Suudi Veliaht Prens, rakiplerini nasıl temizledi?

Samia NAKHOUL / Angus MCDOWALL / Stephen KALIN (Reuters)

Bir şeylerde terslik olduğuna dair ilk ima bir mektupla geldi.
4 Kasım Cumartesi günü, Riyad’daki Ritz Carlton otelinde kalan misafirler şu ifadelerle bilgilendirildi: “Devlet yetkilileri tarafından yapılan ve yüksek seviyede güvenlik gerektiren ani bir rezervasyon sonucu misafirlerimizi ağırlayamayacağız.”
Operasyon çoktan başlamıştı. Birkaç saat içerisinde güvenlik güçleri, Suudi Arabistan’ın siyasi ve ekonomik elitine mensup onlarca kişiyi çoğu başkentten ve sahil kenti Cidde’den olmak üzere gözaltına almıştı. Bunlar arasında 11 prensle birlikte bakanlar ve zengin iş adamları vardı.
Bazıları gözaltına alındıkları yerlere bir toplantı için çağrılmıştı. Diğerleri evlerinden alınmış ve Riyad’a ya da onlar için geçici bir hapishaneye dönüştürülen Ritz Carlton’a getirilmişti.
Gözaltılara dair bilgisi olan bir kişi tarafından Reuters’a verilen bilgiye göre gözaltına alınanlara, ailelerini aramaları için tek bir telefon hakkı verilmişti. Aynı kaynak, “Telefon almıyorlar ve yoğun güvenlik önlemleri altında tutuluyorlar. Kimse dışarı çıkamaz ve içeri giremez. Bunun için epey hazırlık yapıldığı açık” diyor.
Operasyonun emri, 32 yaşındaki Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından verilmişti. Resmi olarak babası Kral Selman’ın ardından tahta oturacak olan Muhammed bin Selman, şu anda modern bir devlete dönüştüreceğini söylediği ülkeyi yöneten kişi.
Bunu yapabilmek -ve kendi gücünü artırabilmek- için aralarında kraliyet ailesi üyelerinin de bulunduğu Suudi elitinin peşine rüşvet alma, para aklama gibi suçlamalarla düşmeye karar verdi. Gözaltına alınanlardan şu an için yorum almak mümkün değil. Dünyanın en büyük petrol üreticisinde risk altındaki olan şeyse siyasi istikrar. Veliaht Prensin kendisine itiraz edilemeden ülkeyi yönetmesi operasyonun başarısına bağlı.
Veliaht Prens, ülke değişmezse ekonominin kargaşayı tetikleyecek bir krize doğru gideceğine inanıyor. Bu, kraliyet ailesini tehdit edebilir ve ülkeyi bölgesel rakibi İran’la rekabetinde zayıflatabilir.

‘YOLSUZLUK SOPASI’

