Ne çizdiler, niye çizdiler -2-

Çeşitli zaman dilimlerinden ve çeşitli coğrafyalardan siyasi baskılara, toplumsal olaylara karşı seslerini sanatlarıyla yükselten sanatçıları tanıdığımız sayfamızda bu sayıda karikatür sanatçılarını konuk ediyoruz.

Gazetelerde, karikatür dergilerinde gördüğümüz, toplumsal olayları eleştiren karikatürler 18.yüzyıldan beri var. Biz de 18.yüzyıldan bugüne karikatürlerin serüvenine bir göz atalım istedik. İyi okumalar.

WILLIAM HOGART

Hogart, 10 Kasım 1697’de İngiltere’de doğdu. Ressam, baskıcı, resimsel satirist ve karikatürist olan Hogart, karikatür gibi serili sanatların öncüsü olarak kabul edilir. Eserleri arasında eşsiz değerde gerçekçi portrelerden “modern ahlaki konular” üzerine karikatür tarzı serilere kadar birçok farklı çalışma vardır. Bazen acımasız da olabilen çalışmalarının çoğu dönemin politikası ve değerleriyle dalga geçen eleştirilerdir. Bu tarz çizimlere genelde onun adından gelen Hogarthçı ya da Hogarth tarzı denmektedir. Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştiren, konuşma balonları hazırlayan ressam da William Hogarth’tır.

“GÜNEY DENİZİ ENTRİKASI”

“Güney Denizi Entrikası” adlı çalışmayı Hogart, 1721 yılında tamamladı. Karikatürde Hogart, 1720-1721 yılları arasında Güney Denizi Balonu’na yol açan finansal spekülasyonları ve  yolsuzlukları konu edindi.

18.yüzyılda Güney Amerika’da faaliyet gösteren Britanya kökenli Güney Denizi Şirketi’nin hisseleri üzerindeki spekülasyon, 1720 yılında finansal yıkıma neden olan “Güney Denizi Balonu” olarak bilinen ekonomik balona sebep olmuştu. Buna rağmen şirket krizden sonra yeniden yapılandırılıp balondan sonra yüz yıldan daha fazla süre çalışma devam etti.

HONORE DAUMİER

Ressam, heykelturaş, karikatürist ve baskı resim sanatçısı olan Daumier, 1808’de Fransa’da doğdu. Çoğu eserinde, 19. yüzyıl Fransa’sındaki sosyal ve politik hayata ilişkin eleştiriler mevcuttu. Çok üretken bir sanatçı olan Daumier 4000’in üzerinde taş baskı resim üretti. Politik kişilere dair karikatürleri ve yurttaşlarının davranışlarına ilişkin eleştirileriyle tanındı.

Louis-Philippe’in krallığı sırasında Charles Philipon, La Caricature isimli karikatür dergisini yayınlamaya başladı ve Daumier bu derginin kadrosunda yer aldı. Devéria, Raffet and Grandville gibi güçlü sanatçılar da bu derginin kadrosundaydı. Daumier burada burjuvaların zaaflarını, adaletteki çürümeyi, sürekli hatalar yapan hükümetin yetersizliğini hicvettiği çizim kariyerine başladı. Kralı Gargantua olarak çizdiği bir karikatür sebebiyle 1832’de Ste Pelagic’te altı ay boyunca tutuklu kaldı. Bunun hemen ardından derginin yayını durdu; ama Daumier, Philipon’un Le Charivari adıyla yayınlamaya başladığı yeni bir gazetede çizmeye başladı.

Gaugier, 1879’da hayatını kaybetti.

CARLOS LATUFF

30 Kasım 1968’de Brezilya’da doğan Carlos Latuff, üyesi olduğu sendika için yaptığı çizimlerle tanındı. Karikatürlerinde anti-Siyonizm, küreselleşme karşıtlığı, kapitalizm eleştirisi ve ABD müdahalelerine karşı temaları işledi. İsrail-Filistin çatışması ve Arap Baharı üzerine yaptığı karikatürler, en iyi çalışmaları olarak kabul edilir.

Çalışmalarını “sanatsal aktivizm” olarak tanımlayan Latuff, Türkiye’yle ilgili yaptığı karikatürlerle ülkemizde gündeme gelmişti. Latuff, aynı zamanda 2016’nın ocak ayında verdiği röportajda “Türkiye, sultanlığa dönüşüyor.” demişti.

ALİ DİLEM

Ali Dilem, 1967’de Cezayir’de doğdu. 11 Şubat 2016’da Liberté gazetesinde yer alan karikatürleri nedeniyle bir yıl hapis cezası aldı. Bu karikatürlerde başbakan Abdelaziz Bouteflika’yı eleştiriyordu.

