Vardiyalı çalışma: hem bedeni hem ruhu çökertiyor

Adile DOĞAN

İşçi kadın arkadaşlarla birlikte Ekmek ve Gül dergisini okuyorduk. Sıra orta sayfaya geldiğinde “Gece Vardiyası: Sürekli çalışan, yorgun ve uykusuz kadınlar” başlığı Nazlı’nın dikkatini çekti. “Yazıyı ben okuyacağım” dedi. Sesli okumaya başladı. Her cümlenin başında ya da sonunda yüzünde acı bir gülümse beliriyordu. O okudukça Arzu “Biz de bunları yaşadık” diyordu. Bir süre sonra Nazlı yoruldu ve kaldığı yerden Arzu okumaya başladı. Yazı sona erdiğinde iki arkadaş gece vardiyasında neler yaşadıklarını anlatmaya başladı.

Arzu, evin fedakar kızı, uzun yıllardır ailesine bakmak için çalışıyor. En uzun çalıştığı yerde 10 yılını tamamlamış. Hayatında ilk kez, yeni başladığı fabrikada vardiyalı çalışıyor. 7 aydır evli. “Ailemin bütün derdi tasası benim omuzlarımdaydı. Kendi hayatımı kurmak istedim ve evlendim. Evlilik hazırlıkları yaparken biz de hayaller kurduk, sırt sırta verip çalışırız geçinir gideriz diye.” Evin eksiklerini borçla harçla tamamladıktan sonra evlenmişler.

SIRT SIRTA VERİRİZ DEDİK AMA SIRTIMIZ BİLE BİRBİRİNE DEĞMİYOR

Evlendikten kısa bir süre sonra çalıştığı işyerinden maaşların sürekli geç ödenmesinden ötürü ayrılmış. Bir süre işsiz kalmış. “Yeniden bir başka fabrikada vardiyalı ve asgari ücretle çalışmaya başladım. Eşim de vardiyalı çalışıyordu. Yine de moralimi bozmadım. ‘Çok borcumuz var, yaparız’ dedim. Evlenirken her şeyi borç ettik. Ayrıca öyle hayal ettiğimiz gibi de olmadı” diyor.

Vardiyalı çalışmadan ötürü eşiyle bir araya gelemediklerini ve bir çok evli arkadaşının da aynı sorunu yaşadığını söylüyor Arzu. “Borçlar, geçim sıkıntısı bunlar zaten büyük dertlerimiz. Hani dedim ya sırt sırta verir çalışırız; inan ki sırtımız bile birbirine değmiyor. Vardiyalarımız çok az denk geliyor. Birimiz işteyse diğerimiz uyuyor. Birbirimizi uyandırmamak için ayrı odalarda yatıyoruz. Çünkü çalıştığımız işler ağır ve dinlenemeyince gece vardiyasında çalışmak iki katı zorlaşıyor” diyor.

“Bir gece işten eve servisle dönüyordum, eşim vardiyadaydı. Ben de çok yorgundum. Eve gidersem kesin evi temizlemeye kalkışırım diye düşündüm ve yine aynı mahallede oturan ablama gitmek istedim. Gece saat 3’tü ve servis şoföründen iki sokak ilerde bırakmasını istedim. Şoför ‘Fabrika yakıt parasını vermiyor’ diyerek beni orta yerde bıraktı. Elime taş aldım korka korka yürümeye başladım. Sokak köpekleri etrafa toplanmaya başladı, inanılmaz korktum ve köpeklerin saldırısından tamamen şans eseri kurtuldum. Kadınlar için gece vardiyası uykusuzluk, güvencesiz çalışma demek. Ekmek ve Gül dergisindeki yazının bu nedenle fazlası var eksiği yok” diyor.

VARDİYALI ÇALIŞANIN DOSTU KALMAZ

30 yaşındaki Nazlı, “Bunlar da bir şey mi” diyerek söze başlıyor. Bazı kadın işçilerin çocukları olduğunu, hiç uyumadan işe geldiklerini, hatta gündüzleri çocuklara bakmak için bazı kadınların özellikle gece çalışmayı tercih ettiklerini anlatıyor.

Nazlı, “Gece vardiyasında en büyük sorun uykusuzluk ve uykusuzluğun yarattığı sinirlilik. Bu durum hayatın tamamına, arkadaş ilişkilerine yansıyor. İster istemez insan etrafındakileri kırıp döküyor” diyor. Nazlı annesinin de fabrikada çalıştığını anlatıyor, “Annem 56 yaşında, çok yoruluyor. Gece vardiyasından çok bitkin dönüyor. Yaşından dolayı vücudu zayıf düşmeye başladı. Çeşitli rahatsızlıkları var ve yaşından dolayı hemen uykuya dalamıyor. Gece çalışması aslında bütün yaşamımızı alt üst ediyor. Benim vardiyam genelde haftada iki defa değişiyor. Bazen mesai saatinden önce arayarak işe çağırıyorlar. Bu bazen tam uyku arasında oluyor ve lanet okuya okuya kalkıp işe gidiyorum. Gece çalışmasının kadınlar için kesinlikle yasaklanması ya da daha sağlıklı bir ortam yaratılması lazım” diyor.

YORUCU VE UYKUSUZ GÜNLER GERİ GELDİ

Nazlı lise bittikten sonra bir jilet fabrikasında vardiyalı çalışmaya başlamış ama bir süre sonra uykusuzluğun yol açtığı sorunlar nedeniyle bırakmış: “Uykusuzluk yüzünden olup bitenleri algılamamaya başladım. Psikolojik sorunlar yaşamaya başlayınca 4 yıl sonra oradan çıktım. Sonra birçok iş kolunda çalıştım. Girdiğim her yer çok yorucuydu. Bir ara büro işinde çalıştım. Maaş vs. sıkıntı olmaya başladı ve ben yeniden fabrikaya geri döndüm. Şimdi yeniden vardiyalı bir fabrikada çalışıyorum. Yorucu ve uykusuz günler geri geldi” diyor.