8 Mart 1857, New York tekstil işçilerinin grevi

1850’li yıllar, tüm ABD’de işçi hareketlerinin yükseldiği yıllardır. Sanayi işçileri olağanüstü zor koşullar altında çalışmaktadır. Bu zorlu koşullarda New York’ta 40 bin tekstil işçisi direnişe geçer. Başlıca talepleri; 16 saatlik iş gününün 10 saate indirilmesi, insanlık dışı çalışma koşullarının düzeltilmesi, ücretlerin yükseltilmesi, kadın işçilerin eşit haklara sahip olmasıdır.

İşçilerin yoksul semtlerden başlayan yürüyüşleri kenti boydan boya geçerek zenginlerin oturduğu mahallelere doğru yönelir. Bu mahallelerden geçerken polis, grevcilere acımasızca saldırır. Bu saldırı sonucu direniş kırılır. Grevin ardından tekstil ve tütün sanayiinde birbiri ardı sıra başka grevler patlak verir.

1857 New York’unda, tekstil sektöründeki bir grup kadın işçinin düşük ücretlere ve çalışma koşullarının düzeltilmesine yönelik protesto gösterilerinde bulunduğu ve fabrika yangınında 129 kadın işçinin hayatını kaybettiği yaygın bir kabuldür.

Yapılan yeni nesil araştırmalarda şimdiye dek 1857 tarihinde, New York’ta bir yangınla sonuçlanmış kesinleştirilmiş bir grev kaydına rastlanmasa da o dönem ve sonraki yıllarda da işçi kadınların yaygın ve kararlı hak mücadeleleri verdikleri bir gerçektir.

KADININ KURTULUŞU İÇİN!

1889 Paris, Uluslararası İşçiler Kongresinin çağrısı

II. Enternasyonal’in kurulduğu, 1889’da Paris’te toplanan ‘Uluslararası İşçiler Kongresine (Uluslararası Sosyalistler Kongresi, daha sonra da yer yer Uluslararası Sosyalistler Birliği olarak da anılır) katılan kadın delegelerin kadın sorununa yaklaşımına baktığımızda, bariz bir şekilde işçi kadınların sorunlarıyla uğraştıkları görülür; Kadın delegelerden biri kongredeki aktif çalışmalarıyla dikkati çekmektedir. Clara Zetkin, bu kongreye iki grubu temsilen delege olarak katılmıştır; Berliner Volkstribüne etrafındaki işçiler ve Berlinli işçi kadınlar. Clara Zetkin 1889 yılında Paris’te yapılan kongreye “Kadının Kurtuluşu İçin!” başlığını taşıyan bir rapor sunar. Clara Zetkin’in raporunda da yer aldığı üzere, salt “kadın hakları savunuculuğu” reddedilir ve sınıf mücadelesi temelinde kadınlar mücadeleye çağrılır.

Clara’ya ve kongrede onun görüşlerini savunanlara göre burjuva kadın, kocasına karşı kendi mülkiyeti üzerinde bağımsız, özgür tasarruf talebini yükseltirken, işçi kadınların sömürünün boyunduruğundan kurtulma mücadelesine sırtını dönmektedir.

'EŞİTLİK' ŞİMDİ VE HER YERDE!

17 Ağustos 1907 Stuttgart,
Birinci Uluslararası Sosyalist Kadın Konferansı

Stuttgart’ta yapılan “Birinci Uluslararası Sosyalist Kadın Konferansı” nda kadın sorunu üzerine uzun tartışmalar yapılır. Konferans kararı gereği “Uluslararası Sosyalist Kadın Sekretaryası” oluşturulur ve başına Clara Zetkin geçer. Clara bu görevi, 1917 yılına kadar yürütecektir.

Konferans kararlarının tümü, kadının iktisadi ve toplumsal hayatta tam eşitliğini esas alır. “Kadınlara ayrımsız oy hakkı” da alınan kararlar arasındadır. Konferansta ayrıca, “Eşitlik” isimli kadın gazetesinin uluslararası sosyalist kadın hareketinin merkez yayın organı olmasına karar verilir. Gazetenin editörlüğüne Clara Zetkin* seçilir.