Dilem, sıkça hukuki yargılamalara maruz kalıyor. Bunun yanında hakkındaki bazı fetvalarda ölüme mahkum edildi.

CEM DİNLENMİŞ

Cem Dinlenmiş, 1985 yılında İstanbul’da doğdu. Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Grafik Bölümü’nü bitiren Cem Dinlenmiş, profesyonel çizerliğe 2005 yılında üniversitede okurken Bant Dergisi’nde başladı. Aynı yılın sonlarında Penguen dergisine geçti.

Cem Dinlenmiş, Penguen’de çizmeye devam ediyor. Penguen’de çizdiği “Her Şey Olur” köşesinde ülkenin gündemine dair karikatürlere yer veriyor.

NACİ EL-ALİ

Naci el-Ali, 1937’de Filisten’de doğdu. İsrail işgali sebebiyle ailesiyle beraber küçük yaşta Filistin’den göç etmek zorunda kaldı. Bir süre Lübnan’daki mülteci kamplarında yaşadı.

1960 yılında Lübnan Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun oldu. Özellikle Filistin davasına vurgu yapan karikatürleriyle kısa zamanda fark edildi. Çeşitli yayınlarda yer alan çizimleriyle ilgi gördü.

Filistin’in en ünlü sanatçılarından biri olarak kabul edilen Naci el-Ali, 40.000’in üzerinde karikatür çizdi. En önemli çizgi karakteri olan Hanzala, Filistin’in verdiği özgürlük mücadelesinin sembollerinden biri oldu.

22 Temmuz 1987’de Londra’da uğradığı bir suikast sonucu vefat etti. Suikastten Mossad sorumlu tutuldu. Ölümünden sonra Dünya Gazeteler Birliğince “Golden Pen of Freedom” (Özgürlüğün Altın Kalemi) ödülüne layık bulundu.

SEMİH POROY

Semih Poroy, 1954 yılında Samsun’da doğdu. İlk karikatürü 1975 yılında Akbaba dergisinde yayınlandı. 1954’te Samsun’da doğan Semih Poroy, 1977’den itibaren Cumhuriyet gazetesinde ‘Harbi’ karikatürler çizmeye başladı. Poroy, son 10 yıldır aynı gazetenin kitap ekinde ‘Feklavye’ köşesinde yayıncılık dünyasını hicvdeden karikatürler çiziyor.

TURHAN SELÇUK

1922 yılında Milas’da doğan Selçuk’un ilk karikatürleri 1941’de Adana’da Türk Sözü, İstanbul’da Kırmızı Beyaz ve Şut’ta yayımlandı.

1948’de Şaka, Akbaba, Tasvir ve Aydede dergilerinin kadrolarında yer aldı. Ertesi yıl Yeni İstanbul gazetesine girdi. ABD`li Karikatürcü Saul Steinberg’in “çizgiyle mizah” anlayışını benimsedi. Aynı gazetede karikatür tarihini ele alan yazılar kaleme aldı. “Grafik mizah”ın karikatürün evrensel anlatımı olduğunu savundu.

1951’de ilk sergisini açtı; 1952’de, kardeşi İlhan Selçuk ile birlikte öncülerinden olduğu 1950 Kuşağı`nın ilk yayını 41 Buçuk adlı mizah dergisini, 1953’te de Karikatür’ü yayımladı.

İlk kitabı Turhan Selçuk Karikatür Albümü’nü çıkardığı 1954’te Milliyet gazetesine başkarikatürcü olarak giren sanatçı, oluşturduğu karikatür üslubunu bu dönemde geometrik bir estetiğe oturtmaya başladı ve bu tür yapıtları, kardeşiyle birlikte çıkardığı mizah dergisi Dolmuş’ta ivme kazandı.

1957’de Milliyet’te “Abdülcanbaz” adlı ünlü çizgi roman kahramanının maceralarına başladı; 1959’da 140 Karikatür’de yeni dönem yapıtlarından bir seçki düzenledi. 1960’larda İtalyan mizah dergisi II Travaso`nun kadrosuna girdi.

1961`de haftalık politika dergisi Yön’de çizmeye başladı; 1962’de Turhan 62, 1964’te ise Hiyeroglif, 1969`da Hal ve Gidiş’i yayımladı. Aynı yıl ikinci kez Yeni İstanbul’a döndü, daha sonra Akşam’a geçti, 1972’de ise Cumhuriyet gazetesinde haftalık panoramik politik karikatürler çizmeye başladı. 1979’da ansiklopedik albümü Söz Çizginin’i yayımladıktan sonra 1980’de Milliyet’e döndü.

Selçuk, Milliyet gazetesinin ardından son olarak Cumhuriyet gazetesinde çiziyordu.