Müslüman Süryaniler gerçeği

Murat KUSEYRİ
Stockholm

Mezopotamya’nın kadim halklarından Asuri Süryanilerinin Hristiyan olduğu sanılır. Yaşadıkları topraklarda hüküm süren devletlerin baskısıyla İslam’ı seçmek zorunda Müslümanlaşmış Süryaniler bu süreci gündeme getirmekten ve konuşmaktan kaçınırlar. Topraklarını terk ederek İsveç’te yaşamak zorunda kalan 100 bin Asuri Süryani’nin büyük bir bölümü Hristiyan olmakla birlikte, Müslümanlaşmış Süryanilerin sayıları da az değil. Kendileri Hristiyan ancak akrabalarının büyük bir çoğunluğu Müslüman olan Denho-Şamiran İshak ailesiyle akrabalarının Müslümanlaşma sürecini konuştuk. 

Süryanilerin Müslümanlaşma süreçlerinin Seyfo kırımından çok daha öncesine Osmanlı dönemine dayandığını belirten Denho İshak, Müslümanlarla eşit olmadıkları ve baskı altında tutuldukları için pek çok Ermeni ve Asuri Süryani’nin Müslüman olmayı yeğlediğini belirtti.

400 YIL ÖNCE MÜSLÜMAN OLMAYA BAŞLADILAR

Süryanilerin 400 yıl önce gruplar halinde Müslümanlığa geçtiklerini gösteren bilgi ve belgeler olduğunu söyleyen Denho İshak, “Bugün Mardin, Batman ve Midyat civarında yaşayan bir milyona yakın Mihalmi, patrikleriyle birlikte Müslüman oldu. 1915 Soykırımı’ndan sonra Süryanilerden bazılarının Müslüman olduğunu ve bunların büyük bir çoğunluğunun yetim kalmış çocuklar olduğunu belirten İshak, kendi ailesinde şu anda 500 civarında Kürtleşmiş ve Müslümanlığı seçmiş akrabalarının olduğunu söyledi.  

Etnik Süryani kimliğini koruyarak Müslümanlaşmanın kabul görmediğini ve bundan dolayı etnik kökenlerini gizlemek zorunda kaldıklarını söyleyen Denho İshak, ailesindeki Müslümanlaşma sürecini “Seyfo kırımı sırasında bizim aileden 7 veya 8 civarında çocuk kurtuldu. Gerisi öldürüldü. Tüm arazi ve mallarına el konuldu. 18 yaşındaki dedemin amcasının oğlu diğer çocukları topladı. Ama 10 yıl sonra yeni bir katliam olabileceği kaygısıyla Müslüman oldu. Ama onun küçüğü Müslüman olmayı kabul etmedi. Böylelikle bizim ailenin bir kısmı Müslüman oldu. Bir kısmı da eski dinini korumayı sürdürdü” ifadeleriyle anlatıyor.

ETNİK KÖKENLERİNİ GİZLEMEK ZORUNDA KALDILAR 

Kürtleşen ve Müslümanlaşan akrabalarının halen Midyat’ta yaşadıklarını ve akrabalık ilişkilerini sürdürdüklerini söyleyen Denho İshak, “Hepsi geçmişte Hristiyan olduklarını çok iyi biliyorlar. Siyasileşenler Kürt olmaktan gurur duyuyor. Bunlardan bazıları HDP’li, bazıları da AKP’li. AKP’li olanlar kendilerine Türk diyorlar. Aslında bunların hiç biri Kürt veya Türk değil. Ama kendilerini Süryani olarak tanıtırlarsa toplumda kabul görmeyeceklerini biliyorlar. Süryanice konuşanlar toplum ve çevre tarafından Müslüman olarak kabul edilmiyor. Dışlanmamak için bu yolu seçmek zorunda kalmışlar” diyor. 

