Aşağıdakiler yukarıdakiler: Kıyaslanmayacak uçurum

Serpil BERK
Fırat TOPAL
Diyarbakır 

Ekonomist dergisinin açıkladığı ‘Türkiye’nin En Zengin 100 Kişi ve Ailesi Araştırması’ listesinde yer alan isimler milyarlarca liralık servetleriyle, gösterişli yaşamlarıyla dikkat çekiyorlar. Bu tablo karşısında bir çok aile aylık 450-600 TL arasında gelirlerle ay sonunu getirmeye çalışıyor. Diyarbakır’ın yoksul emekçi mahallerinden Ben û Sen’de ailelerin nasıl geçinmeye çalıştıklarını öğrenmek için evlere misafir olduk. Bir çoğunun yemek yapmak için mutfak tezgahı, banyo için ayrı bir alanı dahi yok. Düzenli bir işleri olmayan aileler, üç ayda bir gelen engelli ve yaşlı maaşlıyla borç, harç içinde yaşamaya çalışıyorlar. Çocukları ise ailelerine destek olmak için eğitimlerini yarıda bırakmak zorunda kalarak, çalışıyorlar. 

2 GÖZ EV, MUTFAK YOK

Ben û Sen’in dar sokaklarından geçerek konuk olduğumuz evlerden ilki Şefike Turan’a ait. Bizleri içeri buyur etmesiyle dar bir koridordan geçip iki göz olan evine konuk oluyoruz. Şefike Turan’ın böbrek hastası eşi çalışamıyor, birlikte yaşadığı kızının ise akli dengesinin  yerinde olmadığına dair raporu var. Hem kızının bakımını hem de böbrek hastası eşinin bakımını tek başına sağlamak zorunda. Küçük oğlu ise henüz 16 yaşında ailesine destek olmak için okulu bırakıp çalışmaya başlamış fakat 18 yaşından küçük olduğu için düzenli bir işe ve gelire sahip değil. Şefike’nin 2 göz olan evinde yemek yapmak için bir mutfak tezgahı yok. Yere koyduğu elektrikli ocakta yemek yapmaya çalışıyor.

Sağlık sorunları olduğu için bu işleri tek başına yapamayan Şefike’ye çoğu zaman komşuları destek oluyor. Evlerine giren tek gelir 3 ayda bir kızının raporundan dolayı aldıkları 1300 TL, hal böyle olunca eşinin böbrek rahatsızlığı için düzenli kullanması gereken ilaçları dahi borçla alıyorlar. Komşularının belirli dönemlerde verdikleri zekat ve yaptıkları yemeklerden paylaştıkları bir tabak yemekle yaşamak zorunda kalıyorlar. Maalesef  yeteri kadar beslenemiyorlar. İki göz evde banyo ve tuvalet bir arada elektrikli kazan ile banyo ihtiyaçlarını karşılıyorlar. Bulaşığı yıkama işini nasıl yapıyorsunuz diye sorduğumuz Turan “Banyo yapma işini, bulaşıkları yıkama işini hepsini banyoda yapıyorum başka yer yok” diyerek anlatıyor.

‘BİR ARKADAŞIM MİSAFİRLİĞE GELDİĞİNDE UTANIYORUM

Şefike Turan’ın evinden çıkarken bizi kapıda bekleyen 55 yaşlarındaki olan Şükriye Açan, ısrarla evine bakmamızı istiyor. Kapıdan içeri girdiğimizde sadece yere serili olan iki halı dışında bir şey göremiyoruz. Açan’ın eşi hamallık yaparak günlük kazandığı 20 TL ile  8 kişilik bir aileyi  geçindirmeye çalışıyor. 2 odalı evde banyo, tuvalet bir arada. bir odada sadece yerde iki minder, diğerinde ise küçük bir televizyon var ve küçük bir elektrik sobası tüm eşyaları bu kadar. Anne Şefike, yemeğini ise küçük bir ocağın üstünde yapıyor elektrik olmayınca yemek de yapamıyor.

