Kadınların dönüştürdüğü bir ülke: İzlanda

Murat KUSEYRİ
Stockholm

İskandinavya ülkerleri; İsveç, Norveç, İzlanda ve Finlandiya kadın-erkek eşitliğinde dünyanın en eşitlikçi ülkeleri arasında yer alıyor. İskandivaya’nın en kuzeyinde yer alan ve en az nufusa sahip İzlanda ise eşitlikte lider ülke.

‘The Economist” her yıl OECD’nin verilerini inceleyerek çalışma yaşamında kadın erkek eşitsizliğini ortaya koyan endeksler yayımlıyor. Son yayımladığı endekste cinsiyet eşitliğinin olduğu ülkelerin ilk sırasında İzlanda, ikinci sırasında İsveç yer alıyor. Bu ülkeleri sırasıyla Norveç ve Finlandiya izliyor. 

KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNDE LİDER ÜLKE

Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) yayımladığı raporlar da İzlanda’nın kadın-erkek eşitliğinde lider olduğunu gösteriyor. 

İzlanda’nın dünyanın en eşitlikçi ülkesi haline gelmesinde ülkenin tarihi geçmişinin büyük bir önemi var. Yüz yıllar boyu temel geçim kaynağı balıkçılık olan ülkede erkekler gemi ve teknelerle  balık avına çıkarken ve aylarca açık denizlerde bulunurken, kadınlar tarımcılık, hayvan besiciliği, çocukların bakımı ile uğraştı. Üretimdeki rolleri kadınlara bağımsız bir konum ve özgüven kazandırdı.

1960’ların sonlarında ortaya çıkan radikal feminist Kızıl Çoraplar İzlanda’da geniş bir taban buldu. Eski Feminizmi burjuva ve modası geçmiş olarak niteleyen Kızıl Çoraplar, iş yaşamı ve parlamentoda cinsel eşitliğin sağlanması için harekete geçti.

Birleşmiş Milletler’in 1975 yılını kadın yılı ilan etmesinin ardından eski feminist anlayışa sahip olanlarla Kızıl Çoraplar arasında uzlaşma sağlandı. Orta sınıf kadınları işçi sınıfından gelen kadınlarla bağlar kurup birlikte mücadeleyi sürdürdüler. 

İzlanda’nın cinsiyet eşitliğinde lider ülke konumuna gelmesi kadınların mücadelesi sayesinde oldu. Bundan 40 yıl önce kadın ve erkekler arasındaki ücret eşitsizliğine karşı İzlanda kadın hareketi ”Yeter Artık” diyerek İzlanda tarihinin en büyük grev ve eylemlerini gerçekleştirdi.

KADINLARIN YÜZDE 90’I GREVE GİTTİ

24 Ekim 1975 günü ülkedeki kadınların yüzde 90’ı işi bırakarak meydanlara çıktı. O zamanlar nüfusu 225 bin olan İzlanda’da başkent Rejkjavik’te 30 bin kadın sokaklara çıktı. Protesto gösterileri ülkenin dört bir yayına yayıldı. 

Grev ve gösterilerden sonra hükümet, kadın-erkek eşitliğinin sağlanması için ilk adımı atarak bir komite kurdu. Yapılan seçimlerde ilk kez bir kadın cumhurbaşkanlığı göreve getirildi. Parlamentoda görece bir eşitlik sağlanmasına ve milletvekillerinin % 44’ünün kadın olmasına rağmen ücretlerdeki eşitsizlik giderebilmiş değil. 

EŞİT İŞE EŞİT ÜCRET YASASI KABUL EDİLDİ

WEF’in endeksine göre İzlanda’da kadın ve erkekler arasındaki ücret farklılığı yüzde 17. İzlanda Parlamentosu, bu yılın Mart ayında işverenlerin cinsiyet, etnik köken ve cinsel eğiliminden bağımsız olarak tüm çalışanlara eşit ücret ödemelerini öngören bir yasayı kabul etti. Söz konusu yasa 2020 yılında yürürlüğe girecek. 

İŞSİZLİK AZALIYOR

İzlanda’da işsizliğin de azaldığı görülüyor. Bu yılın Mart ayında işsizlik bir önceki yıla kıyasla yüzde 0,5 oranında azalarak yüzde 2,4’e geriledi. Erkekler ve kadınlar arasındaki işsizlikte arasında ciddi bir fark yok. Erkekler arasında işsizlik yüzde 2,2, kadınlarda ise yüzde 2,6. 18-24 yaş grubundaki gençler arasındaki işsizlik oranı yüzde 2,3.