun peşine de bir at sineği takar. İo at sineğinden kaçarken İstanbul Boğazı’ndan geçer. Bununla birlikte İstanbul Boğazı’na “öküz geçidi” (Bosphorus) ismi verilir. Boğazı geçtikten sonra Kafkasya’da zincirlenmiş olan Prometheus’la karşılaşır ve Prometheus ona “tekrar insana dönüşeceğini” söyler. Zeus İo’yu bir zaman sonra insana dönüştürür. Hermes’e İlyada’da “Argos’u öldüren tanrı” denmesi bu efsanedendir.

Troya Savaşı’nda Akhilleus tarafından öldürülen Hektor’un ruhunu ölüler ülkesine taşırken de İlyada’da karşımıza çıkar.

Odysseia’da ise Troya Savaşı’ndan sonra tanrılar tarafından evine dönmesi engellenmiş olan Odysseus, Kirke’nin adasına demir atar. Birkaç yoldaşını adada bulunan Kirke’nin evine gözlem yapmaları için gönderdikten yoldaşları geri dönmez çünkü Kirke onlara bir oyun kurmuştur. Evinde hazırladığı güzel şölene Odysseus’un yoldaşlarını davet eder fakat yemeklerin içinde insanı domuza çeviren bir sihir vardır. Yemekleri yiyenlerin hepsi domuza dönüşürler. Odysseus yoldaşlarına bakmaya giderken karşısına tanrı Hermes çıkar ve onun da bir domuza dönüşmemesi için ona bir ot verir. Kirke’nin yaptığını bilerek şölene katılan Odysseus, Hermes’in verdiği ot sayesinde domuza dönüşmez ve tabii ki arkadaşlarını kurtarır.