Yaşananlara yakın bir kaynağın söylediğine göre Prens Muhammed, kral olmasına düşündüğünden daha fazla akrabasının karşı olduğunun farkına varınca aile mensuplarının yerini değiştirme kararı aldı.
Aynı kaynak “Destek konusunda tereddütlü davranan herkesin dikkatli olması gerektiği sinyali veriliyor” diyor ve ekliyor: “Yolsuzluk karşıtı kampanyanın ardındaki düşünce tamamen aileyi hedef alıyor. Geri kalanı göz boyama.”
Kral Selman, operasyonun “Kendi çıkarlarını toplumun çıkarlarının önüne koyan bazı zayıf ruhların sömürüsüne” yanıt olduğunu söyledi. İçeriden kaynaklar, suçlamaların istihbarat servisinin topladığı delillere dayandığını belirtti.
Hükümet destekçileri, operasyonun siyasi düşmanları ortadan kaldırmak için yapıldığı iddialarını reddediyor. Kraliyet sarayından bu habere ilişkin bir yorumda bulunulmadı.
Şu anda Ritz Carlton otelinde tutulanlar arasında Ulusal Muhafızlar’ın başında olan, Prens Muhammed’in kuzeni Prens Miteb bin Abdullah da bulunuyor. Miteb, Veliaht Prensle bir toplantı için çağrıldığında Riyad’daki çiftlik evinde bulunuyordu. Gece saatlerinde yapılsa da böylesi bir davet, üst düzey bir yetkili için olağanüstü değildi ve şüphe uyandırmazdı. Gözaltına alınanlarla bağlantıları bulunan ikinci bir kaynak, “Toplantıya gitti ve geri dönmedi” diyor.
Gözaltındaki diğer isimler arasında uluslararası yatırım firması Kingdom Holding’in patronu ve Prens Muhammed’in kuzeni Prens Elvelid bin Telal, Riyad eski valisi ve Kral Abdullah’ın oğlu Prens Türki bin Abdullah da bulunuyor.
Kraliyet ailesini yakından takip eden bazıları, yazın yapılan aile toplantılarında gerginliklerin açıkça ortaya çıktığını söylüyor. Kaynaklardan biri, Prens Muhammed’in, Miteb dahil güçlü prenslerden bazılarının onun hızlı yükselişinden memnun olmadığını bildiğini söylüyor.
Suudi Arabistan’da isminin ilk harfleri olan MbS ile bilinen Prens Muhammed, röportajlarında krallıktaki yaygın yolsuzluğu araştıracağını ve üst düzey yetkililerin peşine düşmekte tereddüt etmeyeceğini açık olarak söylemişti.
Bu yoldaki aygıt, Kral Selman tarafından kurulan ve 4 Kasım’da ilan edilen bir yolsuzluk karşıtı komite oldu. Kral, Veliaht Prens’i komiteden sorumlu hale getirdi. Bu, ona son 3 yılda verdiği çok sayıda yetkiden yalnızca biriydi.
Suudi yetkililer, yolsuzluk karşıtı soruşturmada 208 kişiyi sorguladı ve başsavcının Perşembe günü yaptığı açıklamaya göre yolsuzlukla en az 100 milyar doların çalındığı tahmin ediliyor. Komite, 3 yıldır bu konuda delil toplandığını açıkladı.
Prens, yolsuzluğa karşı savaş açarak hem halk tarafından hissedilen bir soruna parmak bastı hem de tahta giden yoldaki engellerin ortadan kaldırılması yolunu açtı.
Prens Türki el Faysal’ın eski danışmanı olan ve 1979’dan 2001’e kadar istihbarat servisinin başkanlığını yapan Cemal Haşugi, “MbS her birine yöneltilebilecek olan yolsuzluk sopasını kullandı. İlk kez biz Suudiler prenslerin yolsuzlukları sebebiyle yargılandığını görüyoruz” diyor.
Ancak ABD’de yaşayan Haşugi, Prens Muhammed’in operasyonda seçici davrandığını söylüyor: “MbS’nin ülkesini seven bir milliyetçi olduğunu ve ülkesini olabilecek en güçlü pozisyona getirmek istediğini düşünüyorum ama sorun şu ki o tek başına yönetmek istiyor.”

FİİLİ LİDER

Prens Muhammed, 2015’te Kral Selman’ın kral olmasının ardından savunma bakanı olarak atandı. Haziran ayında Kral, yaşı daha büyük ve ülkenin güvenlik aygıtının başındaki isim olan kuzeni Muhammed bin Nayif’i pas geçerek onu tahtının varisi ilan etti. Kraliyet ailesi buna boyun eğdi ve Veliaht Prens, eylül ayında dini ve entelektüel muhaliflerini gözaltına alıp tutukladı.
Son gözaltılar, ona, 1930’larda şimdiki Suudi devletinin kurucusu olan Kral Abdülaziz’in döneminden bu yana en büyük değişimi gerçekleştirmeyi vadeden reformlarını hayata geçirme konusunda yardımcı olmayı amaçlıyor.
Devlet, kraliyet ailesiyle Suudi Arabistan’da ortaya çıkan İslam’ın sert bir yorumu olan Vahhabiliği kontrol eden din adamları arasında yürürlükte olan ittifaka dayanıyor.
Yönetici aile, Suudilere rahat bir yaşam ve ülkenin petrol gelirinden pay sözü veriyor. Karşılığındaysa tebaları siyaseten itaat ediyor ve ülkenin katı dini, toplumsal kodlarına uyuyor.
İbnissuut olarak bilinen Kral Abdülaziz, 1953’te öldü. O günden bu yana Suudi Arabistan bir kral ve onun altında birbirlerine karşı zorla güç dayatamayacak olan bir grup prens tarafından yönetiliyor.
Kararlar çoğunlukla uzlaşmayla alınıyor. Bu anlaşma sosyal ve siyasi değişimin yaşanmamasını sağlıyor fakat aynı zamanda krallığı istikrarlı kılıyor.
Ancak Prens Muhammed’i yeni İbnissuut olarak mevzilendirecek son gelişmeler, artan nüfus ve düşük petrol fiyatları sebebiyle zayıflayan iktidarın temellerini sarsıyor.
Uzlaşmanın yerini muhaliflerin tek adam düzeni dediği ve bazı prenslerin açık olarak söyleme riskini almasalar da karşı oldukları şey aldı.
Son on yıllar içerisinde her Suudi kralının bir iki kardeşi ya da yeğeni onun yanında danışman veya yardımcı olarak yer aldı. Ancak Prens Muhammed kardeşlerini ya da diğer akrabalarını üst mevkilere getirmedi bunun yerine bir grup danışmana(çoğunlukla ABD ya da İngiltere’de eğitim almış Suudiler) güvendi.
82 yaşındaki Kral Selman, halen tüm konularda son söz hakkına sahip. Ancak krallığın askeri, güvenlik, ekonomik, dışişleri ve toplumsal konulardaki tüm idaresi Prens Muhammed’e ait. Aylardır devam eden ancak saray yetkililerinin yalanladığı spekülasyona göre kral yakında tahtını MbS’ye bırakacak.
Veliaht Prensin yaşı dahi dikkat çekici. Son 3 kral göreve geldiklerinde 61, 80 ve 79 yaşlarındaydı. Prens Muhammed ise 32 yaşında ve idare fiilen onun elinde.