AİLEMİZDE MÜSLÜMANLAŞMA SOYKIRIMDAN SONRA BAŞLADI

Denho’nun eşi Şamiran İshak, kendi ailesinde de çok sayıda Kürtleşmiş ve Müslümanlaşmış Süryani olduğunu belirterek şunları söyledi: “Midyat’ta soykırım başladığında askerlik yapan dedem firar etmiş. O sıralar 2 ve  3 yaşlarında iki çocuğu varmış. Nenemi kafileye katıp kaçırıyorlar. Yalnız kalan çocuklar da kaçırılıyor. Dedem geri döndüğünde ninemi buluyor ama çocuklarını bulamıyor. 3 sene sonra bir Mihalmi köyünde  kızını buluyor. Ama amcamı bir türlü bulamadılar. Öldürüldüğünü düşündüler. Aramaktan vazgeçtiler. Annem ve babam 2013 yılı yazında tatil için İsveç’ten Midyat’a gittiğinde bir grup kadınlı-erkekli genç ziyaretlerine geliyor. Babama ‘Sen bizim amcamızsın’ diyorlar. Babam şok oluyor. Bunlar kaybolan ve öldüğü sanılan amcamın çocuklarıymış. Amcamı soykırım sırasında Nusaybin’in bir köyünde yaşayan bir Kürt kadını evlatlık edinmiş. Varlıklı bir kadınmış. Akrabaları arazilerden amcam pay almasın diye onu öldürmeyi planlamışlar. Amcam bunu haber alınca Batman’ın bir köyüne kaçmış ve orada çobanlık yapmış.  Kendini gizlemek için Müslüman ve Kürt olduğunu söylemiş. Çok dindar bir Müslüman olmuş. İki kez evlenmiş ve 15 çocuğu olmuş. Şimdi benim amcalarımın tüm çocukları kendilerini Kürt ve Müslüman olarak görüyor.”

Müslüman ve Hıristiyan Süryanilerin birbirleriyle evlenmediklerini ve aynı dinden olanlarla evlenmeyi tercih ettiklerine dikkat çeken İshak, “İsveç’te yaşayan akrabalarımızın çoğu Kürt ve Müslüman olduklarını söylüyor. Bunlar benim amcalarımın torunları. Akrabalık ilişkilerimiz sürüyor ve buluştuğumuzda Süryani olduklarını kabul ediyorlar. Bu, onlar açısından çok büyük bir çelişki” diyor.

KİMLİK BUNALIMI YAŞIYORLAR

Müslümanlaşmış ve Kürtleşmiş Süryanilerin çok büyük sorunları olduğunu ve kimlik bunalımı yaşadıklarını belirten Denho Ishak, “Özellikle gençler ailelerinin Müslüman ve Kürt olmadıklarını biliyorlar ama ne olduklarını bilmiyorlar” diyor. 

İnsanların dini tercihlerinin değil etnik kökenlerinin önemli olduğunu söyleyen İshak, “Bu, gençler için çok önemli ve çözülmesi gereken bir sorun. İnanç olarak kendilerini nasıl hissediyorlarsa öyle kalsınlar ama etnik kimliklerini bilmeleri çok önemli. Çünkü etnik kimlik insanın kim olduğunun cevabıdır. Ama gençler etnik kimliklerini bilmekten korkuyor. Çünkü Süryanilerin toplumdan dışlandıklarını biliyorlar. Bu, bizim gerçekliğimiz ve trajedimiz” diyor.

SEYFO NEDİR?

Süryaniler, 1915’te yaşadıklarını tanımlamak için kullandıkları ‘Seyfo’ Süryanice ‘kılıç’ anlamına geliyor. Kelime ‘Kılıçtan geçirilerek katledilme’yi ifade etmek için kullanılılıyor. 

Süryani tarihinin en karanlık sayfalarından birisi olarak adlandırılan dönemde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğinde yaşayan Süryani nüfusunun üçte ikisini kaybettiği belirtiliyor.