Nasıl geçiniyorsunuz diye sorduğumuzda ise “Borç harçla, bir şey almadan, giymeden yaşıyoruz. Evde eşya bile yok, olanı da komşularımız verdi zaten” dedikten sonra kızı Nazire Açan konuşmaya giriyor: “Bir arkadaşım evimize misafirliğe geldiğinde utanıyorum, perdemiz bile yok, gelen misafir de fazla kalmıyor gidiyor zaten” diyor. Nazire, maddi sıkıntılardan dolayı okulu bırakmak zorunda kalmış, ondan önce de aynı sebepten ablası bırakmak zorunda kalmış. Ailesine destek olmak için sadece yaz aylarında çapaya, pamuğa gittiğini, günlük 25 TL aldığını, onun da sadece bir ay sürdüğünü belirtiyor. Nazire, iki kardeşinin şu anda okuduğunu ve onların da bu durumdan dolayı bırakabilme ihtimaline karşı çalışabileceği sürekli bir iş istiyor. 

BORÇ İÇİNDE YAŞIYORLAR

70 yaşındaki Rınde Ateş ise, bir yardım kuruluşundan gelmediğimizi söylememize rağmen ısrarla “Olsun yine de gelin evimi görün, evimde bir şey yok belki bir faydası olur” deyip, evine götürüyor. Evine girdiğimizde Açan ailesinde olduğu gibi evde sadece bir küçük televizyon ve küçük bir elektrik sobası olduğunu görüyoruz. Sobanın önünde oturan 72 yaşındaki Hüseyin Ateş, güçlükle ayağı kalkıp selam veriyor.

Tek gelir kaynakları 3 ayda bir aldıkları 1500 TL’lik yaşlılık maaşı olan Ateş ailesinin başka bir geliri yok. Gıda maddelerini borç alıyorlar, 3 ayda bir pazara gidebiliyorlar, o da yaşlılık maaşları yattığı zaman. 9 çocuk babası Ateş, çocuklarının hepsinin evli olduğunu fakat onların da durumunun aynı olduğunu, karın tokluğuna çalıştıklarını anlatıyor. Bu yüzden onlardan da bir şey isteyemiyormuş. Aldıkları maaşla ancak 3 ay boyunca bakkaldan aldıkları borcu ödeyebiliyorlar. Kapıdan çıkarken baba Hüseyin Ateş “Eskiden kömür veriyorlardı, artık onu da vermiyorlar. Yaşlılık maaşımız var diye, bu maaşla kömür mü, erzak mı alayım, ne yapayım bilmiyorum” diyor.

ZENGİNLERİN HAYATI

Listeye giren zengin ailelerin nasıl yaşadığını araştırdık. İlk üç aileye dair yaptığımız araştırmalarda ilk olarak karşımıza ailelerin milyarları bulan servetleri çıktı. Listeye giren Türkiye’nin sayılı zenginlerinden olan aileler genelde İstanbul Boğaz manzaralı Bebek, Vaniköy, Kandilli, Beylerbeyi, Yeniköy, Kuzguncuk ve Anadolu Hisarı’ndaki yalı ve köşklerde oturuyor. Listede yer alan birçok isim kazandıkları milyarların yanında iş cinayeti, sömürü ve sendika düşmanlığıyla da öne çıkıyor. Listedeki isimler hakkında kısa bir araştırma yapınca iş kazası/iş cinayeti, düşük ücret dayatması, hakkını talep eden işçinin işten atılması ilk sıralarda yer alıyor.

KOÇ AİLESİ

Listeye göre Türkiye’nin en zengini 8 milyar dolardan fazla servetiyle yine Koç ailesi oldu. Türkiye’nin en zengin ailesi seçilen Koç ailesi enerjiden, otomotive, finansa kadar bir çok iş kolunda şirketlere sahip. Örneğin Ali Koç Kandilli’deki Kont Ostrorog Yalısı’nda yaşıyor.

ŞAHENK AİLESİ

Listenin 2. sırasında yer alan Şahenk ailesinin serveti 7-8 milyar. Şahenk ailesi Doğuş Holding, Bankacılık ve Finans, Gayrimenkulden medyaya kadar birçok sektörde faaliyet yürütüyor. Şahenk ailesi faaliyet yürüttüğü sektörlerde on binlerce işçi çalıştırıyor.

SABANCI AİLESİ 

3. sırada ki  Şevket Sabancı ve ailesinin serveti 6-7 milyar dolar arasında, sahibi olduğu Esas Holding gıda, sağlık, havacılık, eğlence ve gayrimenkul kadar bir çok alanda faaliyet yürütüyor.