Hepimiz değişeceğiz eğer kendi kendimizi yok etmezsek

Ercan KARAKAYA

Yüksek Seçim Kurulu’nun mühürsüz oyları geçerli sayması, sosyal medyada dolaşan ‘hile’ görüntüleri, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ‘atı alan Üsküdar’ı geçti’ açıklaması, sokağa taşan tepkiler... 17 Nisan’da hepimiz bir gün önceki şaibeli seçim sonuçlarını konuşurken Türkiye önemli bir bilim insanını kaybetti. 

Türkiye’nin en önemli arkeologları arasında gösterilen Prof. Dr. Güven Arsebük’ün ölüm haberi sosyal medyada ve arkeoloji sitelerinde haber olabildi sadece. 

Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, ‘referandum yorgunluğundan’ olsa gerek Arsebük için ancak 4 gün sonra 21 Nisan’da taziye mesajı yayımlayabildi. 

Güven Arsebük, 2014 yılında aramızdan ayrılan Türkiye’nin ön önemli Arkeolog ve Dil Bilimcisi Prof. Dr. Halet Çambel’in öğrencisiydi. Güven hocanın prehistoryaya yönelmesinde hocası Halet Çambel’in etkisi büyüktü. İstanbul Üniversitesi’nde 2001 yılında bir grup arkeoloji ve sanat tarihi öğrencisinin çıkardığı ‘Çapa-Mala’ dergisinde Berkay Dinçer’in sorularını yanıtlarken neden prehistoryaya yöneldiğini şu şekilde açıklamıştı: “Ben başta Klasik Arkeoloji’yi seçmiştim fakat daha sonra hocam Prof. Halet Çambel’in de etkisinde kalarak prehistoryaya yöneldim ve prehistoryaya yöneldikten sonra da kendi içimdeki evrimle de insanın oluşumuna, insanın en eski evrelerine yöneldim.” 

Türkiye edebiyatının çınarı Yaşar Kemal, Halet Çambel için “Arkeolojide hep toprak altına bakıyorlar. Bunun bir de üstü var. Genellikle arkeologlar toprakların üstlerini görmüyorlar. Halet, toprağın üstünü bir insanın gücü yettiği kadar öğrendi, sevdi” diye yazmıştı. Halet Çambel’in birçok öğrencisi de bu özelliğini kendi öğrencilerine aktardılar. O öğrenciler de Türkiye’nin her yerinde insanlığın yarattığı değerlerin rantta kurban edilmesine karşı çıktılar çıkmaya da devam ediyorlar. 

33 YIL EVRİMİ ANLATTI

1966’da hocalığa başladığı İstanbul Üniversitesinden emekli olduğu 1999 yılına kadar yetiştirdiği öğrencilerine insanın evrimini anlattı. Vefat etmesinden iki gün sonra ekşisözlük’te bir öğrencisinin yaptığı paylaşım Arsebük’ü anlamak için çok şey anlatıyor: “... Yıllar önce prehistorya dersinde, evrim kuramını anlatırken amfiye sırf bağcı dövmek için girmiş İslamcı bir kardeşimizin ‘hocam, hocam madem biz maymundan geliyoruz, şimdiki maymunlar niye insanlaşmıyor?’ sorusuna ‘evladım sen beni hiç dinlememişsin, ben insanlar maymundan geliyor demedim, insanlar ve maymunların atası ortaktır dedim. Dallar ayrıldıktan sonra –diğer öğrencilere bakarak- insanlar giderek insanlaşmış, -soru soran elemana bakarak- maymunlar giderek maymunlaşmıştır!’ diyerek, çocuğu amfinin ortasında maymuna çevirmiştir...” (Yazım hataları düzeltilmiştir.) Bu paylaşımının altında Arsebük hocanın derslerinde insanın evrimini anlatırken ki sabrına ve kıvrak zekasına dair yorumlar yapıldı. 

Başka bir öğrencisi de Güven Arsübük’ün cenazesine katıldıktan sonra emekli olmadan önceki son dersinde öğrencilerine söylediklerini paylaştı: “Ben ne yapmaya çalıştım? İnsan denen hayvan türünü hepimize tanıtmaya çalıştım. Birtakım yalan, bilim dışı olgulardan uzak durmanızı önerdim... Bugünkü hal insanın son aşaması değil, biz de değişeceğiz, dönüşeceğiz. Değişeceğiz eğer kendi kendimizi yok etmezsek. Nükleer patlamaları evrenselleştirmezsek biz de değişeceğiz... Beyin bir süzgeçtir, size söylenenleri oradan geçirin, sonra kabul edin. Bana şimdi bütün yılki derslerimizden sormak istediğiniz bir soru varsa sorun…”

Twitter ve diğer sosyal medya hesaplarında ‘iyi ki O’nun öğrencisi olduk’ paylaşımları yapıldı bol bol.

Bilimi, özgürlüğü, barışı savunan bilim insanlarının toplu halde üniversitelerden atıldığı, yerlerde sürüklendiği, cübbelerinin polis postalı altına alındığı, yönetenlerin bilim yerine hurafeye ve  fetvaya daha önem verdiği bugünlerde hayatını bilime adamış ve geride hep bakılacak eserler bırakabilmiş bir bilim insanın, Güven Arsebük’ün yerini doldurmak zor olacak. 

YAYIMLANMIŞ BAZI ESERLERİ:

- İnsan ve Evrim, Ege Meta Yayınları, 1990.
- Halet Çamlıbel: Karatepe’deki Işık Halet Çambel, Ege Yayınları, 1998.
- Çok Dilli Arkeoloji Sözlüğü, Halet Çambel ve Sönmez Kantman ile birlikte derleyici isim, 
- Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000.
- Tarihöncesi Dönemden Bazı Yansımalar, Ege Yayınları, 2012
- Uzak Geçmişimize Dair Okumalar, Ege Yayınları, 2012
- Orta Amerika Arkeolojisine Giriş - Olmek-Maya-Aztek Uygarlıklarının Genel Bir Özeti, Ege Yayınları, 2014
- Geçmişe Doğru Bir Bakış - Fosil İnsanın Gündelik Yaşamından Bazı Kesitler, Ege Yayınları.