1 MİLYONDAN FAZLA KADININ YANIT VERDİĞİ ÇAĞRI

26-27 Ağustos 1910, Kopenhag,
İkinci Uluslararası Sosyalist Kadın Konferansı

1910 yılında Kopenhag’da, uluslararası kadın konferansının ikincisi gerçekleştirilir. Sendikalar, sosyalist partiler ve çalışan kadın kulüplerini temsilen 17 ülkeden 100 kadın delegenin katıldığı konferansta, kadınlara yönelik talepler tarihi önemdedir. Dikkat çekici talepler arasında; kadın işçilere günde sekiz saatlik çalışma süresi, hamile kadın işçilere doğumdan önce 8 haftalık doğum izni, emziren kadınlara süt izni, 12 yaşından küçük çocukların çalıştırılmasının yasaklanması, işsiz kadınlara sosyal güvenlik ve kadınlara oy hakkı da bulunmaktadır.

Aynı Kopenhag Konferansında, her yıl bir günün kadınların ekonomik ve politik haklarıyla ilgili uluslararası bir dayanışma ve mücadele günü olarak kutlanması için Clara Zetkin tarafından sunulan öneri benimsenir ve karar altına alınır.

Alınan bu kararın sonucu olarak sadece Almanya, Avusturya, Danimarka ve İsviçre’de 1911 yılının 19 Mart’ında “Uluslararası Kadın Günü” olarak 1 milyondan fazla kadının katılımıyla kitlesel kutlamalar yapılır.

Konferans, emekçi kadınlarla ilgili uluslararası bir dayanışma ve mücadele gününün öneminin farkındadır. Nitekim bunun önemi, konferanstan çok değil, 6 gün sonra Triangle Gömlek Fabrikası Yangını ile acı bir şekilde anlaşılacaktır…

KAPISI KİLİTLİ ATÖLYELERDE ÖLÜMÜNE ÇALIŞMA

25 Mart 1911, New York,
Triangle Gömlek Fabrikası Yangını

1900’lü yıllarda Amerikan sanayi işçileri çok ağır çalışma koşullarına sahiptir. Böylesi zor koşullar altında New York’taki Triangle Gömlek Fabrikasında çıkan yangının ağır sonuçları olur. Fabrikadaki yöneticilerin, işçilerin iş zamanlarını zapturapt altına almak amacıyla atölye kapılarını kilitli tutuyor olmaları facianın boyutunu artırır. Yangında, 123’ü kadın olmak üzere 146 tekstil işçisi ölür. Ölenlerin yarıya yakın kısmı fabrika binasının üst katlarından atlayarak düşme sonucu gerçekleşir.1

Olaya ilişkin olarak, Cornell Üniversitesinin, referans verilen web sitesinde geniş bir kaynakçaya ulaşılabilir. Ayrıca ABD işçi sınıfı tarihinde önemli bir yer tutan bu olayla ilgili birçok da kitap yayımlanmıştır.2  Keza, Birleşmiş Milletler Çalışma Departmanı arşivlerinde de bu olayın geniş bir hikayesi yer almaktadır.3

Olay, ABD ve dünya kamuoyunda büyük yankılar uyandırır. Sonraki yıllarda kadın işçilerin mücadelesinde bir kilometre taşı olarak belleklerde yer eder ve ayrı bir yere sahip olur. Facia sonrası hükümet ve yerel yönetimler çalışma yasalarında kısmı iyileştirmeler yapmak zorunda kalırlar.

Bu olaydan 10 ay sonra, yine ABD’de dünya emekçi kadınlarının mücadelesinde derin izler bırakacak başka bir olay yaşanacaktır. Bu, tarihe Ekmek ve Gül Grevi olarak geçecek olan görkemli bir kadın direnişidir.

(*)Alexandra Kollontai: Selected Articles and Speeches, Progress Publishers, 1984
1- Cornell University, Web site, https://trianglefire.ilr.cornell.edu/
2- The Triangle Shirtwaist Factory Fire: The History and Legacy of New York City's Deadliest Industrial Disaster Paperback – October 1, 2014
- Triangle: The Fire That Changed America Paperback – August 16, 2004
  - The Triangle Shirtwaist Factory Fire: Core Events of an Industrial Disaster (What Went Wrong?) Paperback – January 1, 2014
3-https://www.osha.gov/oas/trianglefactoryfire.html

Sonraki yazı: Ekmek istiyoruz, gül de! Ocak 1912, Massachusetts, Lawrence Tekstil İşçileri Grevi

Ekmek de istiyoruz, Gül de!

Önceki yazı: Dünyada kadın mücadelesi ve bir tarihçe

Dünyada kadın mücadelesi ve bir tarihçe