Yemenli işçiler, savaş ve açlık kapanında

Baligh Al MEKHLAFİ
equaltimes.org

Aylarca maaş alamayan Yemenli Yazar ve Gazeteci Hassan Abdel Warith, ailesinin geçimini sağlamak için 5 bin kitaplık kütüphanesini satışa çıkarmak zorunda kaldı. Aslında Warith’in şanslı olduğu söylenebilir; çünkü şu anda Yemen’de süren savaşta sayıları 25 milyonu bulan  erkek, kadın ve çocuklar yaşam mücadelesi veriyor.

Uluslararası Sağlık Örgütüne göre ülke nüfusunun yüzde 80’inin yardıma gereksinimi var. Savaştan önce bile nüfusun yaklaşık yüzde 54.5’i yoksulluk koşullarında yaşıyordu.

İlk etapta iş bulabilecek niteliklere sahip olanlar bile sıkıntı içinde. Devlete ait al Wahda gazetesinin yazı işleri müdürü olan Abdel Warith, Yemen’de 4 aydan daha uzun süredir maaş ödenmeyen 1 milyon 250 bin kamu çalışanı arasında yer alıyor.

Ekonomik kriz ve genel bir baskı ortamının yanı sıra Eylül 2014’den bu yana 10 bin kişiden fazla insan yaşamını kaybetti. Böylesi bir çatışmanın ortasında binlerce işçi, grev ve oturma eylemleri düzenliyor.

Bir kamu çalışanı olan Mana’a Shaddad, “Şu anda biz dar gelirli insanlar, ev sahipleri ve gıda mağazaları karşısında her gün sorun yaşadığımız için maaşların gecikmesi sıkıntılarımızı daha da şiddetlendirdi” diyor.

2015’TEN BU YANA İNSANİ KRİZ YAŞANIYOR

Yemen’deki savaş, Suudi Arabistan’ın desteklediği Abdurabbu Mansur Hadi hükümeti ile diğer Arap ülkeleri ve devrik cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih ve İran tarafından desteklenen Husi isyancıları arasında Mart 2015’de başladı.

Bu savaşta 36 binden fazla insan yaralandı; hava saldırıları, bombalar ve top atışlarıyla hastanelerin, okulların köprülerin ve işyerlerinin imha edilmesi sonucu ciddi bir insani kriz ortaya çıktı.

Savaş, petrol, gümrük ve vergi gelirlerini kesti; zaten kronik olarak kaynak bulamayan kamu finansmanı ve kamu sektörünü çöküşün eşiğine getirdi.

ÖDENMEYEN MAAŞLAR, ÖFKE, EYLEMLER

Hükümet, Husilerin kontrolünde olan başkent Sana’dan bir kıyı kenti olan ve şu anda hükümetin bulunduğu kent olan Aden’e taşıdıktan sonra, ulusal bankayı faal durumda tutmaya çalışıyor; ancak ülke yavaş yavaş, sendeleyerek düşüşe geçiyor.

Equal Times’a konuşan ve isminin açıklanmasını istemeyen bir Maliye Bakanlığı çalışanı, “Tüm devlet kurumları maaşların geç ödenmesi nedeniyle çalışamaz durumda” diyor: “Devlet kurumlarının genelinde protesto ve öfke yaygın. Husilerden korkanlar ve protestolara katılmayan çalışanlar bile evlerinde oturup maaşlarla ilgili haber bekliyorlar.”

Maaşlar ödenmediği için Yemen’de caddelerde benzeri görülmedik bir dilencilik olayına tanık olunuyor. Yine kriz, batı kıyısında açlığa; ülke genelinde 14 milyon 140 bin kişinin gıda güvensizliği yaşamasına; gıda sıkıntısının artmasına neden oldu.

“Ne yazık ki kamu çalışanlarının maaşları politik bir çatışma konusuna dönüştü” diyor, Su ve Çevre Bakanlığı çalışanı Abdel Qawy Hussein: “Binlerce çalışan, kendini birden parasız pulsuz bulmak için ne tür bir yanlış yaptı?” diye soruyor.

