Mahkemeden ders gibi JES kararı 

Özer AKDEMİR
İzmir 

Aydın 1. İdare Mahkemesi Kuşadası/Davutlar Mahallesi ve Söke/Ağaçlı Mahallesindeki tarım arazilerine “Jeotermal Kaynak Arama Sondajı” için “ÇED Gerekli Değildir” raporu veren Aydın Valiliğinin kararının yürütmesini durdurdu. Mahkeme, karara karşı itiraz yolunu da kapattı. 

4 YURTTAŞ TARAFINDAN DAVA AÇILDI

Bozyazı Körfez Turizm ve İnşaat A.Ş adlı şirket tarafından gerçekleştirilmek istenen jeotermal sondaj çalışmasına Aydın Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü'nce bu yılın Mart ayında “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilmişti. Aydınlı dört yurttaş tarafından bu karara karşı dava açıldı. Davacılar “ÇED Gerekli Değildir” kararının Anayasaca koruma altına alınan sağlıklı ve temiz bir çevrede yaşama hakkına aykırı olduğu, işlemin aynı zamanda Çevre Kanunu'na ve İnsan Çevresi hakkında Birleşmiş Milletler Bildirgesi esaslarına aykırı olduğunu dile getirirdi. Davada ayrıca tesisle ilgili projenin birçok teknik eksikliklerine dikkat çekilerek işletmenin çevre ve bölgede yaşayan insanların sağlığına, tarımsal üretime vereceği zararların da dikkate alınması gerektiği ifade edildi. 

DETAYLI BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ

Aydın 1. İdare Mahkemesinin konuya dair bilirkişi keşfi yapılmasını kararının ardından geçtiğimiz Ağustos ayında mahallinde keşif ve bilirkişi incelemesi yaptırıldı. Bilirkişi heyetinde yer alan çevre mühendisi Görkem Akıncı, hidrojeoloji mühendisi Gültekin Tarcan, jeofizik mühendisi Mahmut Göktuğ Drahor, makina mühendisi Aytunç Erek, ziraat mühendisi Hakan Çakıcı geçtiğmiiz Eylül ayında raporlarını mahkemeye sundu. Bilirkişiler, proje tanıtım dosyasında inceleme alanının jeolojisinin ve hidrojeolojisinin yeterli düzeyde tanımlanmadığı dile getirildi. Raporda, MTA'lı araştırıcıların bölgesel düzeyde yapmış oldukları çalışmaların özgün durumuna göre gerekli düzenlemeler yapılmadan aynen konulduğu, jeoloji bölümünde birim adlandırmalarının bile karıştırılmış olduğu ifade edildi.

HARİTADA SONDAJ ALANLARI BİLE GÖSTERİLMEMİŞ

Raporda, Jeoloji Haritasında sondaj alanlarının bile gösterilmediği, sondaj kuyu kesit planlarının verilmediği, bunun nedeninin yeterli jeolojik araştırmanın yapılmamış olmasından kaynaklanmakta olduğu ifade edildi. Proje tanıtım dosyasında jeotermal akışkanın kalitesi hakkında hiçbir bilgi vermediğine vurgu yapan bilirkişiler, toprağın, suyun 'yüzey sularının ve yeraltı sularının' ve tarımsal ürünlerin kirlenme tehlikelerine raporda değinilmediği de dikkat çekilen eksiklikler arasında yer aldı. Bilirkişiler "eksik ve yetersiz jeolojik değerlendirme nedeniyle jeotermal sistem öğeleri, jeotermal akışkan sıcaklığı, miktarı, kalitesi vb bir çok konu bilinmediğinden oluşturabileceği çevresel etkilerinin de yeterli düzeyde anlatılmadığı, bütün bu nedenlerden dolayı Çevresel Etki Değerlendirilmesi (ÇED) gerekli değildir kararının uygun olmadığı" görüşünü bildirdiler. 

