Brezilya’da cezaevi savaşının arka planı

Sandino PATRIOTA
Sao Paulo

Ülkenin kuzeyindeki Amazonas eyaletinin başkenti Manaus’taki bir hapishanede, 2017’nin ilk günlerinde çıkan isyan Brezilya cezaevi sistemindeki sorunun derinliğinin teşhir olmasına neden oldu. Bu isyan, gerçek bir katliama dönüştü; kafa kesmeler ve diğer korkunç eylemler sonucu 56 kişi yaşamını yitirdi. 

Manaus isyanının ardından Raraima (33 ölü), Rio Grande del Norte eyaletindeki Alcaçuz’da (30’dan fazla ölü) çatışmalar yaşandı ve ülkenin güneydoğusundaki Belo Horizante kentinde isyan başladı. Bu isyanların ülkenin diğer bölgelerine de yayılması da mümkün. 

Ülkede buna benzer olaylar en son 2006 yılında yaşanmıştı. O yılki isyanlar, uluslararası uyuşturucu ticareti, banka soygunları ve insan kaçakçılığı yapan bir mafya grubu olan PCC (Başkent Birinci Komutanlığı) isimli suç örgütünün talimatıyla başlamıştı. 

O günün eylemleri 2017 yılında yaşananlar için de ipucu veriyor. 2006’da askeri polis, PCC’nin saldırılarına misilleme olarak Sao Paulo kentinin sınırlarında yaşayan yoksul ve siyah gençlere sistematik saldırılar düzenledi, iki haftadan kısa bir süre içinde 600 kişi öldürüldü. 

SUÇ ÖRGÜTLERİNİN İKTİDAR SAVAŞI

Bu yıl gerçekleşen isyanlar, ülkenin düşük nüfuslu eyaletlerindeki cezaevlerindeki mevcut iktidar savaşının sonucu olarak ortaya çıktı. 

PCC örgütünün eylemleri ulusal ölçekte yayarak kuzey ve kuzeydoğuda bulunan yerel boyuttaki –Suç Sendikası, Kuzeyli Aile ve Kızıl Kumandanlık gibi- küçük mafya gruplarını devredışı bırakmaya çalıştığı görüldü. 
1970’lerden bu yana, cezaevlerinin kontrolü mafya grupları için stratejik önemde oldu. Devlet hapishanelerde gerçek bir kontrole sahip olmadığı için mafya grupları kendilerini buralarda örgütlediler, kurallar koydular, tutuklandıkları zaman korunmalarını garanti altına almak gerekçesiyle cezaevi dışındaki örgüt üyelerinden para topladılar. PCC ise bu sistemi en iyi uygulayan örgüt oldu. 

Bu şekilde, daha fazla cezaevi mafyanın kontrolü altına girdi, cezaevi dışındaki iktidarları da, özellikle uluslararası uyuşturucu ticareti açısından, büyüdü.

HÜKÜMETİN BİR PLANI YOK

Fakat tüm bunlar Brezilya cezaevi sisteminin çöküşü sayesinde gerçekleşme imkanı buldu.  Brezilya’da bugün kapalı cezaevlerinde 622 bin mahkum bulunuyor, bunlara yarı açık olanlar da eklenince neredeyse 1 milyon insan ediyor. Brezilya; ABD, Rusya ve Çin’den sonra dünyanın cezaevinde en çok mahkum bulunan dördüncü ülkesi. 

Bu mahkumlar aşırı kalabalık hücrelerde, herhangi bir uluslararası örgütün asla kabul etmeyeceği koşullarda kalıyor. Bu yılki ikinci isyanın meydana geldiği Roraima Cezaevi’nde, örneğin, azami kapasitenin üç katı mahkum bulunuyor. 

Bir yandan da tutuklu sayısı giderek artıyor, fakat Brezilya hükümetinin cezaevi sorununu çözmeye dair herhangi bir planı yok. Ülkedeki faşist gruplar mahkumların ölümünü kutlarken, eyalet hükümetleri cezaevlerinin kontrolünü özel şirketlere vermek istiyorlar, ki ilk isyanın meydana geldiği Manaus cezaevinde bu yapıldı.  

İÇERİDEKİ KRİZ DIŞARIDAKİ KRİZİN YANSIMASI

Benzer şekilde hukuk sistemi de kriz yaşıyor. Brezilyalı mahkumların yüzde 30’dan fazlası hâlâ mahkemelerin nihai kararlarını bekleyen tutuklular ve tahliye edilmeden hapis tutuluyorlar. 

Mahkumların yüzde 80’den fazlası ise uyuşturucu ticareti ya da hırsızlıkla bağlantılı suçlar nedeniyle hapis yatıyor. 

Herkesin bildiği gibi bugün hapishaneler gerçekte, düşük profilli suçluların profesyonel suçlular haline geldikleri suç okulları durumdalar. Ceza sistemindeki ırkıçılık da bunda etkili. 

Brezilya’daki mahkumların çoğunluğu, her dönemde, 29 yaş altı genç, siyah ve yoksul mahallelerden gençler olmuştur. Mafya gruplarının iktidarlarını inşa edebilmelerinin temelinde bu gerçek yatmaktadır. 
Brezilya cezaevlerindeki şiddet, cezaevlerinin dışındaki toplum içi şiddetin bir yansımasıdır. Ekonomik kriz, işsizlik ve büyüyen sosyal eşitsizlikler gençlerleri hergün daha da fazla oranda örgütlü suça itmektedir. 

(Çeviren: Elif Görgü)