Yemenli bir yetkili de, devlet kurumlarında çalışan 1 milyonun üzerindeki çalışana aylardır maaş ödenmediğini doğruladı. Bu çalışanlar, hemen hemen yarısı çocuk olan 6 milyon 900 bin kişiye bakmakla yükümlü.

Yemen Merkez Bankasına göre, hükümetin aylık maaş ve ücret gideri toplam 75 milyar riyal (300 milyon ABD doları). Bunun 25 milyar riyali (100 milyon ABD doları) askeri personele gidiyor.

Savaş ayrıca, resmi kaynaklara göre, yaklaşık 1.5 milyon yoksulu 2015 yılı başlarından bu yana sosyal yardım fonundan aldıkları nakit yardımından mahrum bıraktı; bu insanların zaten yüzde 63’ü gıda eksikliği çekiyor. Bu nakit yardımının üç aylık toplam maliyetinin yaklaşık 22 milyar 700 milyon riyal (90 milyon ABD doları) olduğu tahmin ediliyor.

Yemen Planlama Bakanlığı’nda çalışan Sarah Abdullah, “Nakit krizi, ekonomik, toplumsal ve insani göstergelerde ciddi risklere yol açarak, yalnızca kamu çalışanlarının maaşlarının değil aynı zamanda genel olarak devlet bütçesinin askıya alınmasına neden oldu”  dedi ve ekledi: “Kıtlık göstergeleri ve insani felaket riski her geçen gün  var gücüyle artıyor.”

İŞÇİLERİN EYLEMLERİ

Yemen Genel İşçi Sendikaları Federasyonu başkanı Ali Belkhadr, BM’e ve uluslararası finans örgütlerine çağrı yaparak ücret-maaş ödeme mekanizmaları üzerine anlaşma sağlanması için savaşan taraflara baskı yapmalarını istedi.

Sendikalar, Sana’da ve Aden’de maaşların ödenmemesini protesto için yapılan grevlerde, barış sürecinde ve toplumsal diyalogda, daha fazla muhatap alınmalarını talep ediyor.

General Elektrik Şirketi’nden bir sendikacı, 100 binin üzerinde insana bakmakla yükümlü olan yaklaşık 24 bin çalışanın, 5 ayı aşkın bir süredir maaş alamadıklarını ve yaptıkları protestolar süresince hem hükümet hem de Husilerin baskısına maruz kaldıklarını bildirdi.

Geçen yılın sonunda Aden’de bulunan Elektrik Çalışanları Sendikası, talepleri karşılanmadığı taktirde tüm hizmet kurumlarının elektriğini kesme tehdidinde bulundular.

EKONOMİ FELÇ

Yemen’de Ekonomik Medya Merkezi’nin başkanı Mustafa Nasr, Facebook’ta, maaş ödenmemesi durumu için Yemen ekonomisinin geleceğini karartacak olan büyüyen bir kar topu benzetmesi yaptı.

Başkan Hadi, Husilerin yabancı kaynakları boşa harcadığını söyledi. Bundan sonra Yemen hükümetinin Eylül ayında merkez bankasını Sana’dan Aden’e taşıma kararı geldi.

O ay New York’a yaptığı ziyaret sırasında, uluslararası kuruluşlara, ayrım yapmaksızın, Husilerin kontrolündeki bölgeler dahil tüm Yemen’de maaşların ödeneceğinin sözünü verdi.

Bununla birlikte Merkez Bankası, yönetim kurulunu değiştirdikten ve 400 milyar riyal (yaklaşık 1.5 milyar ABD doları) basma sözü verdikten sonra bile geciken maaşların ödenmesini kolaylaştıracak yetide değildi. Aylar geçti; ancak Yemen işçi sınıfını etkileyen kriz bitecek gibi görünmüyor. (Çeviren: Hilal Ünlü)