AKTİF FAY OLAN ALANDA YETERLİ İNCELEME YAPILMAMIŞ

Proje Tanıtım Dosyasını jeofizik yönünden de değerlendiren bilirkişiler sondaj yapılacak alanların önemli aktif fay zonlarının (Söke Fay Zonu, Kuşadası Fay Zonu ve Davutlar Fayı) içinde bulunduğu ve güncel tektonik anlamında önem taşıyan bir bölge olduğu, bu nedenle bu bölgede bir sondaj çalışmasından önce ayrıntılı bir tektonik çalışma ile birlikte jeofizik çalışmaların mutlaka yapılmış olması gerektiği, oysa proje tanıtım dosyasında bunun yapılmadığı ifade edildi. 

ZEYTİN VE İNCİR AĞAÇLARI ZARAR GÖRECEK

Bilirkişiler; "Raporda Tarım Arazileri ve Tarımsal Üretim Üzerine Etkileri Üzerine” yapılan değerlendirmede kuyuların bulunduğu alanlardan üzerinde zeytin ve incir gibi meyve ağaçlarının bulunduğu alanların, Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununa göre “dikili tarım arazileri”, zeytin bulunmayan bölümlerinin ise” mutlak tarım arazisi” özelliğini taşıdığının altı çizilerek, "mutlak tarım arazileri ve dikili tarım arazilerinin tarım dışı amaçla kullanılamayacağı,  işletmenin zeytincilik yasası ile çelişmekte olduğu belirtildi. 

YÖRENİN TÜM YERALTI SUYUNU ETKİLEYECEK

Bilirkişi raporunda, projeye dair Kümülatif etki oluşturma açısından değerlendirmede, arazilerinde yer aldığı Küçük Menderes havzasının ülke için oldukça önemli tarımsal üretim alanı olduğu, dava konusu termal kuyuların tarımsal üretim alanları ve yeraltı içme/sulama suyu kaynaklarının üzerinde bulunduğu, bu nedenle kuyuların sadece ruhsat alanını değil, yörenin tüm yeraltı suyu tablasını etkileyeceğinin düşünüldüğü dile getirildi. Bilirkişiler ayrıca sondaj  alanlarının Türkiye’nin en önemli Milli Parklarından biri olan Dilek Yarımadası Büyük Menderes Deltası Milli Parkına yakınlığı ile de dikkat çektiği, özellikle yer altı içme ve sulama suyu katmanlarında olabilecek termal su kaynaklı kirliliklerin geri dönüşü olmayan kayıplar yaratabileceğine işaret ettiler. 

TELAFİSİ İMKANSIZ ZARARLARIN DOĞACAĞI AÇIK

"Çevresel Etki Değerlendirilmesi Gerekli Değildir" kararının uygun olmadığını raporlarındaki ayrıntılı değerlendirmeler ile ortaya koyan bilirkişiler, bahsedilen eksiklikleri tamamlayan ayrıntılı bir ÇED Raporu hazırlanmasının gerekli olacağı görüşlerine yer verdiler. Bilirkişi raporunda belirtilen eksiklik ve değerlendirmeleri kararının gerekçesinde teker teker sayan Aydın 1. İdare Mahkemesi, "yukarıda detaylıca izah edilen  çevresel etkiler  de göz önünde bulundurulduğunda, telafisi güç ya da imkansız zararların doğacağı da açıktır. Açıklanan nedenlerle; hukuka aykırılığı açık olan dava konusu işlemin uygulanması halinde telafisi güç zararlar doğabileceğinden teminat alınmaksızın yürütülmesinin durdurulmasına ve itiraz yolu kapalı (kesin) olmak üzere, oybirliğiyle karar verildi" dedi.

‘BİLİRKİŞİLERE TEŞEKKÜR EDERİZ’

Mahkemenin bu kararını değerlendiren davanın avukatı Ramazan Tülü Bilirkişi raporunun fevkalade olduğunu belirterek, "Bilimsel gerçekleri saptırmayan, raporunda yer veren bilim adamlarına teşekkür etmemiz gerekir diye düşünüyorum.Yargıçlar da sağolsunlar bilirkişi raporu istikametinde kesin yani itirazı olmayan durdurma " dedi.