Dersim-Qoçgiriye- Qerebel Kültür Projesi halka tanıtılıyor

Şerif KARATAŞ
İstanbul 

Dersim, Koçgiri ve Karabel bölgelerinin yerel tarihini, kültürünü araştırarak kayıt altına almayı, arşivlemeyi, korumayı ve aktarmayı hedefleyen Dersim-Qoçgiriye- Qerebel Kültür Projesi 8 Nisan’da Şişli Kent Kültür Merkezinde düzenlenecek sergi, panel ve konser etkinliklerle tanıtılacak. 

Dersim, Koçgiri ve Karabel Kültür Projesini; Mesut Keskin, Tevfik Şahin, Cemal Taş, Bülent Çatalkaya, Fevzi Kaya, Sunal Erdoğan ve  Pınar Polat gerçekleştirdi. Müzisyen Bülent Çatalkaya Karabel’de yaptıkları saha çalışmaları ve proje hakkında konuştuk. Sivas- Koçgiri’de tek Zazacanın konuşulduğu bölgenin Karabel olduğunu söyleyen Çatalkaya, bu bölgenin Koçgiri’de küçük bir bölge olduğu bilgisini veriyor. Karabel’in Dersim’le yaşam, inanç ve dil bakımından benzerlik taşıdığını anlatan Çatalkaya, projelerine konu olan yerlerle ilgili şimdiye kadar herhangi bir arkeolojik çalışmanın yapılmadığına vurgu yapıyor. Yaptıkları kayıtlarla ilgili Çatalkaya şunları söylüyor: “Bu çalışmanın kapsamına, yaşlıların yaktıkları ağıtlar, inanca dair Kürtçe, Zazaca ve Türkçe şarkılar, dünden bugüne üretim araçları, mitolojiler, hikayeler, halı ve kilimler, elde hazırlanan kökboyaları, tarım aletleri, yemek tarifleri gibi, bölge halkının günlük yaşamına ve geçmişine dair birçok unsur giriyor.”  

Karabel bölgesinde daha önce Tevfik Şahin’in yaptığı önemli kayıtlarını iyi kayıt alınamadığı için, geçen yıl yaz bir ay sahada çalıştıkları ve 15 yaşlıyla görüştükleri bilgisi veren Çatalkaya, Karabel bölgesinde hem Kürtçe hem de Zazacanın konuşulduğunu söylüyor. Çatalkaya, projenin ilk ayağının, müzikal kısmını CD’ye taşımak ve kitaplaştırmak olduğunu belirtiyor.  Çatalkaya, bunu da yapacakları etkinlikte elde edecekleri gelirle yapacaklarını ifade ediyor. 

‘AĞITLARLA DERTLERİNİ ANLATMIŞLAR’

Yaptıkları saha çalışmasında müzikal boyutuna dair değerlendirmeye ilişkin Bülent Çatalkaya şunları söylüyor: “Koçgiri ve Dersim bölgesinde kilamlar ve ağıtlar belirgin bir karakter taşıyor. Tamamen uzun hava. Koçgiri’de kadınlar mezarlara siyah giyinip kilam okurlar. Ve doğaçlama okuyorlar. Bu kilamların içerisinde 1920 Koçgiri İsyanı’nda kaybedilenlerin arkasında yapılan ağıtlar var. Bildiğimiz Miro’ydu. Miro’nun başka dörtlükleriyle karşılaştık. Diğer biri de inanç üzerine söylenen deyişler ve nefesler var. Bunlar üç dilde söyleniyor. Kadınlar çok halay türü şeyler söylemedi. İnanç çok baskın bir form. Nedeni katliamların olduğu bir bölge. Dolayısıyla bütün dertlerini ağıtlarla ifade etmişler.”

Deyişlerin diliyle ilgili de Çatalkaya, “Müzikal yapıları Türkçe okunanlara çok benzerlik gösteriyor. Bunların orijinleri Kürtçe mi Zazaca mı Türkçe mi okunuyor bilgimiz yok. Ama eserlerin içeriğinden yaşlıların ifadelerinden geçmişlerinden o muhabbetlerden Kürtçe, Zazaca deyişleri öğrendikleri belli oluyor. Ama bu dil ve form değişimleri çok ustaca yapılmış. Bu da bu geçişlerde bilgeler olduğu, bilgilerin hem dili hem de müziği iyi harmanladıkları kesin. Geçmiş kayıtlarda Ermeni aşıkların çok iyi Türkçe kullandıklarını biliyoruz” diyor. 

KAYNAK YAŞLILAR 

Kaynağın yaşlılar olduğunu hatırlatan Çatalkaya şunları söylüyor: “Müzikle, kültürle uğraştığımız için, insanın canı yanıyor. Bunları kaydetmesek belki de önemli bir ölçüde önümüzdeki yıllarda kaynaklar yok olup gidecekti. Çünkü çok değerli şeyler anlatıyorlar. Hepsi kaynak. Kürt Alevilerin de genel anlamda Alevilerin problemi var. Kendi çöplüğünün değerli olduğunu göremezler. Yaşamın en değerli yeri çöplüktür. Çünkü her şey en son oraya atılır.” Çatalkaya, yaptıkları çalışmanın gelecek kuşaklar için kapı aralayacağına inandığını belirtiyor. 

BÜLENT ÇATALKAYA KİMDİR?

Bülent Çataltaya müzik öğrenimine 1992’de İstanbul’da Hasret Gültekin ile bağlama çalışarak başladı. Daha sonra Ruhi Su Vakfında uzun dönem bağlama ve repertuvar dersleri alan Çatalkaya, 2000’de Erol Parlak’la ileri düzeyde bağlama teknikleri ve şelpe üzerinde çalıştı. Ardından sahne çalışmalarına katıldı. 2001’de asistan olarak dersler vermeye başlayan Çatalkaya, 2009-2012 yıllarında Çetin Akdeniz yönetiminde Mavi Nota Halk Türküleri Topluluğunda orkestra ve şef yardımcılığı görevinde yer aldı Çatalkaya, 2013’te kurduğu Bedestan Müzik Okulunda bağlama eğitimi ve sanatsal çalışmalarını sürdürüyor. 

ETKİNLİK PROGRAMI

Panel, kültürel sergi ve yöresel yemek ikramının yapılacağı etkinlikte,  konser bölümünde ise Metin -Kemal Kahraman, Gülseven Medar, Bedestan Müzik Topluluğu ile yerel sanatçılar Xalıke Xane, Şıxo, Süleyman Solmaz, Qemero Areiz, Usênê Pardiye ve Meta Guluko sahne alacak. Etkinlik saat 16.00 ila 22.00 arasında Şişli Kent Kültür Merkezinde gerçekleşecek. Etkinliğe gitmek isteyenler biletleri şu adreslerde bulabilir: Miyan Sahaf, Mephisto Beyoğlu, Mephisto Beşiktaş, Armoni Müzik, Bedestan Müzik Okulu, Şara Cafe Resturant Gazi Mahallesi, Zaza-Der Beyoğlu.