BAŞARI GARANTİSİ YOK

Prens Muhammed yeni bir toplumsal sözleşme önerdiğini söylüyor: Geçmişin katı bürokrasisine göre daha iyi işleyen bir devlet, eğlenme hakkı ve petrol piyasalarında ne olursa olsun kalıcı olabilen işler yaratacak bir ekonomi.
Eylül ayında Suudi kadınlara araba sürme hakkının verileceğini açıkladı. Yalnızca 3 hafta önce bugün gözaltılara ev sahipliği yapan Ritz Carlton’da yatırımcılarla yaptığı konferansta harem selamlık olmayan, robotların sayısının insanlardan fazla olduğu 500 milyar dolarlık yeni bir fütürist kent planını ilan etti.
Prens yakın bir tarihte Suudi Arabistan’ı petrole bağımlılıktan ve vatandaşlarını devlet yardımlarıyla kamuda istihdamdan kurtaracak yeni bir planı duyurdu. Devlet petrol şirketi Aramco’nun gelecek yıl gerçekleştirilmesi beklenen halka arzı bu planın en önemli parçasını oluşturuyor.
Prensin hedeflerinin başarıya ulaşacağının garantisi yok.
Onu takdir eden bazı isimler bile ileri gidip gitmediğini sorguluyor. Onun hiyerarşik yaklaşımı, muhalefete tahammülsüzlüğü, ülkenin hukuk devleti ve güvenliği konusunda güvenceler isteyen bazı yatırımcıları korkutabilir. Yatırımcıların bu desteği olmadan Suudi gençliğinin taleplerini karşılamakta zorlanacaktır.
Yemen’de savaş, Körfez emirliği Katar’la anlaşmazlık ve İran’la artan gerilim yatırımcıları endişelendiren diğer şeyler.
İbnissuut gibi Prens Muhammed’in de ABD ile özel bir bağın kurulması gerekliliğini görmesi ona yardımcı olabilir. ABD Başkanı Donald Trump, Mayıs ayında Suudi Arabistan’a yaptığı ziyarette Riyad’ı İran’a karşı ittifaka öncülük etmesi ve onun Irak, Suriye ve Lübnan üzerinden kurduğu Şii eksenini kesmesi konusunda teşvik etti.
Kısa süre sonra Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri, Katar’ı ablukaya aldı ve es Sani hanedanını İran ve İslamcı terörizmi destekleme suçladı. Trump buna onay verdi. Geçtiğimiz hafta yaşanan gözaltılar sonrası da destek tweet’i attı ve gözaltına alınanların “ülkelerini yıllardır soyup soğana çevirdiğini” söyledi.
Kraliyet ailesine yakın bir kaynak, Ulusal Muhafızlar’ın Miteb’in görevden alınmasına güçlü bir yanıt vermesinin uzak ihtimal olduğunu belirtiyor. İçişleri Bakanlığı’nda Muhammed bin Nayif’in tasfiye edilmesine karşı hiçbir direnişte bulunulmadığını ve Ulusal Muhafızlar’da da durumunun aynı olacağını ifade ediyor.

Çeviren: Mithat Fabian Sözmen

Orijinal kaynak için tıklayın.

'Sudayriler, yeni strateji için ‘evlerini’ düzene sokuyor'